Abdullah b Ömer Rivȃyeti

Ebû Dȃvûd→Müemmil b. el-Fadl → el-Velîd → Hişam b. el-Ğâz → Nâfî’ → İbn Ömer:

‘‘Rasûlullah (a.s.), haccı esnasında nahr günü (kurban bayramının birinci günü) cemrelerin arasında durdu ve: ‘Bugün hangi gündür?’ diye sordu. ‘Nahr günüdür’ diye cevap verdiler. Bunun üzerine şöyle buyurdu: Bugün, büyük hacc günüdür.’’685

İbn Mȃce, hadisi Hişam b. Ammar → Sadaka b. Hâlid → Hişam b. el-Ğaz → Nâfî → İbn Ömer isnȃdı ile tahrȋç etmektedir.686

Ebu Avȃne; hadisi, Ebû Yahya b. Ebî Müserra→Muhammed b. Abdülmelik Ebû Câbir kanalıyla Hişam b. el-Ğâz’dan nakletmektedir. Lafız olarak İbn Mâce’nin rivâyet ettiği hadise yakındır.687 Ebu Avȃne’nin naklettiği ikinci bir rivâyet ise Ebû Dȃvûd’dan aynı isnȃd ve aynı metin ile tahrȋç ettiği rivâyettir.688

Taberȃnȋ→Muhammed b. Abdullah b. Irs → Muhammed b. Sehl el-Mȃzinî → İsmȃȋl b. Yahyȃ et- Temîmî → Ubeydullah b. Ömer → Nâfi’ → İbn Ömer:

‘‘Rasûlullah’ı (a.s.) Veda Haccı’nda devesinin üstünde, elleri Hz. Ali’nin omzunda olduğu halde şöyle buyururken işittim: ‘Allahım tebliğ ettim mi? Allahım tebliğ ettim mi? Bu amcamın oğlu ve torunumun babasıdır. Allahım! Ona düşmanlık edenleri yüzüstü cehenneme düşür.’’

685

Ebû Dȃvûd Menȃsik 66 (II/483).

686 _{İbn Mȃce Menȃsik 76 (II/1016).} 687

Ebû Avȃne, Müsned, II/393.

688

Taberânî, bu hadisi İbn Ömer’den sadece İsmail b. Yahya et-Temîmî’nin rivâyet ettiğini ve Muhammed b. Sehl’in hadisin rivâyetinde tek kaldığını söylemektedir.689

Hakim en-Nîsâbûrî; hadisi, Ebu’n-Nadr Muhammed b. Muhammed Taberânî→Osman b. Saîd ed-Darimî → Süleyman b. Abdurrahman ed-Dımeşkî → el-Velîd b. Müslim kanalıyla Hişâm b. el-Ğaz’dan rivâyet etmektedir. Hadisin metni İbn Mâce’ninrivâyetiyle hemen hemen aynıdır. Her iki rivâyet arasında anlam farklılığı bulunmamaktadır. Hakim, bu rivâyetin isnadının sahîh olduğunu; metin olarak büyük kısmının Sahîhayn’da yer alan bu rivâyetin, bu isnadla Buhârî ve Müslim tarafından tahrîç edilmediğini söylemektedir.690

Abdullah b. Ömer’den tahrȋç edilen rivȃyetleri aktardıktan sonra şimdi de bu rivȃyetlerin sened ağını verecek ve rȃvȋlerinin cerh-tȃ’dȋl durumlarını inceleyeceğiz.

689

Tȃberȃnȋ, Evsȃt, VI/300.

690

Hȃkim, Müstedrek, II/332.

Abdullah b. Ömer Nâfî Hişâm b. el-Ğâz Sadakâ b. Hâlid Hişâm b. Ammâr İbn Mâce Velîd b. Müslim Müemmil b. Fadl Ebû Dâvûd Süleyman b. Abdurrahman Osmân b. Saîd Ebu'n-Nadr Muhammed b. Muhammed Hâkim Muhammed b. Abdulmelik Ebû Câbir İbn Ebî Müserrâ Ebû Avâne Ubeydullah B. Ömer İsmaîl b. Yahyâ Muhamme d b. Sehl Muhammed b. Abdullah b. Irs Taberânî

Sened ağından da görüldüğü üzere Abdullah b. Ömer’den kurban bayramının birinci gününde yapılan hutbe ile ilgili nakledilen rivȃyetler, Nȃfȋ aracılığıyla İbn Ömer’den aktarılmaktadır. Rivȃyetin ortak rȃvȋleri olan İbn Ömer ve Nȃfȋ hakkında daha önce bilgi verdiğimiz için burada ayrışan rȃvȋlerin cerh-ta’dȋl durumlarını ele alacağız.

Ebû Dȃvûd’un Rȃvȋleri

Hişȃm b. el-Ğȃz Ebu’l-Abbȃs (?-155): Nȃfȋ’den hadis rivȃyet etmiştir.

Kendisinden hadis nakledenler arasında Velȋd b. Müslim, Sadakȃ b. Hȃlid ve Muhammed b. Abdülmelik gibi isimler yer almaktadır.691Hadis münekkitleri, onun sikȃ ve sȃlihu’l-hadȋs olduğunu ve insanların seçkinleri arasında bulunduğunu ifade etmektedir.692 İbn Mȃȋn’den onun sikȃ ve leyse bihi be’s olduğu yönünde iki nakil rivȃyet edilmiştir.693 Buhȃrȋ’nin, ta’liklerde ve istişhad için kendisinden hadis tahrȋç ettiği belirtilmektedir.694

Velȋd b. Müslim: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar

edilmeyecektir.

Müemmil b. Fadl b. Mücȃhid (?-230): Velȋd b. Müslim’den hadis almış;

kendisinden ise Ebû Dȃvûd, Ebû Hȃtim ve Osman ed-Dȃrimȋ gibi muhaddisler hadis rivȃyetinde bulunmuştur.695 Cerh-ta’dȋl ȃlimleri; Müemmil b. Fadl’ın sikȃ olduğunu belirtmektedir.696 Hakkında yapılan tek cerh ifadesi Ukaylȋ’nin, onun bir hadisi için ‘İsnȃdında vehm var, ittibȃ edilmez’ şeklindeki tenkȋdidir.697

Onun yaptığı bu cerhin genel bir cerh olmayıp sadece bir rivȃyeti için yapılmış bir tenkȋd olması nedeniyle onun diğer hadislerinin hüccet olarak kabul edilebileceğini söylememiz mümkündür.

691_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, VII/468; Buhȃrȋ, Tarȋh VIII/199; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/569; Mizzȋ,}

Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXX/258; Zehebȋ, Siyer, VII/60; İbn Hacer, Tehzȋb, XI/49.

692_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, VII/468; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IX/67; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl,}

XXX/260; Zehebȋ, Siyer, VII/60; İbn Hacer, Tehzȋb, XI/49.

693_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IX/67; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXX/260; Zehebȋ, Siyer,}

VII/60.

694

Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXX/260.

695

Buhȃrȋ, Tarȋh VIII/49; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, IX/188; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXIX/184; İbn Hacer, Tehzȋb, X/342.

696_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VIII/375; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, IX/188; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-}

Kemȃl, XXIX/185; Zehebȋ, Mȋzȃn, IV/229; İbn Hacer, Tehzȋb, X/342.

697

İbn Mȃce’nin Rȃvȋleri

Sadakȃ b. Hȃlid Ebu’l-Abbȃs (118-170): Kendisinden hadis rivȃyet eden

isimler arasında Velȋd b. Müslim, Saȋd b. Mansur, Ebu’n-Nadr ve Hişȃm b. Ammȃr bulunmaktadır. Cerh-ta’dȋl ȃlimleri, onun sikȃ ve sebt olduğunu ifade etmektedir.698

Hişȃm b. Ammȃr: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar

edilmeyecektir.

Ebû Avȃne’nin Rȃvȋleri

Abdullah b. Ahmed b. Ebȋ Müserrȃ Ebû Abdurrahman (?-279):

Muhammed b. Abdülmelik’ten hadis aldığı belirtilmektedir.699 Hadis münekkitleri, onun mahalluhu’s-sıdk bulunduğunu söylemektedir.700

Muhammed b. Abdülmelik (?-211): Şû’be ve Hasan b. Ebȋ Cȃfer’den hadis

rivȃyetinde bulunmuştur. Kendisinden hadis rivȃyet eden isimler arasında Hȃris b. Ebȋ Üsȃme bulunmaktadır.701Hadis münekkitleri, onun hakkında leyse bi’l-kaviyy değerlendirmesinde bulunmaktadır.702

Taberȃnȋ’nin Rȃvȋleri: Taberȃnȋ’nin isnȃdında yer alan diğer rȃvȋlerden

İsmȃȋl b. Yahyȃ et-TemȋmȋMuhammed b. Sehl el-Mȃzinȋ ve Muhammed b. Abdullah b. Irs hakkında herhangi bir bilgiye ulaşamadık. Onun isnȃdında hakkında bilgi bulabildiğimiz tek isim ise Ubydullah b. Ömer’dir.

Ubeydullah b. Ömer b. Hafs Ebû Osman el-Medenȋ (?-145): Kendisinden

hadis rivȃyet eden isimler arasında Eyyûb es-Sehtiyȃnȋ, İbn Uyeyne, Şû’be ve İbn Cüreyc gibi muhaddisler bulunmaktadır.703Cerh-ta’dȋl ȃlimleri onun sikȃ, sebt, mutkȋn ve hüccet olduğunu söylemektedir.704

698_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, VII/469; İbn Ebȋ, Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IV/430; İclȋ, Sikȃt, I/466; Mizzȋ,}

Tehzȋbü’l-Kemȃl, XIII/130, 131; İbn Hacer, Tehzȋb, IV/364.

699_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, V/6; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/369; Zehebȋ, Siyer, XII/632.} 700_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, V/6.}

701

Buhȃrȋ, Tarȋh I/165; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VIII/5; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, IX/64; Zehebȋ, el-Muğnȋ, II/610; İbn Hacer, Lisȃn, V/266.

702

Zeheb el-Muğnȋ, II/610.

703_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/149; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XIX/124; Zehebȋ, Tezkirȃ, I/121; Suyûtȋ,}

Tabȃkȃtü’l-Huffȃz, I/12; İbn Hacer, Tehzȋb, VII/35.

704_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/149; İclȋ, Sikȃt, II/112; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XIX/126, 128; Zehebȋ,}

Hȃkim’in Rȃvȋleri

Muhammed b. Muhammed b. Yûsuf Ebu’n-Nadr et-Tûsȋ (?-344): Osman

b. Saȋd’den hadis almıştır. Hȃkim, iki defa onun yanına gittiğini ve ondan hadis aldığını söylemektedir.705 Bunun dışında kendisiyle ilgili yapılan herhangi bir cerh- tȃ’dȋl ifadesine ulaşamadık.

Osman b. Saȋd ed-Dȃrimȋ Ebû Saȋd (?-280): Ahmed b. Hanbel ve İbn

Mȃȋn gibi muhaddislerden hadis aldığı belirtilmektedir.706_{İlel ve ricȃl konusunda} bilgisinin bulunduğu, Herȃt ve çevre beldelerin muhaddisi sayıldığı nakledilmektedir.707

Süleyman b. Abdurrahman Ebû Eyyûb ed-Dımeşkȋ (152-233): Velid b.

Müslim, kendilerinden hadis aldığı hocaları arasında bulunmaktadır.708 Onun hakkında hadis münekkitleri sikȃ, sadûk ve hüccet gibi ta’dȋl kavramları kullanmışlardır. Bununla beraber onun bazen hata yaptığı ve zayıf rȃvȋlerden münker rivȃyetlerinin bulunduğu ifade edilmektedir.709 İbn Hıbbȃn, onun hakkında; ‘sikȃ rȃvȋlerden rivȃyet ettiği zaman hadislerine itibȃr edildiği; meçhul ve zayıf rȃvȋlerden rivȃyet ettiği zaman ise münkerlerinin bulunduğu ve bu tarz hadislerine itibar edilmemesi gerektiği’ değerlendirmesini yapmaktadır.710 Zayıf rȃvȋlerden naklettiği münker hadislerden dolayı İbn Mȃȋn, onun leyse bihi be’s; Darȃkutnȋ ise münker rivȃyetleri bulunmakla beraber onun sikȃ olduğunu kabul etmektedir.711 Bu değerlendirmeler ışığında Süleyman b. Abdurrahman’ın rivȃyetlerine ihtiyatla yaklaşılması gerektiğini söyleyebiliriz. Onun sadece sikȃlardan yapmış olduğu rivȃyetlerinin ise i’tibȃr için kullanılabileceği düşüncesindeyiz.

Velȋd b. Müslim: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar

edilmeyecektir.

705

Zehebȋ, Tezkirȃ, III/73; Suyûtȋ, Tabȃkȃtü’l-Huffȃz, I/72.

706_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/455; Zehebȋ, Siyer, XIII/319; Tezkirȃ, II/146; Suyûtȋ, Tabȃkȃtü’l-Huffȃz,}

I/53.

707

Zehebȋ, Tezkirȃ, II/146; Suyûtȋ, Tabȃkȃtü’l-Huffȃz, I/53.

708

Buhȃrȋ, Tarȋh IV/24; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IV/129; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/278; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XII/26; Zehebȋ, Tezkirȃ, II/20; İbn Hacer, Tehzȋb, IV/181.

709_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IV/129; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/278; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-}

Kemȃl, XII/29; Zehebȋ, Tezkirȃ, II/20; İbn Hacer, Tehzȋb, IV/182.

710_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/278.} 711

Hişȃm b. el-Ğȃz: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar

edilmeyecektir.

Ebû Dȃvûd, İbn Mȃce ve Ebû Avȃne’nin Ebû Dȃvûd’dan aynı isnȃd ile tahrȋç ettiği üç rivȃyetin isnȃd açısından sahȋh ve muttasıl olduğunu söyleyebiliriz. Ebû Dȃvûd’un isnȃdında yer alan Velȋd b. Müslim, her ne kadar tedlȋs yaptığı gerekçesiyle cerhedilmişse de Zehebȋ, onun semȃyı tasrȋh ederek naklettiği rivȃyetlerle ihticȃc edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Buradaki isnadımızda da Velȋd’in, hadisi kendisinden naklettiği Hişȃm’ın güvenilir olduğu ve semȃ lafzının açıkça tasrȋh edildiği görülmektedir. Dolayısıyla bu rivȃyetin sahȋh olarak kabul edilmesi veya en azından makbul bir rivȃyet olarak değerlendirilmesi gerektiğini ifade edebiliriz. Ebû Avȃne’nin ikinci isnȃdı ise Muhammed b. Abdülmelik’in cerhinden dolayı zayıf sayılması gereken bir rivȃyettir. Bununla beraber, hadisi benzer lafızlarla tahrȋç eden İbn Mȃce’nin sahȋh rivȃyeti şȃhid olarak düşünüldüğünde bu rivȃyetin hasen li ğayrihi derecesine yükseldiğini ifade edebiliriz. Hȃkim’in isnȃdında sikȃ olarak kabul edilen fakat meçhullerden münker rivȃyetlerinin olduğu belirtilen Süleyman b. Abdurrahman bulunmaktadır. Bununla beraber onun bu rivȃyetini sikȃ rȃvȋden aldığı ve bu rivȃyetin aynı zamanda sahȋh olarak kabul ettiğimiz diğer rivȃyetlerle muhteva açısından uyumlu olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu rivȃyeti de isnȃd açısından sahȋh olarak değerlendirmek mümkündür.

Taberȃnȋ’nin rivȃyeti isnȃdında bulunan meçhul rȃviler sebebiyle zayıf kabul ettiğimiz bir rivȃyettir.

1.1.3.9. Abdullah b. Abbȃs Rivȃyeti

İbn Ebȋ Şeybe→Abdullah b. Nümeyr→Fudayl b. Ğazvan→İkrime→İbn Abbas’tan rivayet edilmiştir. Rasûlulah (a.s.) Veda Haccı’nda şöyle buyurdu:

‘‘Ey insanlar! Bu gün hangi gündür? Mukaddes gündür, dediler. Bu belde hangi beldedir? diye sordu. Mukaddes beldedir, dediler. Bu ay hangi aydır? diye sordu. Mukaddes aydır, diye cevap verdiler. Buyurdu ki: Muhakkak ki mallarınız, kanlarınız, ırzlarınız tıpkı bu gününüzün, bu şehrinizde ve bu ayınızda mukaddes olduğu gibi mukaddestir (dokunulmazdır). Sonra (Hz. Peygamber) bunu birkaç kez tekrarladı. Sonra başını göğe kaldırdı ve ‘Allahım tebliğ ettim mi?’ diye tekrarladı. -

(Muhaddis diyor ki) İbn Abbâs; vallahi bu Rabbine olan vasiyetiydi, dedi.- Hz. Peygamber sonra şöyle buyurdu: Dikkat ediniz, (burada) bulunan, bulunmayanlara bildirsin. Benden sonra küfre sapıp birbirinizin boynunu vuranlardan olmayınız.’’712

Ahmed b. Hanbel, İbn Ebȋ Şeybe’nin bu rivȃyetini, aynı isnȃd ve aynı lafızlar ile rivȃyet etmektedir.713

Buhȃrȋ; hadisi Ali b. Abdullah→Yahyȃ b. Saȋd aracılığı ile Fudayl b. Ğazvȃn’dan nakletmektedir. İsnȃdın devamı, İbn Ebȋ Şeybe rivȃyetinin isnȃdı ile aynıdır. Rivâyetin metni de İbn Ebî Şeybe hadisine anlam yönüyle yakındır.714

Tirmizi; hadisi, Ebû Hafs Amr b. Ali aracılığıyla Yahya b. Saîd tarikiyle nakletmektedir. Tirmizî, hadisi naklettikten sonra bu konuda Abdullah b. Mesud, Cerîr, İbn Ömer, Kerz b. Alkame, Vâsile ve es-Sunâbihî’den rivâyetlerin bulunduğuna vurgu yapmakta ve bu rivâyetin hasen-sahîh olduğunu belirtmektedir.715

Yukarıda İbn Abbȃs’tan tahrȋç edilen rivȃyetleri aktardık. Şimdi de bu rivȃyetlerin sened ağını verecek ve rȃvȋlerinin cerh-tȃ’dȋl durumlarını inceleyerek her bir rivȃyetin sıhhȃt durumunu ortaya koyacağız.

712 _{İbn Ebȋ Şeybe, Musannef, XV/60.} 713

Ahmed b. Hanbel, Müsned, III/477.

714

Buhȃrȋ Hac 132 (II/191).

715 Tirmȋzȋ Fiten 28 (4/486). Abdullah b. Abbâs İkrime Fudayl b. Ğazvân İbn Nümeyr İbn Ebî Şeybe Hanbelİbn Yahya b. Saîd Ebû Hafs Amr b. Ali Tirmizî Ali b. Abdullah Buhârî

Abdullah b. Abbȃs hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar edilmeyecektir.

İkrime Ebû Abdullah el-Berberȋ el-Kureşȋ (?-105): İbn Abbȃs başta olmak

üzere birçok sahabiden hadis rivȃyetleri bulunmaktadır. Kendisinden hadis rivȃyet eden isimlerden biri de Fudayl b. Ğazvȃn’dır.716 Hadis münekkitlerinden İbn Mȃȋn, Ebû Hȃtim, Ebû Zürȃ’, Nesȃȋ ve İbn Hıbbȃn ȃlimler, onu sikȃ bulmuş ve hadisleriyle ihticȃc etmiştir.717 Bununla beraber Mȃlik b. Enes’in, onu sikȃ bulmadığı; Ahmed b. Hanbel’in, onun daȋfü’l-hadȋs olduğunu söylediği belirtilmektedir.718 İkrime’nin tenkȋd edildiği noktalardan biri de Haricȋ olduğuna yönelik yapılan tenkȋddir.719 Kendisine yapılan bu tenkȋd İclȋ gibi bazı ȃlimlerce kabul edilmemiş ve bunun bir iftira olduğu ifade edilmiştir.720 Kendisi hakkında yapılan tenkȋdlere karşı İbn Hıbbȃn; ‘İkrime, bütün bölgelerde ilim ehlinin kendisinden hadis ve fıkıh aldığı

birisidir. Kimsenin onu zemmetme babında bir şey dediğini işitmedim’ ifadelerini

kullanmaktadır.721 İbn Adiyy; sikȃ rȃvȋlerin İkrime’den naklettiği rivȃyetlerin müstakȋmu’l-hadȋs olduğunu, sıhȃh ashȃbının, sikȃdan rivȃyet ettiğinde onun hadislerini aldıklarını belirtmekte ve onun la be’se bih derecesinde olduğunu söylemektedir.722 Zehebȋ, İkrime’nin görüşünden dolayı cerhedildiğini ve hıfzından dolayı kendisine yönelik yapılan herhangi bir cehrin bulunmadığını ifade etmektedir. Zehebȋ, aynı şekilde İkrime ile ilgili olarak Buhȃrȋ’nin ona güvendiği, Müslim’in ise ondan çok fazla rivȃyet almadığı bilgisini de ilave etmektedir.723

Kanaatimizce cerh-tȃ’dȋl ȃlimlerinin çoğunluğu tarafından onun sikȃ olarak kabul edilmesi ve ona yönelik yapılan tenkȋdlerle ilgili Zehebȋ’nin sözleri düşünüldüğünde İkrime’nin hadislerinin hüccet olarak kabul edilebileceğini söylemek mümkündür. Nitekim sahȋh hadisleri derleyen müelliflerin onun hadislerini

716_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, V/287; Buhȃrȋ, Tarȋh VII/49; İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VII/7; İbn}

Hıbbȃn, Sikȃt, V/230; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/264, 268; İbn Hacer, Tehzȋb, VII/234.

717_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, V/229, 230; İclȋ, Sikȃt, II/145; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/282; Zehebȋ,}

Kȃşif, II/33; İbn Hacer, Tehzȋb, VII/237, 238.

718 Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/283. 719_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, V/287, 292.} 720_{İclȋ, Sikȃt, II/145.} 721_{İbn Hıbbȃn, Sikȃt, V/229, 230.} 722 Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XX/290. 723 Zehebȋ, Mȋzȃn, III/93, 94.

kullandığı, sadece Buhȃrȋ’nin ondan yüzün üzerinde hadis tahrȋç ettiği görülmektedir.724

Fudayl b. Ğazvȃn b. Cerȋr Ebu’l-Fadl (?-140): Kendisinden oğlu

Muhammed, İbnü’l-Mübȃrek ve Abdullah b. Nümeyr gibi muhaddisler hadis almışlardır.725Hadis münekkitleri, Fudayl’ın sikȃ olduğunu belirtmektedirler.726

İbn Ebȋ Şeybe ve Ahmed b. Hanbel’in Rȃvȋleri

Abdullah b. Nümeyr Ebû Hişȃm el-Kûfȋ (115-199): Kendisinden hadis

rivȃyet eden isimler arasında İbn Hanbel ve İbn Ebȋ Şeybe gibi muhaddisler bulunmaktadır.727 Cerh-ta’dȋl ȃlimleri onun sikȃ, sadûk ve sȃlihu’l-hadȋs olduğunu ifade etmektedir.728

Buhȃrȋ’nin Rȃvȋleri

Ali b. Abdullah b. Cafer b. el-Medȋnȋ Ebu’l-Hasen (161-234): İbnü’l-

Medȋnȋ olarak meşhur olmuş ve Fudayl b. Ğazvȃn’dan hadis almıştır. Kendisinden Buhȃrȋ, Ebû Dȃvûd ve Tirmizȋ gibi birçok muhaddis hadis rivȃyetinde bulunmuşlardır.729 Hadis ve ilel konusunda asrının en bilgililerinden olduğu; kendi döneminde hadis ehlinin imamı sayıldığı ifade edilmektedir.730

Yahyȃ b. Saȋd el-Kattȃn: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada

tekrar edilmeyecektir.

Tirmizȋ’nin Rȃvȋleri

Amr b. Ali Ebû Hafs (?-249): Fudayl b. Ğazvȃn, Bişr b. Mufaddȃl ve Yezȋd

b. Zürey’den hadis aldığı; kendisinden hadis rivȃyet edenler arasında Tirmizȋ’nin

724 _{İkrime hakkında daha geniş bilgi için bkz. Tayyȃr Altınkulaç, ‘‘İkrime el-Berberȋ’’, DİA, İstanbul}

2000, c. 22, s. 40-42.

725

Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXIII/301; Zehebȋ, Siyer, VI/203; İbn Hacer, Tehzȋb, VIII/267.

726_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VII/74; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/316; İclȋ, Sikȃt, II/207; Mizzȋ,}

Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXIII/302; Zehebȋ, Siyer, VI/203; İbn Hacer, Tehzȋb, VIII/267.

727

Buhȃrȋ, Tarȋh V/216; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/60; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XVI/225; Zehebȋ,

Siyer, IX/244; İbn Hacer, Tehzȋb, VI/52, 53.

728_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, V/186; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VII/60; İclȋ, Sikȃt, II/64; Mizzȋ,}

Tehzȋbü’l-Kemȃl, XVI/228; Zehebȋ, Siyer, IX/244; İbn Hacer, Tehzȋb, VI/53.

729_{İbn Sa’d, Tabȃkȃt, VII/308; Buhȃrȋ, Tarȋh VI/284; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/469; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-}

Kemȃl, XXI/5, 34; Zehebȋ, Kȃşif,II/42; a.mlf. Siyer, XI/41; İbn Hacer, Tehzȋb, VII/306.

bulunduğu belirtilmektedir.731 Hadis münekkitleri onun sikȃ, sadûk ve mutkȋn olduğunu ifade etmektedir.732

Yahyȃ b. Saȋd el-Kattȃn: Hakkında daha önce bilgi verildiği için burada

tekrar edilmeyecektir.

İbn Ebȋ Şeybe, Ahmed b. Hanbel, Buhȃrȋ ve Tirmizȋ’nin, Abdullah b. Abbȃs’tan tahriç ettiği rivȃyetlerin rȃvȋlerini cerh-ta’dȋl açısından ele almaya çalıştık. Bu dört rivȃyetin de isnȃd açısından muttasıl olduğunu ifade edebiliriz. Dört rivȃyetin isnȃdında yer alan rȃvȋlere bakıldığında İkrime dışında cerhe maruz kalmış herhangi bir rȃvȋ bulunmadığı görülmektedir. İkrime, Mȃlik b. Enes ve Ahmed b. Hanbel gibi bazı hadis ȃlimlerince sikȃ olarak kabul edilmemiş olmakla beraber; hadis münekkitlerinin büyük çoğunluğu onu sikȃ bulmuş ve hadislerini makbul saymışlardır. Dolayısıyla İbn Abbȃs rivȃyetinin isnȃd açısından sahȋh ve muttasıl bir rivȃyet olduğunu söylememiz mümkündür.

1.1.3.10. Nübeyt b. Şerȋt Rivȃyeti

Ahmed b. Hanbel→Yahyȃ b. Zekeriya b. Ebȋ Zȃide→Ebû Mȃlik el- Eşcaȋ’→Nübeyt b. Şerȋt:

‘‘Veda Haccı’nda babama eşlik etmiştim. Hz. Peygamber (a.s.), konuştuğu zaman yaşlı bineğin üzerinde ayağa kalktım ve ellerimi babamın omzuna koydum. Hz. Peygamber’in şöyle buyurduğunu işittim: Hangi gün, ta’zim edilmeye daha layıktır? Bu gün, diye cevap verdiler. Hangi belde, ta’zim edilmeye daha layıktır? diye sordu. Bu belde, dediler. Hangi ay, ta’zim edilmeye daha layıktır? diye sordu. Bu ay, diye karşılık verdiler. Hz. Peygamber şöyle buyurdu: Muhakkak ki mallarınız, kanlarınız ve ırzlarınız; tıpkı bu gününüzün, bu şehrinizde ve bu ayınızda mukaddes olduğu gibi mukaddestir, dokunulmazdır. Tebliğ ettim mi? diye sordu. Evet, dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber: Allahım, şahid ol! Allahım, şahid ol! buyurdu.’’733

731

Buhȃrȋ, Tarȋh VI/355; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-Kemȃl, XXII/162; İbn Hacer, Tehzȋb, VIII/70.

732_{İbn Ebȋ Hȃtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, VI/249; İbn Hıbbȃn, Sikȃt, VIII/487; Mizzȋ, Tehzȋbü’l-}

Kemȃl, XXII/162; Zehebȋ, Tezkirȃ, II/56; İbn Hacer, Tehzȋb, VIII/70.

733

Nesȃȋ; hadisi, Eyyûb b. Muhammed el-Vezzȃn→Mervȃn aracılığı ile Ebû Mȃlik’ten nakletmektedir. İsnȃdın geri kalan kısmı, İbn Hanbel’in isnȃdı ile aynıdır. Hadisin metni, İbn Hanbel’in tahrȋç ettiğe metne yakındır.734

Nübeyt b. Şerȋt’ten tahrȋç edilen rivȃyetlerin sened ağı ve rȃvȋlerinin cerh- tȃ’dȋl durumları şu şekildedir:

Nübeyt b. Şerȋt hakkında daha önce bilgi verildiği için burada tekrar edilmeyecektir.

Ebû Mȃlik Sa’d b. Tȃrık el-Eşcaȋ’ el-Kûfȋ (?-140): Nübeyt b. Şerît’ten

hadis aldığı nakledilmektedir. Kendisinden hadis rivâyet eden isimler arasında Yahya b. Zekeriyya ve Mervân b. Muâviye yer almaktadır.735 Cerh-ta’dîl âlimlerinden İbn Maîn, İbn Hanbel ve İclî; onun sikâ olduğunu ifade ederken; Ebû Hâtim, salihu’l- hadîs olduğunu ve hadislerinin yazılabilceğini736; Nesâî ise onun leyse bihi be’s olduğunu söylemektedir.737

Ahmed b. Hanbel’in Rȃvȋleri

Yahyȃ b. Zekeriyya b. Ebȋ Zȃide Ebû Saȋd (?-184): Ebû Mâlik el-Eşcaî ve

A’meş’ten hadis işittiği belirtilmektedir. Kendisinden hadis rivâyet edenler arasında

734

Nesȃȋ, Sünen-i Kübrȃ, II/443.

735

Buhârî, Tarîh IV/58; İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IV/86; İbn Hıbbân, Sikȃt, IV/294; Mizzî,

Tehzȋbü’l-Kemȃl, X/269; Zehebî, Kâşif, I/428; İbn Hacer, Tehzîb, III/410.

736 _{İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Tȃ’dȋl, IV/87; Mizzî, Tehzȋbü’l-Kemȃl, X/270; İbn Hacer, Tehzîb,}

III/410.

737

Mizzî, Tehzȋbü’l-Kemȃl, X/270; İbn Hacer, Tehzîb, III/410.

Nübeyt b. Şerît Ebû Mâlik el-Eşceî

Yahyâ b. Zekeriyâ İbn Hanbel

Mervân

Eyyûb b. Muhammed Nesâî

Ahmed b. Hanbel de bulunmaktadır.738 Hadis münekkitleri, onun sikâ olduğunu ifade etmektedir.739

Nesȃȋ’nin Rȃvȋleri

Mervȃn: İsmi, Mervân b. Muâviye olan râvî hakkında daha önce bilgi

verildiği için burada tekrar edilmeyecektir.

Belgede İlk dönem hadis ve İslam tarihi kaynaklarında veda hutbeleriyle ilgili rivayetlerin değerlendirilmesi (sayfa 141-152)