Avrupa Birliği’nin Ayrımcılık İle Mücadele Önlemler

Irk ayrımcılığını yasaklayan ve istihdamda eşitliği hedefleyen, yukarıda sözü geçen direktifler “Topluluk Eylem Programı (2001–2006)” ile de desteklenmiştir. Bu

148 _{Equality and non-discrimination in an enlarged European Union, s.11.}

149 _{Avrupa Komisyonu tarafından üye ülkelere tanınan 2000/43 EC sayılı Direktifin son iç hukuka} adaptasyon süresi 19.07.2003, 2000/78 EC sayılı Direktifin ise 02.12.2003 tarihidir.

program Avrupa Birliği antlaşmasının 13. Maddesinde belirlenen başlıkların – cinsiyet dışında- tamamını kapsamaktadır. Adı geçen program, Avrupa Konseyi’nin 2000/750 EC sayılı 27.11.2000 tarihli kararıyla yürürlüğe girmiştir.150

Ayrımcılık ile ilgili “Topluluk Eylem Programı”nın benimsenmesi; hukuki düzenlemeler yanında, pozitif anlamda davranış ve tutumları kapsayan başka önlemlerin de zaman içerisinde alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Özet olarak programın amacı şudur:

• Ayırımcılık ile ilgili konuların tanınması, bilinirliğinin arttırılması ile ilgili teoride ve pratikte etkili olabilecek çalışmaların geliştirilmesi.

• Ayrımcılığın çok bilinen ve bilinmeyen şekillerini hesaba katarak, edinilen bilgi ve tecrübelerin tüm üye ülkeler arasında organizasyonların güçlendirilmesiyle dolaşımının sağlanması ve bu sayede ayrımcılığın etkili şekilde belirlenip, önlenmesini sağlamak.

• Farkındalığın artırılması ile ayrımcılık mücadelesinin önünde duran değer ve uygulamaların bertaraf edilmesini sağlamak.

2000–2006 yılları için bu programa ayrılan bütçe 98,4 milyon €’ dur.151

Program her yıl 100 proje ve faaliyetler ile desteklenmiştir. Bu faaliyetler potansiyel olarak ayrımcılığa maruz kalabilecek toplumun her kesiminden insanları temsilen ulusal otoriteler ve organizasyonlar tarafından üye ülkelerin büyük çoğunluğunun katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Programın yürürlüğe girmesinden itibaren kamuoyu desteği büyük oranda artmıştır. En son yapılan anketler, çok kısa bir süre içerisinde Avrupa Birliği

150 _{Official Journal L 303, 02.12.2000.}

içerisinde yer alan, iş ve sosyal politikaları arasında en çok tanınan politikanın, ayrımcılıkla mücadele politikası olduğunu ortaya koymaktadır.152

Mart 2000 Lizbon Konferansında, Avrupa Birliği Konseyi tarafından 10 yıllık geniş kapsamlı uzun dönem ekonomik büyüme, tam istihdam, sosyal uyum, sürdürülebilir gelişme amaçlı bir strateji belirlenmiştir.

Lisbon-Agenda (Lizbon Gündemi) olarak da bilinen stratejik amaçlardan biri; iş gücü piyasasında şu anda tam olarak temsil edilmeyen grupların istihdam olanaklarının arttırılmasıdır.

Ayrımcılık karşıtı kanunlar Lizbon Gündemi’nde kilit rol oynamaktadır. Zira bu kanunlar bahsi geçen gruplardaki insanların iş ve eğitim olanaklarına sahip olması konusunda karşılarına çıkan engelleri ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca yaşlı işçiler, engelli bireyler, dini ve etnik olarak azınlıkta olanlar, göçmenler hakkındaki önyargıların kaldırılması hedeflenmiştir.153

Dezavantajlı grupların çalışma yaşamına entegrasyonu ve ayrımcılık karşıtlığı, Avrupa Birliğinin Avrupa İstihdam Stratejisi çerçevesinde onaylanmıştır. Bu strateji çerçevesinde Avrupa Konseyinin 2003/578 EC sayılı ve 22.07.2003 tarihli kararıyla üye ülkelerin istihdam stratejilerine yol gösterici olmak amacıyla bir Avrupa İstihdam Rehberi hazırlanmıştır.

Bu rehberin 7. Maddesine göre Üye ülkeler; eğitimini yarıda bırakanlar, düşük kaliteli işçiler, engelliler, göçmenler, azınlıklar gibi iş piyasasında güçlüklerle karşılaşan kimselerin topluma entegrasyonunu ve işe kabul edilebilirliklerini, iş imkânlarını her tür ayrımcılığı önleyerek sağlamak zorundadırlar.154

Avrupa Birliği’nin Sosyal Yaşama Dâhil Olma Süreci Aralık 2002’ de Avrupa Konseyi Kophenag toplantısında onaylanmıştır. Sosyal hayata dâhil etme

152 _{EU-wide campaign, For Diversity. Against Discrimination, The Campaign to Combat} Discrimination in the European Union will Run from 2003 to 2007, http://www.stop- discriminitaion.info/, (11.10.2007).

153 _{Equality and non-discrimination in an enlarged European Union, s.15-16.}

154 _{Activities of the Europian Union, The Employment Policy Guidelines, 2003–2005,} http://europa.eu/scadplus/leg/en/cha/c11319.htm, (29.10.2007).

süreci engelli bireylere, istihdam, eğitim, sağlık hizmeti, barınma, ulaşım ve bilgi teknolojilerine ulaşım imkânlarını da sağlayan stratejileri içermektedir.155

Ayrımcılık ile mücadelenin önemi; mevcut üyeler, yeni üye olanlar ve üye olacak ülkeler için şöyle sıralanabilir:

• Ayrımcılık ile mücadele ilkesi, Avrupa Birliğinin temelini oluşturan temel hak ve özgürlüklerin önemli bir parçasıdır ve Avrupa Konseyinin Kopenhag’da 1993 yılında ortaya koyduğu politik kriterlerden biridir. Avrupa Birliğine yeni üye olacak ülkeler, ön şart niteliğindeki bahsi geçen politik kriterleri yerine getirmek için azami boyutta tatmin edici çabayı göstermek zorundadırlar.

• Avrupa Birliğine katılacak yeni ülkeler, yukarıda anılan ayrımcılık ile mücadele kapsamındaki iki direktifi de ulusal kanunlarına aktarmak zorundadırlar.

• Ayrımcılık ile mücadele kapsamında yapılan kanun ve düzenlemeler ile dezavantajlı grupların, azınlıkların katılımlarının arttırılmasını sağlamak, Avrupa Birliğine kabul kararını desteklemektedir. Ayrıca yeni üye olan ülkeler, iş ve sosyal bütünleşme stratejileri doğrultusunda, Avrupa Birliğinden finansal destek görme avantajına sahiptirler.156

Yukarıda sayılan nedenler ile Avrupa Birliği’nin genişleme politikası, üye olan ve olmak isteyen tüm ülkeler için, ayrımcılık ile mücadelede gereken çabaların arttırılmasında ve düzenlemelerin yapılmasında özendirici olmaktadır.

Avrupa Komisyonu, ayrımcılık ile mücadele kanunlarının tüm maddelerini ayrı ayrı belirterek, ulusal uyum kanunları kapsamında ayrımcılık ile mücadelenin öneminin bir kez daha altını çizmektedir.

155 _{Europian Commision, Employment, Social Affairs & Equal Opportunities, Fight} Against Poverty and Social Exclusion: Common Objectives for the Second Round of National Action Plans, Brussels, 25. 11. 2002, http://europa.eu.int/comm/employment_social/soc- prot/soc-incl/counciltext_en.pdf, (29.10.2007).

Avrupa Birliği’nin ayrımcılık ile mücadele politikaları içerisinde yer alan “engelli” hakları kavramı, özellikle yeni üye ülkelerin yerel otoriteleri ve özel kuruluşları için yepyeni bir kavram niteliğini taşımaktadır.

Avrupa Birliğinin genişlemesi, politik ve kurumsal yapılanmalarda uygulanacak ayrımcılık karşıtı ve eşit muamele politikalarının oluşturulmasını değiştirmektedir. Bu durumun yaratacağı sıkıntılardan biri de; hali hazırda 27 üyesi bulunan ve gelecekte daha da fazla üyeye sahip olması beklenen birlik için, oy birliğinin sağlanmasının güçlüğü olacaktır. Ancak Avrupa Birliği Antlaşmasının 251.Maddesiyle getirilen “ortak karar alma” usulüyle birlikte, artık Avrupa Birliği Komisyonun önerisi üzerine Avrupa Parlamentosunun görüşü alındıktan sonra, Avrupa Birliği Konseyi çoğunlukla karar alabilmektedir.157

Ortak karar alma prosedürü ile karar alınabilecek hallerden birinin Avrupa Birliği Anlaşmasının Ayrımcılığı Yasaklayan 13. Maddesi olması nedeniyle, artık kamu kanunlarının konuya ilişkin adaptasyonu için, üye ülkelerin oy birliği ile anlaşmasına ihtiyaç kalmamıştır. Üye ülkelerin bu alanda daha fazla yasal uygulamalarının olması talebi de, güçlü ve paylaşımcı bir politik niyete ihtiyaç duymaktadır. Bu da genişleyen Avrupa Birliği içerisinde, ulusal seviyede mevcut bulunan ayrımcılık ile mücadelenin tamamıyla uygulanıp benimsenmesini olanaksızlaştıran yasal yapının uyum kapsamında değiştirilip iyileştirilmesine bağlıdır.