Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Arasındaki Farklar

Endüstriyel Tasarım, 554 s. EndTasKHK m. 3/a’da “tasarım, bir ürünün

tümü, veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü” olarak tanımlanmıştır. Endüstriyel tasarım da

ürünün dış görünüm özelliklerinin ürüne sağladığı ekonomik değer korunmaktadır. Faydalı model’de ise ürünün teknik işlevi (fonksiyonu) korunmaktadır52.

Bir buluşun faydalı model belgesi ile korumadan faydalanabilmesi için yenilik ve sanayiye uygulanabilir olması aranırken, endüstriyel tasarımlar açısından korumanın sağlanabilmesi için yenilik ve ayırt edicilik niteliğine sahip olması aranmaktadır. Sanayiye uygulanabilir olması endüstriyel tasarımlar açısından aranmamaktadır. Endüstriyel tasarımlar açısından tasarımın ürüne uygulanabilmesi gerekmektedir53.

Yukarıda benzerlikler bölümünde bahsettiğimiz gibi Tasarımlar da faydalı modeller gibi bir fikir ürünüdür, ancak teknik problemin çözümüne ilişkin kuralları

52 _{SULUK / ORHAN, (Fikrî Mülkiyet Cilt: II), s. 777.}

olmadığı gibi, ürünün dış görümüyle ilgili olduklarından buluş sayılmazlar54. Ürünün kendine özgü üretim tekniği faydalı model ile korunurken, ürünün kendine özgü şekli ise tasarım mevzuatı ile korunmaktadır55.

Görünüme etkili olan katkı sağlayan fonksiyonel tasarımlar alternatif sunmak şartıyla tasarım mevzuatı ile korunabilir56. Teknik fonksiyonunun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiç bir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar ile tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü, başka bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek veya bağlayabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarımlar endüstriyel tasarım koruma kapsamı dışındadır (554 s. EndTasKHK m. 10). Bu tür ürünler ancak koruma şartlarını taşıyorsa patent ve faydalı model ile korunabilir.

Endüstriyel tasarımlara ilişkin olarak, teknik fonksiyonunun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiç bir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar koruma kapsamı dışındadır hükmüne benzer bir hüküm patent ve faydalı modellerde bulunmamaktadır. Teknik fonksiyonun gerçekleştirilmesi ile ilgili açıklama ve örnekler benzerlikler bölümünde yapıldığı için burada tekrar edilmeyecektir.

Tasarım başvurusunun faydalı model ve patent başvurusuna, faydalı model ve patent başvurusunun da tasarım başvurusuna dönüştürülmesine PatKHK’ de imkan verilmemiştir57. Benzerlikler bölümünde açıklandığı gibi, faydalı model konusu aynı

54

ORTAN, Ali Necip, İşçi Buluşları Hukuku, İzmir 1987, s. 48; BİLGİN, A. Aslı, Endüstriyel Tasarım Hakkı ve Tazminat Davaları, İstanbul 2006, s. 15.

55 _{SULUK / ORHAN, (Fikrî Mülkiyet Cilt: II), s. 776}

56 _{SULUK / ORHAN, (Fikrî Mülkiyet Cilt: II), s. 776}

57

“Bu düzenlemenin Paris Anlaşmasına uygun olduğu söylenemez. Zira Paris Anlaşmasında, rüçhan hakları bakımından tasarım ve faydalı modeller arasında bir ilişki kurulmuştur (m.4/E,1). Buna karşılık, anılan Anlaşmada tasarım başvurusunun patent, patent başvurusunun da tasarım başvurusuna dönüştürülmesini öngören bir düzenleme bulunmamaktadır. Paris

zamanda şartları taşımak kaydıyla endüstriyel tasarım olarak tescil edilebilir.(PatKHK m.169)

Faydalı model başvurusu buluşu tanımlayan açıklamalar yanında teknik çizim niteliğindeki resimlerden oluşurken, tasarımlarda açıklamanın yanında renkli veya siyah beyaz tekli veya çoklu resimler ürünün korunması açısından çok önemlidir. Zira tasarımlarda ürünün kendisi değil görünümü korunmaktadır. Önceki tasarımlarla karşılaştırmalar tamamen tescil başvurusundaki ürünün koruma sınırlarını gösteren fotoğraflar esas alınarak yapılmaktadır.

Endüstriyel tasarımlarda itiraz üzerine TPE yeniden inceleme ve değerlendirme kurulu tarafından tasarım başvurularının tam veya kısmi iptaline karar verilebilmektedir. Faydalı modellerde itiraz üzerine TPE’nin herhangi bir itirazı incelemesi söz konusu değildir.

Tasarım mevzuatı ürünün görünümü korur. Hukukumuzda görünmeyen tasarımlara ilişkin açık bir düzenleme yoktur58. Topluluk hukukunda tüketiciyi ilgilendirmeyen, ürünü satın almasına etkili olmayan, ürünün normal kullanımı esnasında görünmeyen bileşik ürüne ait parçalar koruma kapsamı dışındadır. Ancak Topluluk Hukukunda birleşik nitelikte olmayan ürünlerin görünmeyen kısımlarının tasarımı korunmaktadır. Endüstriyel Tasarımlara ilişkin Kanun Hükmünde

Anlaşmasındaki bu düzenleme de, faydalı model ve tasarım arasındaki sıkı ilişkiye işaret etmektedir”, SULUK / ORHAN, (Fikrî Mülkiyet Cilt: II), s. 16.

58

Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi; 554 s. KHK 3/a maddesi uyarınca tanımda, tasarımın, bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerinde ki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü ifade ettiği şeklinde tanımlanmaktadır. Tanımın “bütünüdür” kelimesi ile sonlansa da buradan anlaşılması gerekenin “görünüm” olduğu, kararnamede tasarım tanımlanırken, ürünün görünümü yerine ürünün bizatihi kendisinin tasarım olduğu izlenimi verilmesi yerinde değildir şeklinde ifade edilmiştir. Tanımdan yola çıkıldığında tasarımda bulunması gereken olumlu şartların, yenilik, ayırt edicilik, tasarlanan ya da tasarımın uygulandığı ürün ve/veya ürün parçası ve insan duyuları ile algılanabilen görünüm olduğu dolayısıyla görünmeyen bir ürünün tasarımının 554 s. EndTasKHK hükümlerine göre tescilinin olanaklı olmadığı yönünde karar vermiştir. Ankara 2. FSHM, E. 2006-6 / K. 2007-174, T. 12.07.2007.

Kararnamede böyle bir ayrım olmadığı gibi görünmeyen tasarımların korunmayacağına ilişkin açık bir düzenlemede mevcut değildir59. Hukukumuzda açık bir düzenleme olmamasına rağmen, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinin verdiği son yıllardaki bazı kararlarda birden çok bileşenden oluşan bileşik bir ürünün son kullanım esnasında görünmeyen iç kesite ilişkin parçalarının tescilinin mümkün olmadığı ve korumadan yararlanamayacağı yönünde Topluluk Hukukuna uygun mahkeme kararları vardır60. Ürünün teknik işlevini, fonksiyonunu koruyan faydalı modeller açısından böyle bir durum söz konusu değildir.