Ersoy, “Uyan”, s 31.

IRAK TÜRKMENLERİNDE “KARDAŞLIK DERGİSİ” 81

Kürtlere özerlik tanırken Kerkük’ün kaderini halk oylamasına bırakmıştır. Oylamayı kazanmak için Türkmen bölgelerinde geniş çaplı bir Araplaştırma politikası gütmeye başlayan Baas Rejimi, Türkmenlerin yurtdışıyla olan tüm bağlantısını kesme çabasına girişmiştir. Bahsi geçen karar, derginin Eylül 1971 tarihli 5. sayısının son sayfasında okuyuculara ve yazarlara hem Arapça hem de eski harflerle Türkçe olarak şu ifade- lerle duyurulmuştur: “Sayın okurlarımız, tanıtım bakanlığının bize 28505 numaralı ve 2.10.1971 tarihli yazısı ile tebliğ edilmiş kararı gereğince, bu sayıdan itibaren Türkçe yazılar yeni harflerle basılmayacaktır. Sayın okur ve yazarlarımıza bu kararı bildirirken, yazılarını eski harflerle yazıp göndermelerini saygılarımızla rica ediyoruz.”9

Latin harflerinin yasaklanmasından sonra, dergiye yönetimin kapalı bir şekilde baskıları başlamıştır. Zira derginin, yeni harflerin yasaklanmasından önceki son sayısı (3-4) ile yasaklandıktan sonra ilk sayısı arasında bir karşılaştırma yapıldığında, söz konusu baskı açık bir şekilde görülebilir. Derginin sadece arka kapağında yer alan Türkçe ifadeler, yasaklama kararından sonra kaldırılmış ve arka kapaktaki fotoğrafın açıklaması bile Arapça olarak yazılmaya başlanmıştır. Ayrıca karardan önceki sayılarda, kültür ve edebiyat dışında yönetimin açıklamalarına ve fotoğraflarına çok fazla yer vermeyen dergi, söz konusu karardan sonra, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Hasan Bekr’in açıklamaları ve fotoğraflarına nerdeyse her sayının ilk sayfasında geniş yer ayırmıştır. Ayrıca Türkmen Kardaşlık Ocağı ve buna bağlı olarak yayımlanan Kardaşlık

Dergisi, 1977 yılına kadar Türkmen kökenli ocak üyelerinin, yasalara uygun biçimde

demokratik seçimlerle iş başına gelmesi prensibine göre yönetilmiştir. Normal genel kurullara katılan üyelerin hür iradeleriyle seçilen yönetim kurulunun tayin ettiği heyet tarafından dergi, bağımsız ve basın yasasına uygun bir anlayış içinde yayımlanıyordu. Zira Türkmen Kardaşlık Ocağı’na yapılan bütün baskılara rağmen dergi, muhteva ve zenginliğini 1977 yılına kadar koruyabilmiştir. Yaptığı baskılarla Kardaşlık Ocağı’na ve dergiye hâkim olamayan Baas Partisi, Kardaşlık Ocağı’nda yönetim seçimlerini birkaç yıl ertelemeyi başarmıştır. Kardaşlık örgütünü ve dolayısıyla derginin yöne- timini normal ve demokratik seçim yollarıyla ele geçiremeyen Baas Partisi, nihayet Irak İhtilal Komuta Konseyi’nin 156 sayılı ve 6 Şubat 1977 tarihli kararı ile ocağın ve dolayısıyla Kardaşlık Dergisi’nin yönetimini, Baas yanlısı bir kurula devretmiştir. Bu tarihten sonra Kardaşlık Dergisi’nin bağımsız ve ilkeli yayın hayatı, son buldu- ğu gibi derginin içeriği ve kimliği de Irak’taki Türkmen toplumunun kültürünü ve edebiyatını temsil etme özelliğini kaybetmiştir. Öte yandan Baas yönetimi dergiye el koymakla yetinmemiş, 1977 yılından önce derginin yönetiminde yer almış birçok kişiyi takibata almıştır. Sürekli tehdit ve baskı gören ocak üyeleri ile dergi yazarları, her zaman Irak İstihbarat Teşkilatı’nın tacizine maruz kalmışlardır. Kısa bir süre son- ra ocak başkanı Albay Abdullah Abdurrahman ile Dr. Rıza Demirci idam edilmiş ve

82 HAYDAR ADİL MOHAMMED

diğer ocak mensuplarının çoğu ülkeyi terk etmek zorunda kalmışlardır. Bunların bir kısmı hayatlarının geri kalanını ülke dışında sürdürürken bir kısmı da vatandan uzak gurbette vefat etmişlerdir.10

Yönetimler tarafından yapılan baskıların yanı sıra Kardaşlık Dergisi, yayın hayatına başladığı günden itibaren maddi sıkıntılar başta olmak üzere birçok sıkıntı ile karşı karşıya gelmiştir. Abone ve ilan ücretlerinin dışında herhangi bir gelire sahip olmayan dergi, çoğu zaman matbaa masraflarını karşılamakta büyük zorluk çekmiştir. Ayrıca dergi çalışanlarının tamamının basın konusunda profesyonel olma- yan gönüllü insanlardan oluşması, dergide zaman zaman aksaklıkların yaşanmasına neden olmuştur.11

Kardaşlık Dergisi’nin karşılaştığı bir başka zorluk, derginin Arap matbaalarında

basılmasıdır. Dolayısıyla Arap matbaalarında basılan derginin, Türkçe bölümünde meydana gelebilecek hataları önlemek için büyük çabalar harcanmıştır. Derginin yazı işlerinde uzun yıllar çalışmış olan Avukat Habip Hürmüzlü, derginin basım aşamalarından şu şekilde söz etmektedir: “Yazıların tamamı matbaaya verilmeden önce sansürden geçmek mecburiyetindedir. Yazıların başlıkları bir hattat tarafından ücretle çizilir. Başlıklar ve resimler tasarımcıda klişe hâline getirilip matbaaya verilir. Yazıları Linotip makinesinde dizen matbaa elemanları, Türkçe bilmedikleri için el yazısı ile yazılmış Türkçe metinlerin her kelimesini bir sonraki kelimeden ayırmak için kelime aralarına elle kırmızı çizgiler çizilirdi. Zaman zaman kaliteli yazı kıtlığı yaşanırdı. Ancak derginin çıktığı gün adeta bayram havası yaşanır ve tüm zorluklar unutulurdu.”12

Dergi yönetimi, ikinci yılın ilk sayısında, bir yıl boyunca karşılaştıkları zorlukları, derginin Türkçe kısmının önsözünde okuyucular ile şu ifadelerle paylaşmıştır: “Körpe dergimiz, şimdi okumakta olduğunuz sayı ile iki yaşına basmış bulunuyor. Arkada kalan bir yıllık süre, çetin mücadele ve çeşitli zorluklar ile dolu idi. Devamlı olarak her ayın başında okuduğunuz bu derginin şimdiye değin çıkan on iki sayısı maddi ve manevi birçok fedakârlığa katlanarak hazırlanmıştır. Bu arada baskı zorlukları, parasızlık, kaliteli yazı kıtlığı başta gelen güçlükler arasındadır. Karşılaştığımız sert engelleri yenerek millet ve memlekete hizmet duygusu ile yayımlamakta olduğumuz bu dergi, bugünkü şartlar içinde ancak bu şekilde çıkarılabilmektedir.”13 _Dergide,

özellikle kadrolu çalışanın bulunmaması ve matbaa sorunun uzun yıllar devam etmesi, dergiyi birçok zorlukla karşı karşıya getirmiştir. Hürmüzlü, derginin doku- zuncu yılında çıkan sayıları değerlendirirken aynı sorunların derginin aksamasına

10 _{Saatçi, S., “Türkmen Basınından Parlak Sayfalar”, s. 19-24.} 11 _{“Ve İnkaza Âm”, s. 1.}

12 _{Saatçi, Ö., “Habip Hürmüzlü ile Kardeşlik’ten Kardaşlık’a”, s. 22.} 13 _{“Okuyucularla Hesbihal”, s. 25.}

IRAK TÜRKMENLERİNDE “KARDAŞLIK DERGİSİ” 83

yol açtığını şu ifadelerle belirtmiştir: “Dergide ilk göze çarpan şey çift sayıların çıkmasıdır. Geçen yıl içinde dört sayı çift çıktığından okuyucunun elinde yalnız (8) sayı bulunmaktadır. İkinci şey, sayıların muayyen vaktinden gecikmesidir. Bu iki noktanın başlıca iki sebebi vardır. O da, basın (matbaa) güçlükleri ve yazı heyetine yardım edenlerin pek az olmalarıdır...”14

Yayın hayatına başlarken bir yıl boyunca muntazam bir şekilde yayımlanan

Kardaşlık Dergisi, yukarıda bahsi geçen zorluklardan dolayı ikinci yılın 11 ve 12.

sayılarını çift sayı olarak tek bir sayıda yayımlamıştır. Bu sayılardan sonra dergide çift sayıların sık sık yayımlandığı görülmüş ve bazı yıllarda dergi sadece altı çift sayı olarak yayımlanmıştır. Mayıs 1961 yılından Ekim 1976 yılında kadar 114 sayı halinde çıkan Kardaşlık Dergisi’ndeki çift sayıların yıllara dağılımı aşağıdaki tabloda görmek mümkündür:

Yıl Çift Sayılar Toplam Sayı

Birinci Çift Sayı Yok 12

İkinci 11-12 11 Üçüncü 1-2 / 8-9 10 Dördüncü 1-2 / 7-8 10 Beşinci 1-2 / 7-8 / 11-12 9 Altıncı 1-2 / 6-7 / 10-11 9 Yedinci 1-2 / 6-7 / 8-9 9 Sekizinci 1-2 / 4-5 / 8-9 / 10-11 8 Dokuzuncu 1-2 / 4-5 / 6-7 / 11-12 8 Onuncu 1-2 / 4-5 / 7-8 / 9-10 8 On Birinci 1-2 / 3-4 / 6-7 / 8-9 / 10-11 7 On İkinci 1-2 / 3-4 / 5-6 / 7-8 / 10-11 7 On Üçüncü 1-2 / 3-4 / 5-6 / 7-8 / 10-11 7 On Dördüncü 1-2 / 3-4 / 6-7 / 8-9 / 10-11-12 6

On Beşinci 1-2 (Sadece Bu Sayı Yayımlanmıştır) 1

On Altıncı 1-2 / 3-4 / 5-6 / 7-8 (Toplam 4 Çift Sayı

Yayımlanmıştır) 4

Irak Türkmenlerinin edebiyatını ve kültürünü tanıtmayı kendine görev eden

Kardaşlık Dergisi’nin izlediği yayın politikasına örnek olarak birinci sayıdaki Türkçe

bölümünün içeriğinde yer alan başlıklar şu şekilde sıralanabilir: