İş Gücü Piyasasına ve Sosyal Hayata Engelli Bireylerin Dâhil Olması ile İlgili Örnekler:

Avrupa’daki yeni istihdam politika ilkeleri istihdama daha fazla insanın kazandırılması, iş gücü arzının çoğaltılması, sosyal koruma sisteminin

223 _{Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European} Economic and Social Committee of the Regions, Situation of disabled people in the enlarged European Union: The European Action Plan 2006-2007, Anex 2, COM (2005) 604 final, Brussels, 28.11.2005, s. 12-14

modernizasyonu ile hem işçilerin hem de işverenlerin uyum sağlaması hedefleri üzerine kurulmuştur. Tüm bu ilkeler elbette engelli bireyler için de eşit olarak uygulanacaktır.

Avusturya, Avrupa İstihdam Stratejisi çerçevesinde engelli bireylerin iş gücü piyasasına katılımlarını geliştirmeyi başarmıştır. Federal Engelli Eşitlik Kanunu (Federal Disability Equality Act) Avusturya’da son yıllarda hayata geçirilmiş en önemli yasal uygulamalardan biridir. Bu kanun, hayatın her alanında engellilik konusunda eşitliğin sağlanması ve ayrımcılığın önlenmesini garanti altına alması açısından çok önemlidir. Kanun 6 Temmuz 2005 tarihinde kabul edilmiş ve 1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir.224

Avusturya hükümetinin engelli bireyler yararına yürüttüğü 2001 yılında başlatılan istihdam politikası, engelli bireylerin iş gücü piyasasına katılımlarının ciddi şekilde artmasına ve engelli bireylerin işsizliği ile savaşmada çok güçlü bir etkiye sebep olmuştur. İstihdam politikası içerisinde alınan pek çok önlemleler ve projeler bulunmaktadır.

Belçika’da iş koçluğu, normal ve engelli bireyler arasındaki iş gücüne katılma oranları arasındaki büyük farklılığın azaltılmasına yönelik hizmetler, çeşitli alanlarda danışmanlık hizmetleri gibi pozitif pek çok yaklaşım, engelli bireylerin iş gücü piyasasına katılımı amacıyla geliştirilmiştir.

Slovenya’da 2004 yılında çıkartılan Mesleki İyileştirme ve Engelli Bireylerin İstihdamı Kanunu (Act on Vocational rehabilitation and Employment of Persons with Disabilities) engelli bireylerin istihdamı ile ilgilidir. Kanun engelli bireylerin iş gücü piyasasındaki istihdam oranlarını yükseltmiş, çalışma koşulları ile ilgili yapılan düzenlemeler neticesinde onların eşit katılım haklarına kavuşmasına sebep olmuştur. Ayrıca istihdam konusunda kaynakların tekrar düzenlenmesiyle alınan tedbirlerin pasiften aktif hale geçmesini sağlamıştır.

224 _{Europe’s Information Society Thematic Portal, e-inclusion policy,} http://ec.europa.eu/information_society/activities/einclusion/policy/a_documents/austria_einclusion.doc , (27.12.2007).

Bu kanun engelli bireylerin istihdamının sağlanması ile elde edilecek çeşitli faydaları da belirtmektedir. İş yeri ortamının düzenlenmesi ile ilgili harcamalara yönelik ödemeler, maaş kesintilerinde indirimler, engelli sigortası ödemelerinin vergilerden hariç tutulması, işverenlerin kotalarının üzerinde bu alanda yaptıkları uygulamaların ödüllendirilmesi, engellilerin istihdamına yönelik destekleyici hizmet maliyetlerinin geri ödenmesi gibi uygulamalar bu kanunun getirmiş olduğu yararlara örnek olarak verilebilir.225

Çek Cumhuriyeti AB 2000/78/EC ayrımcılık karşıtı direktifi çerçevesinde mevcut bulunan iş kanununda değişikliğe gitmiştir. Bununla da kalmamış, Ekim 2004’te yeni bir İstihdam Kanunu’nu (Act on Employment) yürürlüğe sokmuştur. Yeni kanun mesleğe yönelik iyileştirmeler konusunda içinde kişisel gelişim planı, yetiştirme ve istihdam gibi pek çok aracı da muhataplarına sunmuştur.226

Polonya, sosyal ortakların danışmanlığı ile Haziran 2004’te Ulusal Sosyal Dâhil Olma Stratejisini ( National Social Inclusion Strategy ) kabul etmiştir. Ulusal Sosyal Dâhil Olma Stratejisi ile ana amaçlar belirlenmiş, 2010 yılına kadar olan ve erişilmek istenen tüm hedefler sayılara dökülmüştür.227

İtalya engelli bireylerin iş gücü piyasasına katılımlarını sağlamak için özel ve yarı özel iş bulma acenteleri ile çok yakın şekilde çalışmaktadır. Buna ek olarak yeni kabul edilen reform paketi ile iş gücü piyasasında çalışma refahını arttırma politikalarının ve iş piyasasının esnekliği yükseltilmiştir. 2004 yılında çıkartılan 276/03 sayılı kararname ile engelli bireylere iş gücü piyasasına erişim fırsatlarının genişletilmesi kapsamında yeni yollar sunulmuştur. Bu faaliyet, kurumaların sosyal iş birliğine güçlü katılımları ile sağlanmıştır. Ülke çapında yeni kuralların kesin

225 _{Study On Practices And Policies In The Social Enterprise Sector In Europe} Austrian Institute for SME Research, Country Fiche – Slovenia, Vienna 2007, http://ec.europa.eu/enterprise/entrepreneurship/coop/projects-studies/doc/country_fiches_sl.pdf, (27.12.2007).

226 _{Charlotte Kadavá, Czech Republic, Europian Industrial Relations Observatory} Online New Legislation Seeks to Tackle Discrimination, 07.12.2004 http://www.eurofound.europa.eu/eiro/2004/12/inbrief/cz0412101n.htm, (27.12.2007).

227 _{National Action Plan on Social Inclusion for 2004-2006, Poland, Ministry of Social Policy} Warsaw, 2004, http://ec.europa.eu/employment_social/soc-prot/soc-incl/nap_incl_pl_2004_en.pdf (27.12.2007).

şekilde uygulanması ve 68/99 Nolu kanun ile uyumunun sağlanması için yeni denemeler niteliğinde çalışmalar ve projeler de başlatılmıştır.

Estonya’ da engelli bireyler iş gücü piyasasının dışında tutulabilme riskini taşıyan gruplar içerisinde tanımlanmaktadır. Estonya’ da 1 Ocak 2006’ da yürürlüğe giren İş Gücü Piyasası Hizmetleri ve Ayrıcalıklar Kanunu ( Labour Market Services and Benefits Act ) ile engelli bireylerin istihdam olanaklarının artırılması için çok önemli bir adım atılmıştır.228

Güney Kıbrıs’ ta yoksulluk ve toplum dışına itilme sorunları ilerlemiş seviyede değildir. Çünkü işsizlik oranları son derece düşük seyretmektedir. Kamu Desteği ve Hizmetleri Kanunu229 ( Public Assistance and Services) yasal Kıbrıs sakinlerinin yaşayabilmeleri için gerekli olan minimum hayat standartlarını garanti etmektedir. Kamu desteği almaya hakkı bulunan engelli bireyler gibi savunmasız gruplara dâhil kimseler, tam olarak iş sahibi olsalar dahi, ilave kamu desteği (maaş desteği gibi) sağlama hakkına sahiptirler.

Yunanistan, Ulusal İstihdam Politikası çerçevesinde (National Employment Policy) temel planlayıcısı ve uygulayıcısı İşgücü İstihdam Kurumu (Manpower Employment Organisation) ile birlikte, engelliler gibi dezavantajlı grupların, iş gücü piyasasına katılımlarını sağlamak amacıyla çalışmalar yapmaktadır.230

Malta’ da ise İstihdam ile Yetiştirme Kurumu (Employment and Training Corporation) tarafından, engelli bireylerin iş gücü piyasasına girmesi ve orada kalmalarını sağlamak için özelleştirilmiş, kişiselleştirilmiş ve uzun süreli destek veren yeni bir düzenleme gerçekleştirilmiştir.231

228 _{Labour Market Services and Benefits ActmPassed 28 September 2005} Entered into force 1 January 2006 (RT1I2005,54,30) http://www2.sm.ee/tta/failid/Labour%20Market%20Services%20and%20Benefits%20Act%20-

%20ver%2029.12.2006.a.doc, (27.12.2007).

229 _{CYPRUS, Social Insurance Services National Strategy Report on Pensions, 2005,} http://ec.europa.eu/employment_social/missoc/2006/01/2006_01_cy_en.pdf, (27.12.2007).

230 _{Greek Manpower Employment Organization, the International Environment and the Role of} O.A.E.D. in Society, http://www.oaed.gr/Pages/SN_151.pg, (27.12.2007).

Macaristan’ da 2003 yılında çıkartılan Muamele ve Fırsat Eşitliğinin Arttırılması Kanunu (Equal Treatment and Promotion of Equal Opportunities) ve kamu idaresi içerisindeki engelli bireylerin istihdamı, Fırsat Eşitliği Planlarının (Equal Opportunity Plans) hazırlanması ile sağlanmıştır. Bu planlar, engelli bireylerin açık iş gücü piyasasına katılımlarına destek olmuş ve pek çok bakanlık konu ile ilgili fırsat eşitliği memurları göreve atamıştır.232

Almanya, 2004 yılında ulusal çapta katılımla Engelsiz İş Olanakları (Jobs Ohne Barrieren) çalışmasına öncülük etmiştir. Alman hükümeti, bölgesel ve yerel otoriteler, iş verenler, ticaret birlikleri, engelli grupları, rehabilitasyon kurumları ve diğer organizasyonlar bir araya gelerek engelli bireyleri yetiştirilmesi ve istihdam edilmesinin geliştirmesi için çalışmışlardır.233

Litvanya’da son dönemlerde yürürlüğe giren ve sosyal kurumları ele alan kanun, dezavantajlı gruplara mensup kişilerin istihdam fırsatlarını geliştirme amacındadır.

İrlanda’da Destekli İstihdam Programı (Supported Employment Program) , açık iş gücü piyasasında öncü bir rol üstlenerek engelli bireyler için destekleyici bir unsur olmuştur. Program, İrlanda kamu istihdam kurumu FAS’ın adına sponsor organizasyonlar tarafından yürütülmüştür. Sponsorluğu üstlenen organizasyonlar, engelli bireylerin iş ararken ihtiyaç duyacakları durumlarına özel, kişisel destek sağlayıcı bilgileri edinebilmeleri amacıyla, iş koçlarını istihdam etmişlerdir. Bu program çerçevesinde, özel sektör işverenlerine sunulmuş olan bir olanak da bulunmaktadır.234

232 _{Employment Social Affairs & Equal Opportunities, Action Against Discrimination, Civil} Society, Hungary, http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/legis/lgms_en.htm (27.12.2007).

233 _{European Foundation fort he improvment of Living & Working Conditions,} Füngeling Router Job Creationproject, Germany http://www.eurofound.europa.eu/areas/socialcohesion/egs/cases/de002.htm, (27.12.2007).

234 _{Employment Social Affairs & Equal Opportunities, Quality Work in the Public Employment} Services of the Eu/Eea - an Overall Review of Development Trends, http://ec.europa.eu/employment_social/employment_strategy/pdf/ReviewQualityManagement- EN.pdf, (27.12.2007).

Letonya’ da 10 Ağustos 2005’ de Bakanlar Kurulu tarafından 2005–2015 yıllarında Engelliliğin Azaltılması ile ilgili prensip kararları onaylanmıştır. Prensip kararları, engelli bireyler ile ilintili olarak 4 ana grup içerisinde tanımlanabilir: 1-) Engelli bireylerin istihdamı; 2-) Engelliliğin oluşumunun önlenmesi; 3-) Engelliliğin saptanmasında yeni yaklaşımlar; 4-) Engelli bireyler içi yeni sosyal hizmetler ve koruma faaliyetlerinin oluşturulması.235

İspanya hükümeti tarafından engelli temsilcilerinin istişareleri ile birlikte, 2003 yılında Fırsat Eşitliği ve Ayrımcılık Karşıtı (Law on equal opportunities and non-discrimination) Kanununu onaylanmıştır.236

İngiltere hükümeti tarafından 1995 yılında çıkartılan Engellilik Ayrımcılık Kanunu (Disability Discrimination Act) 2005 yılında istihdam, eğitim gibi bazı alanlarda ayrımcılığı önlemek için yenilenmiş ve genişletilmiştir.

Hollanda’da engellilik ile ilgili konular ve politikalar, 2003 yılında çıkartılan Engellilik ve Kronik Hastalıklar Kanunu (Equal Treatment on the Grounds of Disability and Chronic Illness Act) altında ele alınmaktadır. İlk olarak kanun çerçevesinde istihdam, iş edinme, profesyonel eğitim ve toplu taşıma alanlarında eşit muamele edilmesi ele alınmıştır. Bu kanunun etki ettiği alanların genişletilmesi için öncelikle muhtemel durumlar ele alınmış ve barınma, eğitim, ürün ile hizmetlerin dağıtımı konularına öncelik verilmiştir. Engelli bireylerin pek çok alanda katılımlarının sağlanması ayrıca AB tarafından finanse edilen projelerle de desteklenmiştir.237

Fransa, Ulusal Meclis’i tarafından 2004 yılında onaylanan Engelli Bireylerin Vatandaş Olarak Eşit Fırsat ve Katılımının Sağlanması ( Equal Opportunities and the Participation and Citizenship of Disabled Person ) ile ilgili kanunda, engelli bireylerin işsizlik oranının düşürülmesi ile ilgili alınması gereken önlemleri ayrıntılı

235 _{http://www.lm.gov.lv/print.php?id=1689, (27.12.2007).}

236 _{Employment Social Affairs & Equal Opportunities, Implementation of Anti-discrimination} directives into national law,

http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/legis/lgms_en.htm , (27.12.2007). 237 _{Dutch Equal Treatment Commission, Equal Treatment (Disablity And Chronic Illness) Act,}

olarak sıralamıştır. Kanunda ayrıca işverenlerin ve kamu kuruluşlarının engelli bireylerin istihdamı ile ilgili sorumlulukları da belirlenmektedir.238

Danimarka’da 2004 yılında engelli bireylerin istihdamını arttırmak için, İstihdam alanında Engellilik ve Ayrımcılık Kanunu yürürlüğe girmiştir (Danish Disability Discrimination Law in the Field of Employment )239

Finlandiya’da 1351–2003 sayılı “Sosyal Kurumlar” Kanunu, Çalışma Bakanlığının liderliğinde engelli ve uzun süre işsiz kalmış kimselerin istihdamının artırılması amacı ile çıkartılmıştır. Kanun 1 Ocak 2004 itibariyle yürürlüğe girmiştir.240

İsveç hükümeti, 3 adımlı bir süreç modeli ile mesleki engellilik durumuna gelen kimseler için alınan önlemlerin etkinliğini garanti altına almaya çalışmaktadır. İş ile ilgili ilk alınan önlem, işçiye halihazırda düzenli bir başka iş bulunamıyorsa, Kamu İstihdam Kurumu tarafından eğer uygun görülürse, iş yeri içerisinde bir rehabilitasyon sağlanmasıdır.241

Portekiz’de engellilerle ilintili ve özellikle engellilerin istihdamı konuları, genel olarak kamu istihdam politikaları içerisinde yer almaktadır. Ancak kişisel programlardan, engelliler yararına yardımcı olacak uygulamalara kayış olduğu da gözlemlenmektedir. Yerel ve uzmanlaşmış Kaynak Merkezleri kanalıyla, engelli bireylerin istihdama kazandırılması ve iş gücü piyasasına katılımlarının sağlanması

238 _{Employment Social Affairs & Equal Opportunities, Implementation of Anti-discrimination} directives into national law,

http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/legis/lgms_en.htm, (27.12.2007). 239 _{Employment Social Affairs & Equal Opportunities, Implementation of Anti-discrimination}

directives into national law, Holger Kallehauge-High Court Judge & President of PTU, Report from The Kingdom of Denmark. On Danish Disability Discrimination Law In the Field of Employment. (The Danish association of Polioand other accident Victims).June 2004, http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/pdf/aneval/disabfull_da.pdf, (27.12.2007). 240 _{Pekka Pättiniemi, Case Finland: Development of Legal Framework for Social Enterprises in}

Finland, Zagreb 28.9.2006, http://www.oecd.org/dataoecd/8/51/37508850.pdf, (27.12.2007). 241 _{The Swedish Public Employment Service Performance in Brief, Jan.– June 2007,}

amacıyla yetiştirilmeleri veya kurslara katılımlarının sağlanması için, halk içerisinde organize edilen özel destek ve katılımları cesaretlendirici önlemler alınmıştır.242

2.1.6 Avrupa Komisyonu Tarafından Desteklenen Topluma Entegrasyon