korumak amacıyla oluşturulan demokratik bir toplumda bireyin rolünü inceleyen, sosyal olayları ve insan ilişkilerini irdeleyen faaliyetleri kapsar (Evans ve Brueckner, 1990, s.9; Akt. Öztürk ve Otluoğlu, 2002, s.5). Barth’a göre Sosyal Bilgiler, vatandaşlık becerilerinin uygulanması amacıyla sosyal ve beşerî bilimlerin disiplinlerarası bir yaklaşımla kaynaştırılmasıdır. Sosyal Bilgiler, “Sosyal Bilgiler her bakımdan değişen ülke ve dünya şartlarında bilgiye dayalı karar alıp, problem çözebilen, etkin vatandaşlar yetiştirmek amacıyla, sosyal ve beşeri bilimlerden aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak kullanan bir öğretim programıdır” şeklinde tanımlanabilir (Öztürk, 2007, s.23).
Bireylerin ihtiyaçları ve toplumun beklentileri arasındaki dengeyi sağlamada, gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazandırma bakımından sosyal bilimlere büyük sorumluluklar düşmektedir. Sosyal Bilgiler programının hedefi, etkin ve üretken vatandaşlar yetiştirmektir (Dönmez, 2003, s.31).
2005 Sosyal Bilgiler Programı’nın hedefi öğrencilerin bilgiyi kendi yaşantılarından yola çıkarak yine kendilerinin yapılandırmasını sağlamaktır. Öğretmenin yol gösterici rolü, programın uygulanabilir olmasında son derece önemlidir. Araştırma ve sorgulamaya dayanan öğrenme yaşantıları, öğretmenlerin rehberliği ve yönlendiricilikleri aracılığıyla gerçekleşebilir (Safran, 2004).
Sosyal Bilgilerin en önemli amacı, etkili ve demokratik vatandaşlık eğitimidir (Engle ve Ochoa, 1988; Martorella, 1998, Barr v.d., 1977; Akt. Doğanay, 2005, s.25). Programda güncel olayların çalışılması, toplumumuzun kalitesini yükseltebilir (Passe, 1988).
Sosyal Bilgiler dersinin genel amaçları arasında, katılımın önemine inanan, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürmek; ayrıca insanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık göstermek bulunmaktadır. Sosyal Bilgiler programı, öğrencilerin toplumsal sorunlara karşı duyarlı olmasını sağlamayı amaçlamaktadır (MEB, 2005, s.6, 46).
2005 Sosyal Bilgiler Programı’nın temel yaklaşımı, bilgiyi üretmek ve kullanmak için gerekli beceri kavram ve değerlerle öğrenciyi donatarak etkin bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yetiştirmektir. 2005 Sosyal Bilgiler Programı, öğrenciyi sınıfın dört duvarından çıkarıp günlük hayata ve dünyaya açılabilecek, içinde yaşadığı sosyal ve fiziki çevrenin iyileştirilmesinde etkin rol alabilecek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olarak yetiştirmeyi amaçlar. 2005 programı, Sosyal Bilgiler dersini, öğrencilerin eğlenebileceği, eğlenirken öğrenecekleri ve üretici ve üretici olmanın mutluluğunu yaşayabilecekleri bir ders haline getirmeye çalışmaktadır (Ata, 2007, s.73, 83).
2005 Sosyal Bilgiler Programı, bilginin kazanılması yanında beceri öğretimine de önem vermektedir. Eleştirel düşünme, araştırma, iletişim, problem çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, Türkçeyi etkili ve doğru bir şekilde kullanma öğrencilerde geliştirilmesi düşünülen beceriler arasındadır. Sosyal Bilgiler dersine özgü olarak gözlem, sosyal katılım, empati, mekânı algılama, değişim ve sürekliliği algılama zaman ve kronolojiyi algılama becerilerinin öğrencilere kazandırılması beklenmektedir. (Ata, 2007, s.76). İlkokuldaki somut bir deneyim, gözlem ve katılım temeline dayanmalıdır (Otto, 1957, s.428).
Çocuk için çoğu şey “şimdi”dedir. Yani günceldir. Yarını kavramak zordur. Yakın geçmişin ise sadece en belirgin yönleri bilinçli bir hafızada tutulabilir. İyi bir ilköğretim programı bu gerçeğe uyum sağlar ve güncel olayları kullanır (Otto, 1957, s.427).
Sosyal Bilgiler programında güncel olaylar, öğrencilerin bu önemli alanda mümkün olduğunca çok bilgiye sahip olmalarına yardımcı olmak için iyi bir şekilde düzenlenmelidir (Ediger, 2001).
2005 İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Programı, etkili ve sorumlu Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yetiştirmek amacıyla tasarlanmıştır. Bu Programda güncel olayların öğretimine büyük önem verilmektedir. (MEB, 2005, s.7). 2005 Sosyal Bilgiler Programı doğrultusunda hazırlanan Sosyal Bilgiler ders kitaplarında gazete haberi, internet haberi, resmî kurumlar tarafından son yıllarda yapılan araştırma verilerine yer verilmektedir (Bkz. EK 4).
Sosyal Bilgiler programında kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Öğretmen, kazanımları gerçekleştirmek koşuluyla; çevre özelliklerini, öğrenci grubunun ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini, hazır bulunuşluk düzeylerini yani ön bilgilerini dikkate alarak Türk Millî Eğitimi’nin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda uygun çıkış noktaları, uyarıcı ve pekiştireç unsurlarını kullanarak çerçevesi belli olan içeriğe bağlı oluşturacağı alt başlıklar etrafında hareket etmelidir. Çevresel etkiler ve grubun sözü edilen özellikleri açısından gerektiğinde güncellik ilkesi gözetilmek kaydıyla ünite sürelerinde değişiklik yapabilir. Öğrenciler yazılı ve görsel basın tarafından sürekli güncel konuların ve haberlerin etkisi altındadır. Öğrencilerin zihinlerinin güncel meselelerle meşgul olduğu zamanlarda ve dönem başında planlanmış dersin pek verimli olmadığı durumlarda, öğretmen “güncellik” ilkesinden hareket etmeli fırsatları değerlendirmelidir. Güncel konular öğrencilere iş ve proje olarak verilmelidir (MEB, 2005, s.7-10).
Öğretmen, okulun içindeki ve dışındaki olaylardan yararlanarak, öğrencileri sık sık gerçek hayat problemleri ve çelişkili durumlarla karşılaştırmalı ve karşılaştıkları sosyal problemler üzerine yansıtıcı düşünmelerini sağlamalıdır (MEB, 2005, s.7-8).
Meydana gelen yeni bir olay, örneğin bir deprem, çocuğun yaşadığı bölgeyi etkilemişse, öğrencilerin o günlerde en çok ilgilerini çeken konu deprem olacaktır. Bu konu derste çelitli faaliyetlerle işlenerek öğrencilerin bilgilendirilmesi eğitime önemli katkılar sağlayacaktır. Öğrencilerin kendilerini doğrudan etkileyen somut durumlarla, dersteki diğer konulardan daha fazla ilgilenebilirler. Güncel konu ile ilgili yeterli bilgi edinmek için araştırma yapmak, elde edilen bilgileri paylaşmak, çözüm önerileri sunmak, sorunun çözümü doğrultusunda bireysel olarak harekete
geçmek gibi faaliyetler dersin amaçlarına ulaşma konusunda önemli faydalar sağlayabilir.
Sosyal Bilgiler programları, sürekli olarak değişen ülke ve dünya sorunlarını tanımlayan, anlayan ve çözmek için üzerinde çalışan insanları yetiştirme sorumluluğunu taşımaktadır (Öztürk ve Dilek, 2004, s.54). Bu sorumlulukları yerine getirebilmek, öğrencilerin derse etkin katılımlarını sağlamak, öğrencilere insanları, ülkeleri somut olarak sunabilmek ve derste öğrenmeyi eğlenceli duruma getirmek için güncel olaylardan yararlanılabilir. Toplumsal ve kültürel gelişmeler, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin insan hayatı üzerindeki etkileri, kitle iletişim araçlarındaki gelişmeler, Sosyal Bilgiler dersinde güncel olayların kullanılmasını zorunlu hale getirmektedir (Deveci, 2007, s.420).
Güncel olaylar ders programının ayrılmaz bir parçasıdır. Güncel olaylar olmadan program eksik ve yetersizdir. Güncel olayları programa eklemeden çocuklar toplumun sağlıklı bir şekilde devamı için vazgeçilmez olan vatandaşlık gereklerini kazanamaz ve kendi becerilerini geliştirecek, yapılması ya da cevap verilmesi gereken şeyleri görmek için yeterli olanağa sahip olamayabilirler. Güncel olaylar öğrencilere, vatandaşlık, tarih, coğrafya ve diğer sosyal bilimlerle ilgili öğrendiklerini uygulama fırsatı verir (Parker, 2001, s.208; Ungerman, 1961, s.8; Zarillo, 2000).
Güncel olaylar, tarih, coğrafya, ekonomi ve vatandaşlık konuları ile kolayca kaynaştırabilir. Güncel olaylar ve Sosyal Bilgilerin başarılı bir şekilde birlikte kullanılması sınıf ünite çalışması için ve bağımsız okuma, araştırma ve düşünme becerileri geliştirmek için çok önemli bir başlangıç noktasıdır (Moffatt, 1957, s.231; Smith, 1963: 1).