• Sonuç bulunamadı

SOSYAL BİLGİLER EGİTİMİNDE GÜNCEL OLAYLAR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "SOSYAL BİLGİLER EGİTİMİNDE GÜNCEL OLAYLAR"

Copied!
227
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE GÜNCEL OLAYLAR

DOKTORA TEZİ

HAZIRLAYAN

Hatice DEMİRKAYA -GEDİK

(2)

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE GÜNCEL OLAYLAR

DOKTORA TEZİ

HAZIRLAYAN

Hatice DEMİRKAYA -GEDİK

TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. Şefika KURNAZ

(3)
(4)

ÖNSÖZ

Sosyal Bilgiler eğitiminin amacı, çocukları içinde yaşadıkları topluma uyumlu ve faydalı hale getirmektir.

Sosyal Bilgiler eğitiminde güncel olayların öğretimi, çocukların içinde yaşadıkları topluma faydalı bireyler olarak yetiştirilmeleri açısından büyük önem taşımaktadır. Çocukların güncel olaylardan, günlük hayatta kaşılaşılan problemlerden haberdar olmaları, eğitim açısından büyük önem taşımaktadır. Bu sayede okulda öğrenilen bilgiler ile okul dışında yaşanan günlük hayat arasında bağlantı kurmak mümkün olabilecektir.

İçinde yaşadığı toplumda ve dünyada meydana gelen olaylardan haberdar olmanın gerekliliğine inanan, kitle iletişim araçlarını etkili ve faydalı bir şekilde kullanabilen bireylerin yetişmesine ihtiyaç vardır. Konunun önemine karşın ülkemizde bu konuda yapılan akademik çalışmalar yok denecek kadar azdır.

Sosyal Bilgiler eğitiminde güncel olayların öğretimi konusunda yapılmış olan bu çalışmanın, akademik çalışmalara bir ölçüde katkı ve daha sonra yapılacak çalışmalar için faydalı olacağı umulmaktadır.

Araştırmaya başladığım andan itibaren daima yakın ilgisini, manevî desteğini yakından hissettiğim, ilminden ve kişiliğinden çok şey öğrendiğim danışmanım Sayın Prof. Dr. Şefika KURNAZ Hocam’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Her zaman yardıma hazır ve anlayışlı tutumlarından dolayı Sayın Prof. Dr. Refik Turan’a ve Prof. Dr. Enver Aydın KOLUKISA’ya çok teşekkür ederim.

Araştırmanın konusunun belirlenmesi de dahil olmak üzere, bilimsel tutum ve rehberliğinden istifade ettiğim Sayın Yrd. Doç. Dr. Bahri ATA’ya, araştırma verilerinin analizi ve değerlendirilmesi aşamasında çok önemli yardımlarını gördüğüm Sayın Yrd. Doç. Dr. Bülent AKSOY’a, a çok teşekkür ederim.

Kaynak temini ve bilgi paylaşımı bakımından çok önemli yardımlarını gördüğüm ve fikirlerinden istifade ettiğim Arş. Gör. Adnan ALTUN’a, araştırmayı

(5)

AVCI’ya, dil ve anlatım bakımından inceleyen Arş. Gör. Tazegül DEMİR’e çok teşekkür ederim.

Uygulamanın yapıldığı okullardaki idarecilere, öğretmenlere ve uygulamaya katılan öğrencilere araştırma sırasında sağladıkları kolaylıklardan ve samimi tutumlarından dolayı çok teşekkür ederim.

Maddî ve manevî desteğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili eşim Yılmaz GEDİK’e teşekkür ederim.

Araştırma için maddi destek sağlayan Gazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Birimi’ne teşekkür ederim.

(6)

ÖZET

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE GÜNCEL OLAYLAR DEMİRKAYA-GEDİK, Hatice

Doktora, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Şefika KURNAZ

Aralık 2008

Öğrencileri toplum hayatına hazırlayan eğitim ve öğretim, güncel olaylarla ilişkilendirilmelidir. Konuları güncel olaylarla ilişkilendirmek, faaliyetleri güncel olaylara dayandırmak gerekir. Yeni öğrenilen bilgilerin günlük hayata uygulanması bu şekilde gerçekleşir.

Araştırmada ilköğretim 4-7. sınıf öğrencilerinin kitle iletişim araçlarını kullanma durumları, güncel olaylara ilişkin görüşleri ve farkındalık düzeyleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu yönüyle araştırmada betimsel tarama kapsamında nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak bir durum tespiti yapılmıştır.

Araştırma, Ankara il merkezindeki üç farklı ilçede bulunan, sosyo-ekonomik açıdan üst-orta-alt çevreleri örnekleyen birer ilköğretim okulunda yapılmıştır. Araştırmanın nicel yöntem kısmında, bu üç okulun 4-7. sınıflarından yansız olarak belirlenen birer şube öğrenciye konuya ilişkin anket uygulanmış, elde edilen veriler SPSS 10.0 programında t-Testi, Anova ve Korelasyon teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın nitel yöntem kullanılan kısmında ise, anket uygulanan bu şubelerden yansız olarak atanan dörder öğrenci ile standartlaştırılmış açık uçlu görüşme tekniğine dayalı veri toplanmıştır.

Araştırmadan elde edilen veriler; kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyinin öğrencilerin cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Cinsiyet bakımından erkek öğrencilerin kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyi kız öğrencilere göre daha yüksek bulunmuştur. Sosyo-ekonomik düzey bakımından üst sosyo-ekonomik düzeye sahip öğrencilerin kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyi alt sosyo-ekonomik düzeye sahip öğrencilerden daha yüksek bulunmuştur. Bu fark özellikle internet kullanımında daha

(7)

belirgindir. Sınıf düzeyi bakımından 5. sınıf öğrencilerinin kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyi diğer sınıflara göre daha yüksek bulunmuştur. Öğrencilerin kitle iletişim araçlarından en fazla televizyonu kullandıkları anlaşılmaktadır. İnternet ve radyo kullanım düzeyinin oldukça düşük olduğu görülmektedir.

Öğrencilerin güncel olaylarla ilgili farkındalıklarının cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Sosyo-ekonomik düzey bakımından üst sosyo-ekonomik düzeye sahip öğrencilerin lehine, sınıf düzeyi bakımından 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin lehine anlamlı fark bulunmuştur. Cinsiyet farkı bakımından da bazı farklılıklar görülmektedir. Örneğin sporla ilgili farkındalık düzeyi bakımından erkek öğrencilerin lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur.

İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin en önemli gördükleri güncel konuların başında siyasi konular, gündemdeki kişilerden en önemli gördükleri kişilerin başında da siyasetçiler gelmektedir. Öğrencilere göre gelecek yıllarda yaşanabilecek en önemli sorun kuraklıktır.

Sonuç olarak İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin kitle iletişim araçlarını yeterince etkin bir şekilde kullanamadıkları, Sosyal Bilgiler derslerinde güncel olaylardan etkili bir şekilde faydalanmadıkları, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin güncel olay materyallerinden yararlanma düzeyinin oldukça düşük olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler, Güncel Olaylar, Güncel Meseleler, Kitle İletişim Araçları.

(8)

ABSTRACT

CURRENT EVENTS IN SOCIAL STUDIES EDUCATION By

DEMİRKAYA-GEDİK, Hatice

PhD Thesis Submitted to the Department of Primary Education Social Studies Teachers Education Program

Supervisor: Prof. Dr. Şefika KURNAZ December 2008

Education and Teaching that prepare students to social life should be associated with the current events. Associating topics with the current events requires basing the activities on current events. The application of newly learned knowledge into real life occurs in this way.

In this study, it is tried to be determined primary education 4th-7th grade

students’ state of using mass communication devices, their views about current events and their awareness level. With this aspect, as a descriptive survey, a case study was done by using qualitative and quantitative research techniques in this research.

This study was carried out in primary schools from three different districts of Ankara sampling high-medium-low socioeconomic environments. In the quantitative dimension of this study, a questionnaire related to the subject was given to the students who were randomly chosen from 4th-7th grades. The obtained data were analyzed through SPSS 10.0 software program by using t-test, anova and correlation techniques. On the other hand, in the qualitative dimension of this study, standardized open-ended review technique was used to gather data. This review was done with four students who were randomly chosen from each class, those who completed the questionnaire.

Obtained data revealed that there are differences in the level of using mass communication devices in terms of gender, socioeconomic level and grade level. In terms of gender, male students’ level of using mass communication devices was found higher than females’. In terms of socioeconomic level, the level of using mass

(9)

status in comparison with the students having low socioeconomic status. This difference was more significant especially in the use of internet. When it comes to the use of mass communication devices according to the grade levels, 5th grade

students’ level was found as the highest among all the grades. It was understood that students use TV the most among mass communication devices. It was seen that the level of using radio and internet was quite low.

It is determined that students’ awareness about current events shows differences in terms of gender, socioeconomic level and grade level. A significant difference was found in favor of high-socioeconomic level in terms of socioeconomic level; a significant difference was found in favor of 6th and 7th grade students in terms of grade levels. Students’ awareness level showed differences in some areas in terms of gender variable. For instance, a significant difference related to the sports was found in favor of male students.

The most important current events that primary school social studies students have considered are the events related to the political issues and also they have seen the politicians as the most important persons who are in the news. According to the students, drought is going to be the most important problem in the future.

As a result, primary school social studies students do not use mass communication devices in an effective way, and they cannot make use of current events in social studies courses. It can also be said that social studies teachers’ level of using materials related to the current events is quite low.

(10)

İÇİNDEKİLER

DIŞ KAPAK. ... I İÇ KAPAK... II JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI...III ÖNSÖZ ... IV ÖZET ... VI ABSTRACT...VIII İÇİNDEKİLER ...X TABLOLAR LİSTESİ ... XII ŞEKİLLER LİSTESİ... XV EKLER LİSTESİ...XVI I. BÖLÜM...1 GİRİŞ...1 1.1.Problem Durumu ...1 1.1.1. Problem Cümlesi...8 1.1.2. Alt Problemler...8 1.2. Araştırmanın Amacı...9 1.3. Araştırmanın Önemi ...10 1.4. Varsayımlar ...12 1.5. Sınırlılıklar ...13 1.6. Tanımlar ...13 1.7. Kısaltmalar ...14 II. BÖLÜM ...15 KAVRAMSAL ÇERÇEVE ...15 2.1. Güncel Konular...15

2.1.1. Güncel Olayların Öğretimi ...15

2.1.2. Güncel Meseleler ve Tartışmalı Konuların Öğretimi ...19

2.1.3. Gündemdeki Kişilerin Öğretimi ...25

2.1.4. Belirli Günler ve Haftaların Öğretimi ...27

2.2.Güncel Olayların İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Programı’ndaki Yeri ...31

2.3. Güncel Olayların Kullanımında Amaçlar ...34

2.4. Güncel Olayların Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar...39

2.5. Güncel Olayların Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar...42

2.6. Güncel Olayların Öğretiminde Kullanılabilecek Yaklaşımlar ve Yöntemler ...44

2.6.1. Güncel Olayların Öğretiminde Yaklaşımlar...44

2.6.2. Güncel Olayların Öğretiminde Uygulanabilecek Yöntemler ...47

2.6.2.1.Güncel Olaylara Yönelik Öğrenci İlgisini Geliştirme ...47

2.6.2.2. Güncel Olayların Sosyal Bilgiler Üniteleriyle İlişkilendirilmesi...48

2.6.2.3. Kısa Güncel Olay Üniteleri Oluşturulması...50

2.6.2.4. Ödevlendirme...53

2.6.2.5. Sürekli Konuların İşlenmesi ...54

2.6.2.6. Güncel Meselelerin Tartışılması ...55

2.6.2.7. Anlama ve Kelime Bilgisinin Arttırılması ...55

2.6.2.8. Tamamlayıcı Ödev ve Faaliyetler ...58

2.7. Güncel Olayların Öğretimine Ne Kadar Zaman Ayrılmalıdır?...61

2.8. Güncel Olayların Öğretiminde Öğretmenin Rolü ...63

(11)

2.9.2.Görsel Materyaller ...73

2.9.3. İşitsel Materyaller ...86

2.10. İlgili Yayın ve Araştırmalar ...87

2.10.1. Yurt Dışında Yapılan Yayın ve Araştırmalar ...87

2.10.2. Yurt İçinde Yapılan Yayın ve Araştırmalar ...97

III. BÖLÜM ...102

YÖNTEM ...102

3.1. Araştırmanın Modeli ...102

3.2. Evren ve Örneklem ...103

3.3. Okulların Özellikleri ...107

3.3.1. Öğrencilerin Sosyo-Ekonomik Düzeyleri ...110

3.4. Veri Toplama Araçları ...114

3.4.1. Nicel Veri Toplama Araçlarının Hazırlanması...114

3.4.2. Nitel Veri Toplama Araçlarının Hazırlanması ...122

3.5. Veri Toplama Süreci ...124

3.6. Verilerin Analizi ...125

IV. BÖLÜM ...130

BULGULAR VE YORUMLAR...130

4.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...130

4.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...148

4.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...151

4.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...154

4.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...157

4.6. Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...160

4.7. Yedinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...166

4.8. Sekizinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum...170

4.9. Dokuzuncu Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum ...172

V. BÖLÜM ...174 SONUÇLAR VE ÖNERİLER ...174 5. 1. Sonuçlar...174 5. 2. Öneriler...180 KAYNAKÇA...187 EKLER ...198

(12)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1: Araştırmanın nicel örneklemine katılan okullar ve sınıfların öğrenci sayıları Tablo 2: Araştırmanın nitel kısmına katılan okullar ve sınıfların öğrenci sayıları Tablo 3: Kitle iletişim araçlarını kullanma durumu boyutunu oluşturan anket maddeleri

Tablo 4: Kitle iletişim araçlarını eğlence amaçlı kullanma durumu boyutunu oluşturan anket maddeleri

Tablo 5: Kitle iletişim araçlarını bilgi amaçlı kullanma durumu boyutunu oluşturan anket maddeleri

Tablo 6 : Öğrencilerin birbirleriyle paylaştıkları konular” boyutunu oluşturan anket maddeleri

Tablo 7: Öğrencilerin güncel olayları öğrendikleri kaynakları tespit etme amaçlı anket maddeleri

Tablo 8: Öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersinde güncel olayların kullanım sıklığı hakkındaki görüşlerine ilişkin ifadeler

Tablo 9 : Öğrencilerin televizyonu izleme durumuna ilişkin görüşleri” boyutunu oluşturan maddeler

Tablo 10: Öğrencilerin İnterneti kullanma durumuna ilişkin görüşleri” boyutunu oluşturan maddeler

Tablo 11: Öğrencilerin gazete okuma durumuna ilişkin görüşleri boyutunu oluşturan maddeler

Tablo 12: Öğrencilerin dergi okuma durumuna ilişkin görüşleri boyutunu oluşturan maddeler

Tablo 13: Öğrencilerin güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeylerini tespit etme amaçlı sorulan sorular

Tablo 14 : Görüşme yapılan öğrencilerin okul, sınıf ve cinsiyetleri

Tablo 15: Tablo 15 “İlköğretim Sosyal Bilgiler eğitiminde güncel olaylarla ilgili görüş, farkındalık düzeyi ve kitle iletişim araçlarını kullanma durumuna ilişkin öğrenci görüşlerinin dağılımı

(13)

Tablo 16 : İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını kullanma durumuna ilişkin görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre farklılığı için t-testi sonuçları Tablo 17: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını kullanma durumuna ilişkin görüşlerinin SED değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları

Tablo 18: SED değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 19: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını kullanma durumuna ilişkin görüşlerinin sınıf düzeyi değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları

Tablo 20: Sınıf düzeyi değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 21: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını eğlence amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre farklılığı için t-testi sonuçları

Tablo 22: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını eğlence amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin SED değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları

Tablo 23: SED değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 24: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını eğlence amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin sınıf düzeyi değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları

Tablo 25: Sınıf düzeyi değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 26: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını bilgi amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre farklılığı için t-testi sonuçları

Tablo 27: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını bilgi amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin SED değişkenine göre farklılığı için ANOVA sonuçları

Tablo 28: SED değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 29: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını bilgi amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşlerinin sınıf düzeyi değişkenine göre farklılığı için ANOVA sonuçları

(14)

Tablo 31: İlköğretim Sosyal Bilgiler derslerinde ele alınan güncel olaylar Tablo 32: Öğrenci görüşlerine göre Türkiye’de en önemli güncel olaylar Tablo 33: Öğrenci görüşlerine göre Dünya’da en önemli güncel olaylar Tablo 34: Öğrenci görüşlerine göre gündemde olan kişilerden en önemlileri

Tablo 35: Güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeyi puanlarının cinsiyet değişkenine göre farklılığı için t-testi sonuçları

Tablo 36: Güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeyi puanlarının SED değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları

Tablo 37: SED değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 38: Güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeyi puanlarının sınıf düzeyi değişkenine göre farklılığı için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) sonuçları Tablo 39: Sınıf düzeyi değişkenine ilişkin betimsel veriler

Tablo 40: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyleri ile güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeyleri arasındaki korelasyon

(15)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1: Araştırma yapılan okullardaki öğrencilerin anne- baba eğitim düzeyi Şekil 2: Araştırma yapılan okullardaki öğrencilerin evinde bilgisayar bulunma durumu

Şekil 3: Araştırma yapılan okullardaki öğrencilerin internet kullanma durumları Şekil 4: Öğrencilerin anne ve babalarının meslekleri

Şekil 5: Öğrencilerin ailelerinin aylık toplam gelir düzeyi

Şekil 6: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, cinsiyet değişkenine göre kitle iletişim araçlarını kullanma durumu

Şekil 7: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, SED değişkenine göre kitle iletişim araçlarını kullanma durumu

Şekil 8: Öğrenci görüşlerine göre Sosyal Bilgiler derslerinde güncel olayların işleniş tarzı

Şekil 9: Öğrenci görüşlerine göre Sosyal Bilgiler derslerinde ele alınan güncel olaylar

Şekil 10: Öğrenci görüşlerine göre Türkiye’de en önemli güncel olaylar Şekil 11: Öğrenci görüşlerine göre Dünya’da en önemli güncel olaylar Şekil 12: Öğrenci görüşlerine göre gündemde olan kişilerden en önemlileri

Şekil 13: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin güncel konulara ilişkin sorulara verdikleri doğru cevapların cinsiyete göre dağılımı

Şekil 14: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin güncel konulara ilişkin sorulara verdikleri doğru cevapların SED’e göre Dağılımı

Şekil 15: İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin güncel konulara ilişkin sorulara verdikleri cevapların Sınıf düzeyine göre dağılımı

(16)

EKLER LİSTESİ

EK: 1: RESMİ İZİN YAZILARI

EK: 1. 1. EARGED’DEN ALINAN ARAŞTIRMA İZNİ

EK: 1. 2. ANKARA İL MİLLÎ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ’NDEN ALINAN İZİN YAZISI

EK 2: ARAŞTIRMADA KULLANILAN VERİ TOPLAMA ARAÇLARI EK 2. 1. : İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRENCİLERİNİN KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARINI KULLANMA DURUMU VE GÜNCEL OLAYLARA İLİŞKİN FARKINDALIK DÜZEYLERİ ANKETİ

EK 2. 2. SOSYAL BİLGİLERDE GÜNCEL OLAYLAR KONUSUNDA ÖĞRENCİ GÖRÜŞME FORMU

EK 3. ÖĞRENCİLERLE YAPILAN GÖRÜŞME FORMU ÖRNEKLERİ EK 3. 1. ÖRNEK 1

EK 3. 2. ÖRNEK 2 EK 3. 3. ÖRNEK 3

EK 4. SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDAN ÖRNEK SAYFALAR EK 4. 1. : ÖRNEK SAYFA 1 (MEB 4).

EK 4. 2.: ÖRNEK SAYFA 2 (MEB 5). EK 4. 3.: ÖRNEK SAYFA 3 (MEB 6) EK 4. 4.: ÖRNEK SAYFA 4 (MEB 7).

(17)

Asıl öğretim, gerçekleri, gerçek yaşama problemlerini, çocuğun ihtiyaçlarını ve içinde yaşadığı çevredeki hayatın kendisini ele alan ve bu konular üzerinde burgu gibi derinleşen öğretimdir

Refik DURLU (Eğitimci)

I. BÖLÜM

GİRİŞ

Bu bölümde araştırmanın problem durumuna, problem cümlesine, araştırmanın amacına, önemine, varsayımlara, sınırlılıklara, tanımlara ve kısaltmalara yer verilmiştir.

1.1.Problem Durumu

Eğitimin en genel amacı bireyi topluma faydalı hale getirmektir (Küçükahmet, 2001, s.2). Eğitim sürecinden geçen insanın kişiliği farklılaşır ve gelişir. Bu farklılaşma ve gelişme eğitim sürecinde kazanılan bilgi, beceri, tutum ve değerler yoluyla gerçekleşir (Fidan ve Erden, 1998, s.12). Bireylere toplum hayatında ihtiyaç duyacakları bilgiler sistematik olarak okullar aracılığı ile verilmektedir.

Eğitim alanındaki pek çok yetersizliğe rağmen, insanlar ülkenin aydınlık geleceği için eğitime güvenmektedirler. Böyle ciddî bir rol üstlenen okulların programlarında Sosyal Bilgiler dersinin apayrı bir önemi vardır (Öztürk, 2007, s.22). İnsanlarda öğrenmeyi sağlamak maksadıyla düzenlenen faaliyetlerin hepsine “öğretme” denir. Öğretme faaliyetlerinin önceden belirlenen hedefler doğrultusunda planlı ve kontrollü olarak düzenlenmesi ve uygulanmasına ise “öğretim” denir (Fidan ve Erden, 1998, s.179).

Öğrenmenin kalıcı izler bırakabilmesi için öğrenme sürecinde yer alan bireyin olaylardan kişisel manalar çıkarabilmesi gerekmektedir. Anlam çıkarmak ve farklı bakış açıları geliştirmek için öğretim sürecine aktif olarak katılım ile mümkün olabilir (Kabapınar, 2004, s.417). Bu bakımdan güncel olayların öğretimde kullanılması büyük önem taşımaktadır.

(18)

Asıl öğretim, gerçekleri, gerçek yaşama problemlerini, çocuğun ihtiyaçlarını ve içinde yaşadığı çevredeki hayatın kendisini ele alan ve bu konular üzerinde derinleşen öğretimdir. Ahlâkî davranışlar, doğruluk, toplum duygusu, mesuliyet hissi, iş sevinci, düşünme ve hüküm verme kabiliyeti, kendi kendine yapma ve üretme, iç hürriyeti, toplumun vatandaşlardan beklediği başarılardandır (Durlu, 1956, s.13).

Okul, toplumun kendi kendine verdiği en değerli armağandır. Anne babalar çocukları için neyi istiyorlarsa, toplum da bütün çocuklar için aynı şeyi istemelidir. Toplum tarafından meydana getirilen şeyler, toplumun her bireyine okul aracılığıyla kazandırılır. Toplum, kendisini oluşturan bütün bireylerin tam olarak olgunlaşması emeline sadık kalmak suretiyle kendine sadık kalabilir ve varlığını devam ettirebilir (Dewey, 2008, s.23).

İlköğretim, bireylere iyi birer vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırıp onları millî ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmeyi amaçlamaktadır. İlköğretimde çocukları kendini geliştirebilme, değişen topluma kolayca ayak uydurabilme, hızlı ve akılcı kararlar verebilme, birbirleriyle ve çevreleriyle etkili iletişim kurabilme gibi özelliklerin kazandırılması beklenmektedir (Deveci, 2005, s.1).

Her vatandaşın temel sorumluluğu, içinde yaşadığı toplumu etkileyen olaylardan haberdar olmaktır. Küçük yaşlardan itibaren çocukların sorumlu ve demokratik birer vatandaş olarak yetiştirilmelerine özen gösterilmelidir. İlköğretimde alınan eğitimin önemi büyüktür (Jarolimek, 1959, Akt. Smith, 1963, s.69; Ord, 1972, s.178).

Çocuğun bir konuyu algılaması, onu, ancak kendi doğal durumu içinde görmekle; ona dokunmakla ondan birçok izlenimler almakla mümkündür. Böyle bir öğretim kalıcı bir öğrenme sağlar. Çocuk, belli bir kavramı başkalarının yalnızca anlatması ile geliştiremez. Bunun için nesne ve olaylarla doğrudan doğruya temas etmeye ihtiyaç duyar (Binbaşığlu, 2003, s.7-8). Hayat, bir bütünlük arzeder ve somut işlemler döneminde olan ilköğretim öğrencisi hayatı bir bütünlük içinde algılar. İlköğretim döneminde çocuk günlük hayatta karşılaştığı sorunları bir bütünlük içinde

(19)

çözmeye çalışır. Değişik olguların, olayların sorunun üzerindeki etkilerini görür ve çok boyutlu düşünmeye başlar. Çocuğun hayatı anlaması, karşılaştığı sorunları çözebilmesi ve elde ettiği bilgi, beceri ve duyuşları benzer olgu ve olayların çözümünde kullanabilmesi, yeni bilgiyi transfer edebilmesi için toplumsal olgu ve olaylar bir bütünlük içinde ele alınmalıdır. Öğrencinin olguyu anlayabilmesi, ilişkileri görebilmesi, çözüm yolunu bulup uygulayabilmesi için, öğrenme-öğretme ortamında çocuğa sunulacak olgular gerçek yaşamdan ve yakın çevreden olmalıdır (Sönmez, 1994, s.9-11).

Çocukları hayata hazırlayan veya hayatın tam kendisi olan eğitim ve öğretim, güncel olaylarla iç içe olmak durumundadır. Konuları güncel olaylarla ilişkilendirmek, etkinlikleri güncel olaylara ve bunun sonuçlarına dayandırmak gerekir. Yeni bilgi, beceri ve değer-takdir duyguları bu şekilde kazandırılır (Binbaşıoğlu, 2004, s.14).

Bugünün öğrencileri geleceğin vatandaşları olacaklarından ülkemizdeki demokratik ilkeleri korumak için öğretmenin güncel olaylar öğretiminin amaçlarını unutmaması gerekir. Çünkü ancak bu amaçlarla öğrenciler iyi vatandaşlara dönüşürler (Moffatt, 1940, s.220).

Bilgi toplumlarında eğitim politikaları günün koşullarına göre sürekli değişmekte ve gelişmektedir. Eğitimde başarıya ulaşmak için okulları yeniden yapılandırmak, öğretimi ise yapılandırmacı kurama dayandırmak ve programlar ile teknolojinin birleştirilerek bütünleştirilmesi gerekmektedir (Şimşek, 2007, s.53).

Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında, öğrencinin öğrenme sürecinde daha etkin olması ve kendi bilgisini yapılandırmasından dolayı öğrenme ortamları bireyin çevresiyle daha fazla etkileşimde bulunmasını ve zengin öğrenme yaşantısı geçirmesini sağlayacak şekilde düzenlenmeye çalışılmıştır. Yapılandırmacılıkta öğrenme sosyal ortamda gerçekleştiğinden öğrenme ortamlarında mümkün olduğu kadar gerçek hayatla bağlantı kurmak ve gerçek hayat meselelerini dikkate almak gerekmektedir (Yaşar ve Gültekin, 2007, s.289).

John Dewey, okulda yapılan işlerin günlük hayatta yapılan işlere benzemesi gerektiğini vurgular. Ona göre okul, hayatın bir benzeri değil, bizzat kendisidir

(20)

(Binbaşıoğlu, 2003, s.12). Günlük hayatta kullanılan iş faaliyetlerinin okula getirilmesi ile çocuklar hayatla kaynaşmaya fırsat bulur ve okul, çocuk için gelecekte yaşanması mümkün bir hayata uzaktan bakan, birtakım soyut derslerin öğrenildiği bir yer değil, çocuğun doğru bir hayat yaşayarak öğrenim gördüğü bir mekan hâlini alır. Böylelikle okul küçük çapta bir topluluk olur. Önemli olan da budur. Devamlı ve düzenli eğitim-öğretim hareketi de buradan doğar (Dewey, 2008, s.30).

Günümüzde bireylerden bilgi tüketmekten çok bilgi üretmeleri beklenmektedir. Bireylerden beklenen, kendilerine aktarılan bilgileri olduğu gibi kabul eden, yönlendirilmeyi ve biçimlendirilmeyi bekleyen değil; bilgiyi yorumlayarak anlam oluşturulması sürecine etkin olarak katılmalarıdır (Yıldırım ve Şimşek, 1999, s.9).

Öğrencilerin günlük hayatta etkin bir vatandaş olarak rol alması, olaylara eleştirel bakabilmesi ve karar süreçlerinde aktif olabilmesi için Sosyal Bilgiler dersi büyük önem taşımaktadır (Kabapınar, 2004, s. 417).

Hepimiz çevremizi çepeçevre saran olaylar içinde yaşamaktayız. Bizi hayata hazırlayan, hatta hayatın tam kendisi olan eğitim ve öğretim, güncel olaylarla iç içe olmak durumundadır. Olay ya da olgulardan soyutlanmış bir eğitim ve öğretim yoktur. Olsa da bunun eğitimsel bir değeri olamaz. Böyle bir yolla kazanılan bilgi, değer ve takdir duyguları, hayatla ilişkisi olmayan, kuru birtakım kavram ve kurallar olmaktan kendilerini kurtaramazlar (Binbaşıoğlu, 2004, s.14). Öğrencilerin etraflarındaki geniş dünyayla ilgili farkındalık düzeylerini geliştirmek gerekir (Earle, 1982, s.28).

Güncel olaylara öğretim sırasında sık sık başvurulması, öğretimin kalıcılığını sağlaması yanında, öğrenme yaşantısının doğallaşmasına ve zenginleşmesine de katkıda bulunmaktadır. Bu da sonuçta kişinin, “yurttaşlık eğitimi” alması demektir. Bu yolla kişi, çevresine daha iyi uyum sağlayan, bilimsel görüşe sahip bir birey hâline gelebilir (Binbaşıoğlu, 2004, s.14).

Demokrasinin esası, halkın nasıl yönetileceği ve kim tarafından yönetileceği ile ilgili kararlara halkın katılmasıdır. Yönetim konusunda katılımda bulunmak ve akıllıca kararlar alabilmek için bireyler bilgilendirilmeli ve kararlara dâhil

(21)

edilmelidir. Bu bakımdan yarının oy verecek olan vatandaşlarına bugünün önemli olaylarının öğretilmesi son derece önemlidir (Turner, 1995, s.117).

Kişinin toplum için bir bütün olarak kaygı duyma yetisine sahip olmaması durumu eski Yunan’da “budalalık” olarak nitelendirilmekteydi. Çünkü böyle bir kişinin sadece kendisiyle, ailesi, arkadaşları ve eğlencesi ile ilgili gözü, kulağı ve kalbi vardır. Bu, bencillik ve tek bir kişiye gizlenmiş yalnızlık gibidir. Böyle bir tutum insanların sahip olduğu özgürlüğü korumak için gerekli olan toplumun yok olmasına sebep olacağından, “budalalık” olarak nitelendirilmekte idi (Parker, 2001, s.207). Toplum için gerekli olan insan, yurdunun ve dünyanın felaketleri ve sevinçleri ile samimî olarak ilgili insandır. Toplum sorunları ile ilgilenmeyip, sadece kendi başının çaresine bakma zihniyeti, toplumun varlığını ve geleceğini tehdit eden ciddî bir meseledir. Bu mesele karşısında öğretmenin sorumluluğu büyüktür (Uyanık, 1937, s.28). Bireylerin güvenliği, toplumun varlığına bağlıdır. Toplumun devamı için de bireylerin kendilerinden önce, içinde yaşadıkları toplumu düşünmeleri ve onun devamı için gayret etmelerine bağlıdır. Bu amaçla bireylerin içinde yaşadıkları toplumu tanımaları ve vatandaşlar olarak sorumluluklarını yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu bakımdan güncel olayların öğretimde kullanılmasının önemi ihmal edilmemelidir.

İçinde yaşadığımız dünyada olup biten olayları daha iyi anlamak, giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Atalarımızın getirdiği ve koruduğu özgürlükler zayıf, bilgisiz ve çevresinde olup bitenlerden habersiz kişiler tarafından kolaylıkla göz ardı edilebilmektedir. Özgür insanların zorbalığa karşı kullanabilecekleri en güçlü silah, sınırsız ve analitik düşüncedir. Düşünce süreçleri kendi başına meydana gelmeyen, eğitilmiş bir beynin ürünüdür. Bu da akıl eğitimi, araştırılan konunun geleceği ile ilgili gerçekleri algılama, sonuç çıkarma ve eğitilmiş bir düşünce ortaya koyma olanağına sahip olan çocukta gerçekleşir. Başka hiçbir çalışma alanı, güncel olaylar kadar analitik düşünmeye sevk edici imkanlar sağlamaz (Smith, 1963, s.69).

Öğretmenin görevi, öğrencilerinin topluma faydalı ve bilgili vatandaşlar yetiştirmek için rehberlik yapmaktır. Öğretimde hayatîlik, güncellik ve çocuğa görelik ilkelerine uygun olarak yapılan her davranış, öğretmenin görevini amaca

(22)

uygun olarak yapmasını kolaylaştırır. Öğretmen, gerçek hayatı unutturacak yahut ihmal ettirecek kitap ve okuma bilgisine tutsak olmamalıdır (Binbaşığlu, 2003, s.11).

Sosyal Bilgiler, ilköğretim ders programında yer alan, öğrencinin insan ilişkilerini anlaması ve bu konuda beceri kazanması için öğrenciye yardımcı olan bir kavramdır. Sosyal Bilgilerin konusu insan ve onun diğer insanlarla ve çevreyle olan ilişkisidir (Smith, 1963, s.1).

Sosyal Bilgilerin konusu, insanın diğer insanlarla ve çevreyle olan ilişkisidir. Sosyal Bilgiler programının en önemli amaçlarından biri, çocuklara sürekli değişen dünyada diğer insanlarla birlikte yaşayabilme becerisi kazandırmaktır. (Jarolimek, 1959; Akt. Smith, 1963, s.3).

Sosyal Bilgiler dersi çocuğun içinde bulunduğu toplumsal yaşamla çok yakından ilgilidir. Bu derste çocuk, özellikle içinde yaşadığı yakın ve uzak çevresini, geçmişi, bugünü ve geleceği ile yakından tanıma olanağı bulur. Bu ders, toplumun ideallerini çocuğa kazandırmakla yükümlüdür. Bu derste çocuk, toplumsal sorunlarla karşı karşıya bırakılır ve kendisinin toplumsal yaşamla kaynaşması sağlanır (Deveci, 2005, s.1).

Öğrencilerin sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olarak yetiştirilmeleri, Sosyal Bilgiler dersinin en önemli hedefleri arasındadır (MEB, 2005, s.45).

Sosyal Bilgiler, hemen her bakımdan değişen ülke ve dünya koşullarında bilgiye dayalı karar alıp problem çözebilen etkin vatandaşlar yetiştirmek amacıyla sosyal ve beşerî bilimlerden aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak kullanan bir öğretim programıdır (Öztürk, 2007, s.24).

Dünyada ve ülkemizde örgün eğitim kurumları aracılığıyla demokratik bir toplum için etkin vatandaşlar yetiştirme görevi büyük ölçüde Sosyal Bilgiler Öğretim programlarına yüklenmiştir. Sosyal Bilgiler Eğitimi, bir toplumun, millî ve demokratik tutum ve değerlere, problem çözme ve karar alma becerilerine sahip, üretken ve katılımcı bireylerden oluşması konusunda belirleyici bir alan olmuştur. Buna rağmen, Sosyal Bilgiler öğretimi dünyada ve ülkemizde en sorunlu alanlardan

(23)

biridir. Bu sorunlar programın tanımı ve yapısı, genel ve özel amaçları, öğretim stratejileri, yöntem ve teknikleri, öğretim materyalleri ve değerlendirme de dahil olmak üzere öğretim programının tüm öğeleriyle alakalıdır (Öztürk ve Otluoğlu, 2002, s.1).

Sosyal Bilgiler dersleri, içerik olarak bireylerin sosyal ve kültürel yaşantılar edinmeleri, bu konularda birikim ve deneyim sahibi olmaları için de en uygun derstir. Bu ders sayesinde öğrenciler içinde yaşadıkları toplumun geçmişini ve bugününü öğrenir, diğer toplumlar hakkında da bilgi edinebilirler. Böylece yüzlerce yıldır insanlığın oluşturduğu zengin sosyal ve kültürel deneyimleri tanıma fırsatı bulurlar (Öztürk ve Otluoğlu, 2002, s.40).

Sosyal Bilgiler ünitelerini işlerken güncel olaylardan faydalanılmalıdır. Böyle bir uygulama, eğitim ve öğretimde “gerçeklerden hareket etmek” ya da “güncellik” ilkesinin bir gereğidir. Çünkü güncel olaylar, gerçek olaylardır. Her gün radyo, televizyon ve gazetelerde çeşitli görünüşleriyle yer almaktadır. İnsanlar bu olaylardan çeşitli duyu organları ile farklı düzeylerde etkilenir. Eğitim ve öğretim, bu bilgilerin bilimsel bir nitelik kazanmasına yardım eder. Doğru ve yanlış olan bilgiler ayırt edilir. Böyle bir etkinlik, olaylardaki neden-sonuç ilişkilerinin araştırılmasını gerekli kılar; çocuğa araştırma zevki verir, onu düşünmeye yöneltir. Bu yolla kişi, zamanla, bilimsel düşünebilir bir hale gelir (Binbaşıoğlu, 2004, s.14).

Okulu ve dersleri günlük hayattan koparmamak, bazı önemli güncel olayları derse taşımak, eğitim ve öğretimde faydalı sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir. Güncel konularla en fazla iç içe olan derslerden biri, Sosyal Bilgiler dersidir. Çocukların güncel olaylardan haberdar olmanın gerekliliğini anlaması, Sosyal Bilgiler dersinin amaçları doğrultusunda bilinçli bir vatandaş olarak yetiştirilmeleri için önemlidir.

(24)

1.1.1. Problem Cümlesi

İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını kullanma durumları, güncel olaylara ilişkin görüşleri ve farkındalık düzeyleri nedir?

1.1.2. Alt Problemler

1. İlköğretim Sosyal Bilgiler eğitiminde güncel olaylarla ilgili farkındalık düzeyi ve kitle iletişim araçlarını kullanma durumuna ilişkin öğrenci görüşleri nelerdir?

2. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını kullanma durumlarına ilişkin görüşleri;

a. Cinsiyet,

b. Sosyo ekonomik düzey,

c. Sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?

3. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını eğlence amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşleri;

a. Cinsiyet,

b. Sosyo ekonomik düzey,

c. Sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?

4. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, kitle iletişim araçlarını bilgi amaçlı kullanma boyutuna ilişkin görüşleri;

a. Cinsiyet

b. Sosyo ekonomik düzey,

c. Sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır? 5. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, a. Sosyal Bilgiler dersinde güncel olayların işleniş tarzı,

(25)

b. Sosyal Bilgiler dersinde kullanılan güncel olayların türü konusunda görüşleri nelerdir?

6. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, önemsedikleri güncel konular nelerdir?

7. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin, güncel olaylarla ilgili farkındalık düzeyleri;

a. Cinsiyet,

b. Sosyo ekonomik düzey,

c. Sınıf düzeyi değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?

8. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin gelecek yıllara ilişkin öngörüleri nelerdir?

9. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğrencilerinin güncel olaylara ilişkin farkındalık düzeyleri ile

a. Sosyal Bilgiler dersi başarıları,

b. Kitle iletişim araçlarını kullanma düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?

1.2. Araştırmanın Amacı

Araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında Sosyal Bilgiler dersi gören öğrencilerin (4., 5., 6. ve 7. sınıf) güncel olaylarla ilgili görüşlerini ve farkındalık düzeylerini saptamaktır. Güncel olaylar kitle iletişim araçları tarafından insanlara duyurulmaktadır. Bu bakımdan bu araçlara da araştırmada yer verilmesi amaçlanmaktadır.

Güncel olaylar, her okulun Sosyal Bilgiler programında bir paya sahip olmalıdır (Smith, 1963, s.1). Bu araştırmanın amacı Sosyal Bilgiler ders programının bir parçası olarak güncel olayların önemini vurgulamaktır.

(26)

Araştırmanın bir başka amacı, Sosyal Bilgiler ders programına uygun düzeyde, öğretimde güncel olayların kullanımı hususunda yurt dışında ve yurt içinde yapılan çalışmaları tespit ederek içerikleri ile ilgili teorik bilgiler vermektir.

Araştırmada öğretmenlerin güncel olayları öğretirken uygulayabilecekleri yöntemler hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır.

1.3. Araştırmanın Önemi

Vatandaşlık adetleri, sadece güncel meselelerin halledilmesi ile kazanılabilir. Öğrenciler dünyada meydana gelen olayları güncel olayların öğretimi sayesinde paylaşmaya alışırlar. Bu olayları tarihî ve güncel eğilimlerin ışığı altında değerlendirmeyi öğrenirler. Öğrendikleri bilgileri güncel hayata nasıl uygulayacaklarını anlarlar (Moffatt, 1957, s.217- 218). Etkili bir yurttaşlık eğitimi için Sosyal Bilgiler dersinde günlük hayattaki problemler üzerinde yoğunlaşmak mecburiyeti sözkonusudur (Otto, 1957, s.426).

Gelişen teknoloji sayesinde insanların meydana gelen olaylardan kısa sürede haberdar olabilme imkânına sahip olduğu günümüzde, çevremizi saran bilgi zenginliği içerisinde bir yandan gündemi takip etmek, bir yandan da ulaşılan içeriğin doğruluğunu sorgulamak mecburiyeti vardır. Güncel olaylardan habersiz bireylerin, içinde yaşadıkları topluma yeterince etkin bir şekilde uyum sağlaması beklenmemelidir. Çünkü günlük hayatta neler olduğundan habersiz olan bir kişinin, ne yapılması gerektiği konusunda da bir fikrinin olması mümkün değildir.

Çocuk için çoğu şey ‘şimdi’ dedir. yani bir bakıma günceldir. Yarını kavramak ise, çok zordur ve yakın geçmişin sadece en belirgin yönleri bilinçli bir hafızada tutulabilir. İyi bir ilköğretim programı bu gerçeğe uyum sağlar ve güncel olayları kullanır (Otto, 1957, s.427).

Güncel olaylar ve Sosyal Bilgilerin başarılı bir şekilde birlikte kullanılması, sınıf ünite çalışması için ve bağımsız okuma, araştırma ve düşünme becerileri geliştirmek için çok önemli bir başlangıç noktasıdır (Smith, 1963, s.2).

(27)

Ders programı açısından güncel olayların önemini, Ohio State Üniversitesi profesörü Edgar Dale şöyle dile getirmektedir: “Tarihte güncel olayların göz ardı edilmesinin tehlikeli olmadığı hiçbir dönem yoktur. Haberleri okumak birçok konunun (bilim, sosyal bilimler, vatandaşlık, sağlık, dil, güvenlik) aydınlanmasında faydalıdır. Haber okuma tüm okullarda eğitim ve öğretimin bir parçası olmalıdır (Dale, 1955; Akt. Smith, 1963, s.7).

Öğretmenlerin, öğrencilerin yarının duyarlı vatandaşları olmalarını sağlamak için sürekli çaba göstermesi ve öğrencileri, güncel olaylardan haberdar olmak için gerekli araçları uygun bir şekilde kullanmaları için iyi bir şekilde eğitmeleri gerekir. (Smith, 1963, s.1).

Güncel olayların derslerde etkili bir şekilde kullanılması, öğrencinin güncel sorunları akıllıca ele almasına ve birçok farklı materyali, beceriyi, olanağı ve yeteneği kullanmasına yardımcı olur. Böylelikle, öğrencilerin eğitim hayatı bittikten sonra da yararlanılabilecekleri bir öğrenme temeli teşkil edilmiş olur (Smith, 1963, s.1,7).

Okullarımız gençleri günün problemleri ile olumlu bir şekilde baş etmek ve dünyayı, içinde daha mutlu yaşanabilecek bir yer yapmaya katkıda bulunmak için hazırlanmalıdır. (Ungerman, 1961, s.12). Çocukların kendilerine ve içinde yaşadıkları topluma faydalı olabilmeleri için güncel olayların öğretimi büyük önem taşımaktadır.

Güncel olayların incelenmesi, öğrencilerin başlıca siyasi olayları, uluslararası ilişkileri ve buna benzer dünya sorunlarını açıklamalarına yardımcı olur. Öğrenciler önemli yayınları ve sorunları ayırt etmeyi ve değerlendirmeyi öğrenirler.

Bireyler, doğruyla yanlışı, ön yargılı ya da objektif olmayı birbirinden ayırt etmelidir. Sosyal Bilgiler dersinde, öğrencilerin bilgi kaynağını tanıması, sorgulaması, onu eleştirel bakışla incelemesi günlük hayatta karşılaşacağı sorunlar için de gerekli becerilerdendir. Bu çalışmayla, günlük hayatta karşılaşılabilecek güçlüklerin üstesinden gelmek için, yapılması gerekenlerin sunulması da amaçlanmıştır.

(28)

İnsanoğlunun güncel olana ulaşma arzusu, beraberinde doğru bilgiye ulaşma gereksinimini de ortaya çıkarmaktadır. Güncel olanı takip etme ve doğru bilgiye ulaşma konusunda Sosyal Bilgiler dersinin payına önemli görevler düşmektedir. Sosyal Bilgiler eğitiminde, “güncellik” konusunda sahip olunan birikim ve gelişen teknolojinin de yardımıyla Sosyal Bilgiler dersi ve öğretmeninin üzerine düşen sorumluluğu eskisinden daha kolay yerine getirebileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda konu ile ilgili literatür taraması sonucu elde edilen teorik bilgilerin, anket ve görüşme formlarıyla elde edilen bulguların faydalı olabileceği umulmaktadır.

Bu çalışmanın konuyla ilgili yapılacak özellikle ders içi öğrenci - öğretmen etkileşimli çalışmalarını daha da ileri götürmek açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Çalışmada yer alan teorik bilgiler ve araştırma sonucu elde edilen bulguların Sosyal Bilgiler ders programının geliştirilmesinde, program geliştirme uzmanlarına, öğretmenlere ve akademisyenlere yol göstermek ve bilgi sunmak açısından katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Ülkemizde güncel olayların öğretimi ile ilgili olarak az sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu konuda yapılacak yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırma, ülkemizde Sosyal Bilgiler alanında yapılan güncel olaylarla ilgili ilk çalışmalardandır. Araştırma sonucunda, ilköğretim öğrencilerinin kitle iletişim araçlarını kullanma durumları, güncel olaylara ilişkin görüşleri ve farkındalık düzeyleri, Sosyal Bilgiler dersinde güncel olayların nasıl ele alındığı, derslerde ne tür güncel olay materyallerinin kullanıldığı konusunda yapılan tespitlerle bundan sonra yapılacak çalışmalara bir örnek olacağı düşünülmektedir.

1.4. Varsayımlar

1. Araştırmaya katılan öğrencilerin uygulanan anket ve tutum ölçeğini doldururken samimi düşüncelerini yansıttıkları düşünülmektedir.

2. Görüşme yapılan öğrencilerin kendilerine sorulan soruları içtenlikle yanıtladıkları düşünülmektedir.

(29)

3. Veri toplama araçlarının, araştırmanın amacına ve konusuna uygun olduğu düşünülmektedir.

1.5. Sınırlılıklar

1- Araştırma, 2006–2007 eğitim-öğretim yılında Ankara ili Çankaya ilçesi Anıttepe İlköğretim Okulu, Yenimahalle ilçesi İsmail Erez İlköğretim Okulu, Kazan ilçesi Kayı İlköğretim Okulu 4., 5., 6., ve 7. sınıf öğrencileri ile sınırlıdır.

2- Araştırma, öğrencilere uygulanan, anket formu ve görüşme formu ile elde edilen verilerle sınırlıdır.

1.6. Tanımlar

Beceri: Öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir (MEB, 2005, s.47).

Güncel: Günün konusu olan, şimdiki, bugünkü haber, olay vb (TDK, 1998, s.909).

Güncel olaylar: Şu anda gelişmekte olan ve haber olma niteliği devam eden vakalardır (Smith, 1963, s.v). Gazete, dergi, televizyon, internet ve radyo gibi kitle iletişim araçları ile insanlara duyurulan haberler güncel olaylardır. İçinde yaşadığımız yakın çevrede, ülkede ve dünyada meydana gelen, toplum ve insanlık için önemli etkileri olan yeni meydana gelmiş ya da etkileri devam etmekte olan olaylar günceldir.

Görüşme: Yüzyüze gelen iki ya da daha fazla kişinin, belli bir amaç doğrultusunda sözel ve sözel olmayan iletişim araç ve tekniklerini kullanmak suretiyle yarattıkları bir etkileşimdir (Özgüven, 1992, s.4).

Kitle İletişim Araçları : Kitlesel boyutta ileti dağıtabilen araçlardır (Özkök, 1985, s.93).

(30)

1.7. Kısaltmalar Akt : Aktaran Bkz : Bakınız C : Cilt. Ed : Editör.

A.Ü.E.F. : Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi f : Frekans % : Yüzde Χ : Aritmetik Ortalama KO : Kareler Ortalaması KT : Kareler Toplamı N : Denek Sayısı P : Anlamlılık düzeyi S : Standart sapma s : Sayfa

SED : Sosyo-ekonomik düzey Sd : Serbestlik derecesi F : Varyans değeri

MEB : Millî Eğitim Bakanlığı TDK : Türk Dil Kurumu

TTKB : Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı vb. : ve benzeri.

(31)

“Tarihimizde güncel meselelerin ihmal edilmesinin tehlikeli olmadığı hiçbir dönem yoktur” Edgar DALE (Ohio State Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Profesörü)

II. BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Güncel Konular

2.1.1. Güncel Olayların Öğretimi

Güncel, günün konusu olan, şimdiki, bugünkü (haber, olay vb) olarak tanımlanmaktadır (TDK, 1998, 909). Güncel olaylar, şu anda gelişmekte olan ve haber olma niteliği devam eden vakalardır (Smith, 1963, s.v). Meydana gelmiş olan her olay tarihin bir parçasıdır. Güncel olaylar terimi, ders kitaplarında yer alacak, yakın zamanda meydana gelmiş yeni olayları belirtmek için kullanılmaktadır. Güncel olaylar, hâlâ devam eden olayların yanı sıra zaten olmuş olayları da kapsar (Otto, 1957, s. 426). Gazete, dergi, televizyon, internet ve radyo gibi kitle iletişim araçları ile insanlara duyurulan haberler güncel olaylardır. İçinde yaşadığımız yakın çevrede, ülkede ve dünyada meydana gelen, toplum ve insanlık için önemli etkileri olan, yeni meydana gelmiş ya da etkileri devam etmekte olan olaylar günceldir. Unutulan ve etkisi hissedilmeyen olaylar artık güncelliğini kaybetmiş demektir. Bir süre önce meydana gelmiş olup, insanları etkilemeye devam eden ve her an yeniden tekrarlanma ihtimali olan olaylar da güncel olaylardır. Deprem, buna iyi bir örnek olabilir. Ülkemizde ve dünyanın çeşitli bölgelerinde deprem olayının belirli aralıklarla meydana gelme ihtimalinin yüksek olduğunun, konunun uzmanları tarafından sık sık dile getirilerek bu konunun sürekli gündemde tutulması gereklidir. Çünkü bu tür afetlerin gündemden düştüğü zaman meydana gelmesi, canlı–cansız varlıkların daha fazla zarar görmesine yol açacaktır.

Öğrencilerden ders programında en çok sevdikleri dersi belirtmeleri istendiğinde Sosyal Bilgiler dersinin oranının düşük olduğu saptanmıştır. Pek çok

(32)

öğrenci ders kitabı ağırlıklı eğitimi sevmediklerini ve ders kitabı içeriğini sıkıcı buldukları ve yaşantılarıyla ilgili olmadığını düşündüklerini belirtmişlerdir. Sosyal Bilgiler öğretmenleri iyi bilinen bir eğitim prensibini uygularsa, Sosyal Bilgiler artık en az sevilen derslerden biri olmayacaktır. Bir Sosyal Bilgiler programı geliştirirken öğrencilerin günlük yaşantıları göz önünde bulundurulmalıdır (Michaelis and Garcia, 1996, s.284). Öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları durumlar, meseleler, ilgilendikleri konular derste işlendiğinde öğrencinin ilgisini çekmek daha kolay olacaktır.

İçinde yaşadığımız çevrede, ülkede ve dünyada sürekli yenilikler yaşanmakta; gelişme ve değişmeler, bizleri doğrudan veya dolaylı ilgilendirmektedir. Öğrenciler, yaşadıkları toplumu ve dünyayı etkileyen olaylarla yakından alâkadar olmalı, çevreleriyle ve sınıflarıyla çeşitli fikir alışverişinde bulunmalıdırlar (Moffatt, 1957, s.231).

Günümüzde insanların güncel olaylarla ilgili az çok bilgileri vardır. Çünkü yazılı ve görsel yayın organları, o günlerde hep bu olaydan söz etmekte, insanlar en çok bu konu üzerinde konuşmaktadır. Toplumu etkileyebilecek ciddî bir durum meydana gelmişse, örneğin bir deprem olmuşsa doğal olarak o günlerdeki en önemli haber ve gündem konusu depremdir. İnsanlar hemen konu ile ilgili ayrıntılı bilgi edinebilmek için haber kaynaklarına başvurur ve yakınları ile iletişim kurmaya çalışırlar. Böyle bir günde bir araya gelen insanların ilk ve en önemli konuşma konuları depremdir. İnsanlar duygu ve düşüncelerini paylaşmak isterler. Bunlar, öğretim için hem bir bilgi kaynağı hem de bir güdüleme aracı olabilir. Güncel olaylar, eğitim ve öğretim için, okulda son derece değerli bir ortam yaratılmasına katkıda bulunabilir. Verilecek örnekler, öğretimin yapıldığı yere ne kadar yakın ise, onun yaratacağı etkiler de o derece fazla olur. Her okul ya da öğretmen, konuyu kendi öğretim programının çerçevesi içinde ele almalı ve geliştirmelidir (Binbaşıoğlu, 2004, s.15).

Güncel olayları doğru okuyabilme becerisi çok gereklidir. Toplumdaki herkesin yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası önemli olaylarla ilgili yüksek bir kavrayış düzeyine sahip olması gerekir. Toplumda her gün meydana gelen olaylar bir

(33)

arada yaşayan bireyleri etkiler, çok geniş bir alanda başkalarıyla ilişkilendirir ve etkileşim içine sokar (Ediger, 2001).

Bugünün olaylarını anlayabilmek için, dün neler olduğu da bilinmelidir. Ancak bu şekilde meydana gelen olayların sebeplerini anlamak mümkün olabilir. Geçmiş-bugün-gelecek arasında sağlam bir düşünce köprüsü kurabilmek için güncel olayların öncesinde neler olduğunun da bilinmesi gereklidir.

Yaşanan olaylardan ve sorunlardan ders alıp ileride yaşanabilecek muhtemel sorunlara karşı tedbirli olmak güncel olayların iyi bir şekilde incelenmesi ile mümkün olacaktır. Yakın çevrede meydana gelen bir trafik kazasının nasıl meydana geldiğinin bilinmesi, ortaya çıkan maddî ve manevî zararın belirtilmesi, diğer kişilere büyük dersler verir. Derste konu olarak ele alınır ve üzerinde tartışılırsa, eğitim bakımından çok büyük dersler çıkarılabilir. Çünkü somut örnekler, kişinin davranışlarının değiştirilmesinde çok büyük bir etkiye sahiptir (Binbaşıoğlu, 2004, s.14).

Güncel olayların sınırı, duruma göre değişebilir. Bu sınır, yakın çevredeki olaylar olabileceği gibi, bir başka ülkedeki veya dünyadaki bir olay da olabilir. Ülkedeki bir deprem, sel baskını, heyelan, dünya çapında oluşan bir ekonomik buhran, eğitim değeri yadsınamayacak önemli birer güncel olay olarak değerlendirilebilir. Böyle durumlarda, öğretim programlarındaki güncel konularla gerçek yaşamdaki güncel olaylar birbirleriyle ilişkilendirilmelidir (Binbaşıoğlu, 2004, s.14).

Güncel bir olayın boyutuna göre etkileme kapasitesi değişebilir. Örneğin bir trafik kazası, kaza geçirenleri daha çok etkiler. Trafik kazası, haberlerde güncel olay olarak duyurulur. Ancak birkaç gün sonra kaza ile ilgisi olmayan insanlar bu haberi çabucak unutabilirler. Deprem, daha geniş kapsamlı bir olaydır. Meydana geldiği zaman çok sayıda insanı etkiler ve yıllarca güncelliğini koruyabilir. Küresel ısınma ise bütün dünyada etkili olan ve bütün canlıları ilgilendiren bir doğal afettir. Bilim adamları tarafından küresel ısınma ile ilgili yapılan çalışmalar ve açıklamalar, zamanla ısınmanın artacağını ve artık bu konunun güncelliğini koruyacağını göstermektedir.

(34)

İnsanları doğrudan ya da dolaylı olarak, değişik şekillerde etkileyen doğal afetlere karşı bilgilenmek, insanların gerekli tedbirleri alarak korku ve panikten uzaklaşmalarını sağlar. Öğrenciler böyle etkileyici bir durumda daha istekli araştırma yaparlar. Çünkü durumun ciddiyetinin farkındadırlar. Böylece bilgiyi öğrenme ve öğrendiklerini uzun süre hatırda tutma sağlanmış olur.

Çocuklar, televizyondaki haberleri görür, yetişkinlerin sorunları tartışmasını duyar ve belki de kendi aralarında konuları tartışırlar. Seçimler, suç vakaları ve doğal afetler çocukların ilgisini çeker. Ancak çocukların çoğu, güncel olayların manasını yorumlama yeteneğinden yoksundur (Passe, 1988, s.531-533).

Sosyal Bilgiler dersi, öğrencilerin çevresinde olup bitenlere karşı duyarlı, sorumluluk sahibi, sorunlara karşı çözüm üretmek için istekli vatandaşlar olarak yetiştirilmesini hedefler. Sosyal Bilgiler dersi, güncel hayat ile iç içe olması gereken bir derstir. Öğrencilerin içinde yaşadıkları toplumdan kopmadan, güncel konulardan haberdar, bilgili birer birey olarak sosyalleşebilmesi için Sosyal Bilgiler dersi büyük önem taşımaktadır. Bunun için de güncel olayların Sosyal Bilgiler dersinde öğretilmesinin çok önemli faydaları bulunmaktadır. Güncel olaylar çocukların içinde yaşadıkları dünyayla olan tüm ilişkileriyle ilgili farkındalık düzeylerini arttırmalarını, okulda öğrendikleri bilgiler ile gerçek hayat arasında bağlantı kurmalarını, öğrendikleri bilgileri gerçek hayattaki problemlere uygulamalarını, yaşadıkları bölge ve ülkedeki yeni gelişmeleri takip etmelerini sağlar Dünya olaylarına karşı alakayı arttırmak için güncel olayları incelemek gerekir. (Erden, tarihsiz, s.161; Moffatt, 1957, s.214; Ord, 1972, s. 176).

Sosyal Bilgiler üniteleri, her zaman ilgi çekici olmayabilir. Bazen, bu ünitelerin güncel olaylarla ilişkisini kurmak zorlaşmakta, öğrencilerin karşılaştığı toplumsal sorunları anlaması ve bunlar hakkında doğru kararlar vermeleri güç olabilmektedir. Bu durumda, demokratik bir toplum yapısının gerektirdiği, birlikte yaşama ve çalışma, başkalarının düşünce ve eylemlerini anlama ve uzlaşma, bireysel ve toplumsal farkları kabullenme, her insanın değerli fakat farklı, özgür ve sorumlu bir kişi olduğunu kabul etme konusunda bilinç oluşturulamamaktadır. İnsan ilişkileri ve iletişim becerilerindeki eksiklikler, her gün üzücü olaylara neden olmaktadır.

(35)

Güncel olayların sınıfa getirilmesi, hem bu becerilerin geliştirilmesini sağlar, hem de Sosyal Bilgiler öğretimini daha etkili ve ilginç kılar (Barth-Demirtaş, 1997: 13-2).

Sosyal Bilgiler dersinde güncel olaylarla ilgili olarak yapılan etkinlikler öğrencilerde empati geliştirme, küresel düzeyde farkındalık oluşturma, hoşgörü geliştirme, bilgili bir vatandaş olmanın öneminin farkına varma gibi duyuşsal özelliklerin kazanılmasına da yardımcı olur (Deveci, 2007, s.420).

Günümüzde dünyada meydana gelen olayları incelemek ve tartışmak, tartışılan konuyla ilişkili olarak öğrencide, geçmişte ne olduğunu öğrenme isteği yaratacaktır (Moffatt, 1940, s. 219).

Yurtdışındaki çağdaş ve teknoloji destekli çalışmalara bakıldığında; örneğin, Amerika’da 1960’lı yıllarda derslerde güncel olayları öğretimde kullanırken kitle iletişim araçlarından faydalanıldığı görülmektedir. Bunlardan biri öğrencilere derste izlettirilen televizyondur (Smith, 1963, s.51). Televizyon, hem 1960’lı yıllarda hem de günümüzde eğitimde kullanılan, insanları çok büyük ölçüde etkileyen bir kitle iletişim aracıdır.

Sosyal Bilgiler dersinde güncel olayların kullanılması öğrenciler toplumsal sorunlarla karşı karşıya bırakılır ve toplumsal yaşamla kaynaşmaları sağlanır. Bu yolla Sosyal Bilgiler dersi çocuğun toplumsal kişiliğinin oluşturulmasında ve geliştirilmesinde önemli bir görevi yerine getirmiş olur.

Okulu ve dersleri güncel hayattan koparmamak için bazı önemli güncel olayları derse taşımak eğitim ve öğretimde faydalı sonuçlar elde edilmesini sağlayabilir. Güncel konularla en fazla iç içe olan derslerden biri Sosyal Bilgiler dersidir. Çocukların güncel olaylardan haberdar olmanın gerekliliğini anlaması, Sosyal Bilgiler dersinin amaçları doğrultusunda bilinçli bir vatandaş olarak yetiştirilmeleri için önemlidir.

2.1.2. Güncel Meseleler ve Tartışmalı Konuların Öğretimi

Güncel olayları öğretmenin en iyi yollarından biri, tartışmalı olanları seçmektir. Güncel meseleler ve güncel olaylar bazen eş anlamlı kullanılabilir. Güncel olayların hepsi tartışmalı değildir. Olaylar, birisi onları söz konusu yapana kadar

(36)

tartışmalı bir olay değildirler. Bir kişi bir konuyu gündeme getirir ve başkaları karşı çıkarsa o zaman bu tartışmalı bir olay haline gelir, güncel meseleler, incelenmekte olan güncel olay ile ilgili birtakım tartışmalar olduğunu gösterir. İnsanlar bazı sorunları nasıl çözecekleri konusunda hem fikir olmadıklarından onlara tartışmalı sorunlar adı verilmektedir. Güncel meseleler, çevre, insan hakları, dünyanın çeşitli bölgelerinde meydana gelen çatışmalar vb gibi süregelen sorunlardır. Toplumda ve okul çevresindeki pek çok güncel olay çok az tartışma ya da anlaşmazlığa sebep olabilir (Ord, 1972, s.178; Parker, 2001, s.188-190; Welton-Mallan, 1999, s.337).

Öğrencilerin bugünü ve şu andaki duruma nasıl geldiğimizi anlamalarını sağlamak için tartışmalı ve duyarlı konuları ele almak gerekmektedir. Tartışmalı konular, insanları rahatsız veya tedirgin eder, önyargılara sebep olur (Stradling, 2003, s.82).

Güncel meseleleri eğitimde kullanmada amaç, çocukların problem üzerinde tartışmalarını, okumalarını ve yazmalarını sağlamak ve bu etkinlikleri ders içinde öğretmektir (Parker, 2001, s.197).

Öğretmenler, çocukların televizyon gibi kitle iletişim araçları ve seyahat yolu ile edindikleri temel bilgileri küçümsememelidirler. Olaylar kendi çevreleri ile sınırlı kalmayabilir. Çocuklar, başka ülkelerdeki çocukların yaşantıları ile ilgili sorunları basitleştirilmiş bir yöntemle anlayabilirler. Basit terimlerle çocuklar pek çok ilginç ülke ve dünya olayını tartışabilirler (Ord, 1972, s.178).

Birinci sınıftaki öğrenciler bile haberleri tartışmaktan hoşlanabilirler. Öğrencilere kendilerine yakın olan ya da kavrayabilecekleri bir düzeyde olan olayları tartışma fırsatı verilmelidir. Sosyal Bilgiler dersi içeriğinin yapısından dolayı haberlerdeki güncel meselelerin ya da önemli olayların çoğu derste ele alınan konularla doğrudan ilişkilidir. Bu olayların kullanımı işlemekte olan üniteleri büyük ölçüde güçlendirecektir. Tartışma için seçilen bazı güncel sorunlar ya da güncel olaylar işlenmekte olan konularla doğrudan bağlantılı olmayabilir. Fakat çocukların daha eleştirel okumasına yardımcı olma ya da onlara daha açıkça ayrım yapma becerisini geliştirme konusunda yardımcı olma gibi Sosyal Bilgiler dersi amaçlarına ulaşmanın bir yolu olarak kıymetlidirler (Ord, 1972, 176).

(37)

Haberlerle ilgili güncel tartışmalar, öğrencileri her çeşit tartışmalı konuyla karşı karşıya getirir. Sosyal kaygılar ya da sosyal meseleler olarak da adlandırılan, devam eden sorunlar güncel bir olayı tartışmalı bir soruna dönüştürür. Mantıklı insanların neler yapılması gerektiği konusunda farklı düşüncelere sahip olmaları normaldir (Parker, 2001, s.188).

Tartışmalı konuları öğretilirken öğretmenler, rollerinin bir düşünce sisteminin esaslarını öğreten kişi olmak değil; rehberlik etmek olduğunun farkında olmalı ve çocukların sorunları eleştirel ve açık bir şekilde ele almalarına yardım etmelidirler. Tartışmalı bir sorun öğretirken öğretmenin çocuklara medeni ve açık fikirli olma eğitimini geliştirme konusunda yardımcı olma, bilgi kaynaklarını değerlendirme ve tek bir sorun üzerinde çoklu bakış açıları geliştirmeye çalışma konularında özel bir sorumluluğu vardır.

Genç bireyler kolay etkilendikleri için her zaman kendileri için bir otorite olan öğretmenin görüşlerinden aşırı derecede etkilenmeleri kaçınılmazdır. Bu nedenle öğretmen konu ile ilgili tüm tarafların adil bir şekilde tarafsız olarak sunulduğundan emin olmak zorundadır. Çocuklara fikirlerini açığa vurmadan önce sorunun tüm yönlerini dinleme alışkanlığı, öğretmen tarafından kazandırılmalıdır. Fakat henüz tam olarak kavranmamış ve konuyu iyi bilen insanlar arasında fikir farklılıkları yaratabilecek sorunlarda çocuklara kişisel bir görüşü kabul ettirmeye çalışmamak mesleki bir zorunluluktur. Böyle durumlarda öğretmenlerin temel amacı çocuklara kendi kendilerine nasıl düşüneceklerini ve eleştirel yargı gücünü geliştirmeyi öğretmek olmalıdır. Öğretmen başka yetişkinlerin farklı fikirlerinin olabileceğini ve tartışılmakta olan konu ile ilgili pek çok açık görüş farklılıkları olduğunu vurgulamaya özen göstermeli, öğrencileri fikirleri farklı olabilecek saygı duydukları başka yetişkinlerle sorunları tartışmaya teşvik etmelidir. Böylece çocuk, sorunları iyi niyetle ele alan mantıklı insanlar arasında samimi görüş farklılıkları olabileceğini öğrenir. Çocuklar, sorunlarla ilgili tutumunun sebeplerini içtenlikle açıklayan, başka insanların görüşlerinin de dinlenmesi konusunda ısrar eden, farklı görüşleri kabul eden bu görüşlere değer veren bir öğretmene saygı duyacaklardır (Ord, 1972, s.180; Parker, 2001, s.188).

(38)

Çocukların, tartışma esnasında “hemen bir sonuca varma” eğilimlerini yavaşlatmak önemli bir husustur. Meseleleri yeterince düşünüp tartıtıktan sonra dikkatli bir şekilde karar vermelerini sağlamak gerekmektedir. Öğrencilerin, düşünceli vatandaşlar olma becerilerini ve eğilimlerini geliştirmeleri önemlidir (Parker, 2001, s.191).

Pek çok güncel sorun çocukların kavrayış düzeylerinin üstündedir. Derste ele alınacak tartışmalı konuları seçerken dikkatli olmak gerekir. İlköğretim öğrencilerinin olgunluk düzeylerine, ihtiyaçlarına, ilgilerine ve çalışmalarına uygun olan tartışmalı konular seçilmelidir. Deneyimli öğretmenler, bunların içinden çocukların düzeylerine uygun olanlarını incelemek için seçebilirler. Toplum, ebeveynler ya da çocuklar arasında gerginliğe, düşmanlığa ya da acımasız duygulara neden olabilecek karışık, tahrik edici ya da aşırı tartışmalı konulardan kaçınılmalıdır. Çocuklar için önemli ve mümkün olduğu kadar ılımlı güncel sorunları tartışmak daha uygundur (Michaelis and Garcia, 1996, s.284; Ord, 1972, s.180).

Bazı sorunlar anlayışlı bir şekilde incelenmesi gereken, farklı bakış açılarına sahip, cevaplanmamış sorular olarak ele alınır. Bazı sorunlar kısaca ele alınırken bazıları gelecekte tekrar gözden geçirilecek, süregelen problemler olarak basitçe tanıtılabilir ve bazıları da önemlerinden dolayı ayrıntılı olarak incelenebilir (Michaelis and Garcia, 1996, s.284).

Öğrencilerin önceden bilgi sahibi oldukları, başka yerlerde okuyup duydukları ve farklı görüşler belirttikleri tartışmalar çok önemlidir. Sorunların soru şeklinde belirtildiğine ve soruların oldukça kuvvetli olduğuna dikkat edilmelidir. Bunlar tekrarlanan sorunlardır; İnsanlar onlarla yıllarca uğraşmış, fakat hiçbir zaman tam olarak çözememişlerdir. Böyle bir soru sorarak öğretmen çocukların tartışma, okuma ve yazma becerilerini geliştiren öğrenim etkinlikleri planlamaktadır. Toplumun bir ferdi olmanın sorumluluklarından biri böyle problemlere çare bulmaktır (Parker, 2001, s.197).

Sorunların etrafında işlenen ünite planlaması 20. yüzyılda Sosyal Bilgiler eğitiminde kullanılan en gözde yaklaşımlardan biridir. Sorun-merkezli bir ünitenin merkez odağı dün ve bugün olduğu gibi yarın da tartışmalı olacağı kesin olan sürekli

Şekil

Tablo  1:  Araştırmanın  nicel  örneklemine  katılan  okullar  ve  sınıfların  öğrenci sayıları
Tablo 2: Araştırmanın nitel kısmına katılan okullar ve sınıfların öğrenci  sayıları
Şekil 1 : Araştırma yapılan okullardaki öğrencilerin anne - baba eğitim  düzeyi  0102030405060
Şekil 2: Araştırma yapılan okullardaki öğrencilerin evinde bilgisayar  bulunma durumu  17 61 858339 15 0102030405060708090
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu araştırmanın amacı, alternatif turizm çeşidi olan rafting turizminin, doğrudan ve dolaylı olarak bölgesel ekonomik yapıya etkisini ve mevcut altyapı şartlarındaki

Yapılan analizler sonucunda, ortaokul öğrencilerinin, sosyal medyayı eğitsel amaçlı kullanmalarına yönelik puanın, orta düzeyde olduğu, cinsiyete göre anlamlı

Sıra ortalamaları dikkate alındığında müzik öğretmen- liği bölümünden mezun müzik öğretmeninin çalıştığı Gümüşkaya Ortao- kulu öğrencilerinin müzik

Literatürde yer alan çalışmalar incelendiğinde genellikle kültürel miras eğitimi, kültürel miras ögeleri ve kültürel mirasa ilişkin tutumların belirlenmesine

Çalışmada güncel olaylarla ilgili temel bilgilere, güncel olayların öğretim sürecinde kullanılmasının faydalarına, güncel olayların öğretiminde benimsenen

Öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde değişim ve süreklilik becerisini; araştırma aşamasında, ders aşamasında ve sözlü tarih aşamasında algılayabilecekleri

Ayrıca sosyal bilgiler öğretmenlerinin süreç odaklı ölçme ve değerlendirme araçlarını kullanma sıklığı ile cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, sınıf mevcudu,

Jensen et al, also analyzed HAQ and the disease activity scores of 133 patients at the beginning of the disease and one year later .and found no correlation