Enes b Mȃlik Rivȃyeti

Hayf’da ȋrȃd edilen hutbe ile ilgili olarak nakledilen rivȃyetlerden biri de Enes b. Mȃlik rivȃyetidir. Tȃberȃnȋ tarafından tahrȋç edilen bu rivȃyet şu şekildedir:

Taberȃnȋ→Yakûb b. İshȃk→Mahled b. Mȃlik→Atȃf b. Hȃlid el- Mahzûmȋ→Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem→babası (Zeyd b. Eslem)→Enes b. Mȃlik’ten rivȃyet etmektedir:

‘‘Rasûlullah (a.s.), Mȋnȃ’dan Hayf Mescidi’ne geldi ve burada bizlere hutbe ȋrȃd etti. Hutbesinde şöyle buyurdu: Allah, sözlerimi işitip de onu koruyan, sonra da onu işitmemiş olan kimselere ulaştıran kişinin yüzünü aydınlatsın. (Çünkü) Nice bilgi taşıyıcısı vardır ki, onu tam olarak idrak edememiş olabilir ve nice bilgi taşıyıcısı vardır ki onu kendisinden daha iyi idrak edebilecek kimselere taşımış olabilir. Üç şey mü’minin kalbine kin ve kıskançlık sokmaz. Bunlar; Allah için ihlas üzere yapılan amel, Allah’ın başınıza yönetici olarak getirmiş olduğu amirlere nasihatte bulunma ve müslümanların cemaatine -nitekim onlar dua ederlerse, duaları kendilerinden sonrakileri de kapsar- tȃbi olmaktır.’’

927_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, VII/354; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, III/591; İbn Hıbbȃn, Sikȃt,}

Tȃberȃnȋ, bu rivȃyette Zeyd b. Eslem’den oğlu Abdurrahman dışında kimsenin rivȃyet etmediğini; ayrıca Atȃf b. Hȃlid ve Muhammed b. Şuayb b. Şȃbûr’un da teferrüd ettiğini söylemektedir.928

Enes b. Mȃlik’ten tahrȋç edilen yukarıdaki rivȃyetin sened ağı ve rȃvȋlerinin cerh-tȃ’dȋl durumları ise şu şekildedir:

Enes b. Mȃlik b. Nadr el-Ensȃrȋ (?-93):929

Zeyd b. Eslem Ebû Üsȃme (?-136): Enes b. Mȃlik’ten hadis rivȃyet etmiştir.

Kendisinden hadis nakledenler arasında oğlu Abdurrahman da bulunmaktadır.930 Hadis ȃlimlerinden İbn Sa’d, İbn Hanbel, Ebû Zürȃ’, Ebû Hȃtim ve Nesȃȋ onun sikȃ olduğunu söylemektedir.931

Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem Ebû Zeyd (?-182):932 Hadis münekkitlerinden Ahmed b. Hanbel, İbnü’l-Medȋnȋ, Ebû Dȃvûd, Ebû Zürȃ’, Ebû Hȃtim, Nesȃȋ ve Darȃkutnȋ onu zayıf bulmuştur.933 _{İbn Sa’d hadislerinin çok zayıf} olduğunu934; Ebû Hȃtim, onun hadiste leyse bi’l-kaviyy derecesinde bulunduğunu

928

Tȃberȃnȋ, Evsȃt, IX/170.

929

Buhȃrȋ, Tarȋh II/27; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, III/4; İbn Abdilberr, el-İstiȃb, I/35; İbnü’l-Esȋr, Üsdü’l-

Ğȃbe, I/79, 80; İbn Hacer, el-İsȃbe I/126.

930

Buhȃrȋ, Tarȋh III/387; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, IV/246; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, X/12, 14.

931_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, III/555; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, X/17.} 932

Buhȃrȋ, Tarȋh, V/284.

933_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, V/413; Buhȃrȋ, Tarȋh V/284; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, V/233, 234;}

Ukaylȋ, ed-Duafȃ, II/331; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XVII/117.

934_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, V/413.}

Enes b. Mâlik Zeyd b. Eslem

Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem Atâf b. Hâlid el-Mahzûmî

Mahled b. Mâlik Yâkûb b. İshâk

ifade etmekte;935 İbn Adiyy hadislerinin yazılabileceğini söylemektedir.936 Bütün bu değerlendirmeler onun zayıf bir rȃvȋ olup rivȃyetlerinin hüccet olmadığını ortaya koymaktadır.

Atȃf b. Hȃlid el-Mahzûmȋ Ebû Safvȃn el-Kureşȋ (?-?):Zeyd b. Eslem’den

hadis aldığı belirtilmekte, kendisinden hadis rivȃyet eden isimler arasında Mahled b. Mȃlik’in ismi bulunmaktadır.937

Cerh-tȃdȋl ȃlimlerinden İbn Hanbel sikȃ ve sahȋhu’l- hadȋs; İbn Maȋn sikȃ ve leyse bihi be’s; Ebû Zürȃ’ ve Ebû Hȃtim leyse bihi be’s938; Ebû Dȃvûd sikȃ, sȃlih ve leyse bihi be’s939; Nesȃȋ leyse bi’l-kaviyy olduğunu ifade etmektedir.940 İbn Hıbbȃn onun sikȃ rȃvȋlerden onların rivȃyetlerine benzemeyen hadisler naklettiğini; sikȃların rivȃyetlerine uyan hadisleri dışındaki rivȃyetleriyle ihticȃc etmenin caiz olmadığını söylemektedir.941 İmȃm-ı Mȃlik’in özellikle onu tenkȋd ettiği ve ondan daha iyi olan rȃvȋlerden bile hadis yazmadığını söylediği nakledilmektedir.942 İbn Adiyy ise sikȃ rȃvȋlerin Atȃf’tan rivȃyet ettikleri hadislerde bir beis görmediğini belirtmektedir.943 Bu değerlendirmeler ışığında Atȃf’ın rivȃyetlerine ihtiyatla yaklaşılması gerektiğini söyleyebiliriz. Kendisinin burada zayıf bir rȃvȋ olan Abdurrahman b. Zeyd’den nakilde bulunması göz önünde bulundurulduğunda bu rivȃyetin isnȃd açısından zayıf olduğu ifade edilebilir.

Mahled b. Mȃlik b. Cȃbir Ebû Muhammed (?-242): Kendisinden hadis

alan isimler arasında Yakûb b. İshȃk’ın adı zikredilmemektedir.944 Hadis münekkitlerinden Ebû Hȃtim şeyh, Ebû Zürȃ’ ise la be’se bih olduğunu ifade etmektedir.945 Dolayısıyla Mahled’den tahrȋç edilen rivȃyetlerin itibȃr için yazılabileceğini söylememiz mümkündür.

935_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, V/233.} 936_{İbn Adiyy, el-Kȃmil..., IV/273.}

937

Buhȃrȋ, Tarȋh, VII/92; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VII/32; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/138; Zehebȋ, Mȋzȃn, III/69.

938_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VII/32, 33; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/141; İbn Hacer,}

Tehzȋb, VII/198.

939

Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/141; İbn Hacer, Tehzȋb, VII/198.

940

Zehebȋ, Kȃşif, II/26.

941 _{İbnü’Cevzȋ, ed-Duafȃ ve’l-Metrûkȋn, II/179; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/141.} 942

Ukaylȋ, ed-Duafȃ, III/425; İbnü’l-Cevzȋ, ed-Duafȃ ve’l-Metrûkȋn, II/179; Zehebȋ, Mȋzȃn, III/69.

943_{İbn Adiyy, el-Kȃmil..., V/378.}

944_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, IX/186; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXVII/342; Zehebȋ, Kȃşif, II/249; İbn Hacer,}

Tehzȋb, X/69.

Yakûb b. İshȃk (?-?): Kaynaklarda Mehled b. Mȃlik’ten hadis rivȃyet eden

Yakûb b. İshȃk adında bir rȃvȋ tespit edemedik. Bununla beraber Taberȃnȋ’nin kendisinden hadis rivȃyet ettiği nakledilen Yȃkûb b. İshȃk b. Ebȋ İsrȃȋl adındaki rȃvȋ, kaynaklarda zikredilmektedir. Vefat tarihi belirtilmeyen bu rȃvȋ hakkında, Darȃkutnȋ’nin la be’se bih ifadesini kullandığı nakledilmektedir.946 Ancak burada kastedilen kişi ile hakkında bilgi verdiğimiz Yakûb b. İshȃk’ın aynı rȃvȋ olup olmadığı tespit edilememiştir.

Yukarıdaki bilgi ve değerlendirmeler ışığında Taberȃnȋ’nin, Enes b. Mȃlik’ten tahrȋç ettiği rivȃyette hem senedin ittisȃlȋ hem de rȃvȋlerin cerh-tȃ’dȋl durumları ile ilgili olarak hadis usûlü açısından problemler bulunduğu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu rivȃyet sened açısından zayıf bir rivȃyettir.

Hz. Peygamber’in, Hayf’da îrâd ettiği hutbe ile ilgili yukarıda aktardığımız bu bilgilerden sonra, şimdi de konuyla ilgili genel bir değerlendirme yapmaya çalışacağız.

1.1.5.3. Hayf’da Îrȃd Edilen Hutbe ile İlgili Rivâyetlerin Genel