Elektronik Veri ve Elektronik Delil Kavramları

Bu bakımdan "elektronik delil" ifadesinin hem elektronik cihazı hem de bu cihaz içerisinde bulunan dijital verileri kapsaması ve dijital delil ifadesine göre daha üst bir anlamı içermesi nedenleri ile biz de bu çalışmamızda elektronik delil kavramının kullanılmasının daha isabetli olacağı kanaatindeyiz.

1.7.1.1.2. Elektronik Veri ve Elektronik Delil Kavramları

5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu'nun 3-a maddesinde yapılan tanıma göre

“Elektronik veri, elektronik, optik veya benzeri yollarla üretilen, taşınan veya saklanan kayıtları” ifade etmektedir. Buna göre, elektronik ortamda var olan her türlü veri

elektronik veridir. Bu verinin nerede, kim tarafından ve nasıl oluşturulduğunun hiçbir önemi yoktur. Verinin herhangi bir aşamada elektronik ortamda yer almış olması yeterlidir¹⁸².

Elektronik veri, Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi'nin 1. maddesinde bilgisayar verisi olarak ifade edilmiştir. Sözleşmede “bilgisayar verisi” terimi ise, “bir bilgisayar

sisteminin belli bir işlevi yerine getirmesini sağlayan yazılımlar da dâhil olmak üzere, bir bilgisayar sisteminde işlenmeye uygun nitelikteki her türlü bilgi ve konsept”

şeklinde tanımlanmıştır.

Elektronik veriler bilgisayarda olabileceği gibi diğer bilişim sistemlerine ait cihazlarda da olabilir. Bu bağlamda bilişim sisteminde tutulan her türlü bilgi, ister sistem tarafından üretilmiş olsun ister kullanıcı tarafından oluşturulmuş olsun bilişim sistemlerinde veri olarak depolanmaktadır. Bu bakımdan, bilişim sistemlerinde delil aramanın amacı yargılamaya konu maddi olayı herhangi bir şekilde tespit eden elektronik verilere ulaşmak183

ve elektronik delilleri elde etmektir.

181

Aydoğan, s. 30.

182

Mustafa Göksu, Hukuk Yargılamasında Elektronik Delil, Ankara: Adalet Yayınevi, 2011, s. 13.

183

65

Bu bağlamda, elektronik veri ile elektronik delil arasındaki ilişkinin bir fonksiyon ilişkisi olduğu, elektronik delilin mutlaka elektronik veri niteliğinde bulunması gerektiği, buna karşın sadece maddi olayla irtibatlı olan elektronik verinin elektronik delil olarak nitelendirilebileceği söylenebilir¹⁸⁴.

Bir bilgi veya veri, elektronik ortamda tutulabilir. Elektronik ortamda tutulan söz konusu bilgi veya veri, ceza yargılamasında delil olma niteliğine sahip olduğunda, başka bir ifadeyle, yargılamaya konu olan maddi olayı temsil edici ve gerçek olduğu durumlarda elektronik delil olacaktır. Belirtmek gerekir ki; elektronik verinin delil olabilmesi, delillerin sahip olması gereken ortak özelliklere haiz olmasına bağlıdır185

.

Bir elektronik verinin elektronik delil olarak nitelendirilmesi ayrıca onun güncel olarak erişilebilen bir yerde depolanmış olmasına ve adli bilişim uzmanlarınca geri getirilebilir olmasına da bağlıdır. Gerçekten de, günümüzün en büyük sorunlarından birisi, elektronik delilin var olup olmadığı hususu olmayıp, onun nerede saklandığı, ona erişilip erişilemeyeceği ve sonuçta geri getirilip işleme tabi tutarak suç eylemlerini aydınlatmada kullanılıp kullanılamayacağı hususudur186

.

Bu bağlamda elektronik delil; yürütülmekte olan bir soruşturma veya kovuşturmaya esas olmak üzere, bilişim sistemleri (bilgisayar, mobil telefon, dijital fotoğraf makineleri, dijital videolar, dijital faks makineleri vs.) ve bu özellikteki depolama aygıtları üzerinden elde edilen adli delilleri ifade etmektedir187

. Elektronik delil, bilişim teknolojisi içeren her türlü donanım, bu donanım üzerinde çalışan ve her türlü yazılım tarafından kullanılan veya üretilen her türlü veri ile bilişim teknolojisi tarafından kullanılan her türlü elektronik sinyali kapsamaktadır188

.

184

Değirmenci, Ceza Yargılamasında Sayısal (Dijital) Delil, s. 60.

185 Değirmenci, Ceza Yargılamasında Sayısal (Dijital) Delil, s. 127.

186

Larry Daniel and Lars Daniel, Digital Forensics For Legal Professionals: Understanding Digital Evidence

from the Warrant to the Courtroom, Waltham: Syngress Publishing, 2012, s. 4.

187

Türkay Henkoğlu, Adli Bilişim Dijital Delillerin Elde Edilmesi ve Analizi, İstanbul: Pusula Yayıncılık, 2011, s. 5.

188

Mustafa İlker Öztürk, “Bilişim Cihazlarındaki Sayısal Delillerin Tespiti ve Değerlendirilmesinde İş Akış Modelleri”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, 2007), s. 38.

66

Başka bir tanıma göre ise elektronik delil; herhangi bir cihaz, bilgisayar sistemi ile oluşturulan, işlenen, depolanan veya iletilen ya da iletişim sistemi ile aktarılan, hüküm süreci ile ilgili olan verileri ifade etmektedir. Bu veriler, dijital formattaki veriler ile analog cihaz^ çıktılarını da kapsamaktadır¹⁸⁹.

Casey'e göre elektronik delil, bir suçun nasıl meydana geldiği ile ilgili teoriyi destekleyen veya çürüten, bilgisayar kullanılmak suretiyle saklanan veya taşınan veridir¹⁹⁰. Carrier'e göre ise; elektronik delil, dijital olay veya dijital verinin durumu hakkındaki bir varsayımı destekleyen veya reddeden veriye denir191

.

Hargreaves'e göre; Casey'in elektronik delil tanımı bir suç soruşturmasına odaklıdır. Ayrıca bu tanım yasal bir amaca matuf yapılmıştır. Oysa elektronik delilin kullanımı bir suçun ispatına yönelik olarak kısıtlanamaz. Carrier'in tanımı ise elektronik delil ifadesini daha genel manada kullanan ve elektronik delilin hukuki veya cezai soruşturmanın dışında kullanılabileceği hususunu da dikkate alan içeriği basit bir inanç veya düşüncenin doğruluğunu belirlemek için kullanılmış daha uygun bir tanımdır192

.

Elektronik delilin temelini, bilgisayar veya bilgisayar sistemlerinde bulunan ve suç veya uyuşmazlıkla ilgili olan dijital veriyi ifade eden her türlü bilgi veya değer oluşturmaktadır. Bilişim sistemlerinde veya veri saklama birimlerinde, suçun ispat



Analog cihazdan elde edilen deliller analog delilleri oluşturmaktadır. Bu delil türünün örnekleri arasında mekanik cihaz ürünü ve otomatik kayıt, fotoğraflar, bant kayıtları, radarla takip edilen ve otomatik olarak filme kaydedilen bir geminin hareketleri, nefes testi makinesinde yapılan bir testin sonuç çıktısı ve video kayıtları bulunmaktadır. Anolog sistemler ya da ürünler kalıcı biçimde meydana getirilebilen veri şeklinde delil oluşturabilmektedir. Bkz. Mason, Bilişim Hukukunda Delillerin Toplanması, s. 172; Anolog, devamlı değişken bir akış halinde bulunan verileri ifade eder. Bilgisayarlar doğrudan anolog veriyi işleyemezler. Bunun için gelen anolog verileri dijitale çeviren arabirimlerin kullanılması gerekir. Bkz. http://analog.nedir.com/ (21 Nisan 2015).

189 Mason, Bilişim Hukukunda Delillerin Toplanması, s. 173.

190

Casey, Digital Evidence and Computer Crime, s. 7.

191

Brian D. Carrier, “A Hypothesis-Based Approach to Digital Forensic Investigations”, (PhD Thesis, Purdue Üniversity, 2006), s. 11.

192

Christropher James Hargreaves, “Assessing The Reliability Of Digital Evidence From Live Investigations Involving Encryption”, (PhD Thesis, Cranfield University, 2009), s. 16.

67

edilmesini sağlayacak ve çok farklı şekillerde saklanabilen dijital veriler ve bununla bağlı olarak da deliller bulunabilir193

.

Bu bakımdan, elektronik delil, bir suç işlenmesinde kullanılan ya da bir suç ve onun mağduru veya faili arasında bağlantıyı sağlayan194

her çeşit veri kaydı, dosya, kaynak kodu, yazılım, veri saklama birimi ve buna benzer pek çok birimi kapsamaktadır195

.

Elektronik delilde bulunması gereken ortak hususlara ilişkin bir tespit yapmak gerekirse; elektronik delil her şeyden önce elektronik ortamda tutulan veriyi ifade eder. Söz konusu verinin amacı, herhangi bir hukuki uyuşmazlıkta bir hususu ispatlamak veya çürütmektir. Veri, elektronik cihaz tarafından oluşturulabileceği gibi, söz konusu cihaz tarafından saklanabilir veya aktarılabilir. Bu anlamda veri; durağan veya akış halinde olabilir¹⁹⁶.

Belirtmek gerekir ki; elektronik delilin birinci derecede kullanıldığı -bilişim suçlarını konu alan- davalarda faile atfedilen suçun ortaya çıkartılabilmesi ve iddiaların ispatlanabilmesi, çoğu zaman elde edilen elektronik delilin ispat gücüne ve hukuka uygunluğuna bağlıdır197

.

1.7.1.1.3. Bilgisayar

Elektronik delilin bulunduğu ortamların başında bilgisayar gelmektedir. Bilgisayarın dışındaki diğer bilişim sistemi araçlarında da elektronik delil bulunmasına karşın “elektronik delilin elde edilmesi” kavramı genellikle bilgisayarlarda yapılan aramayı hatıra getirmektedir. Bu nedenle de iç hukuk sistemimizde olduğu gibi birçok hukuk

193

Basri Aktepe, “Emniyet Personelinin Bilgisayar ve Bilgisayarla İlintili Suçlarla Mücadelede Dikkat Etmesi Gereken Hususlar (Adli Tıp Esaslarına Uygun Olarak Delillendirme)”, Ankara, 1. Polis Bilişim Sempozyumu, 21-22 Ekim 2003, s. 67.

194 Harvey Kozushko, "Electronic Evidence", 2003, http://infohost.nmt.edu/~sfs/Students/HarleyKozushko/Papers/ DigitalEvidencePaper.pdf (12 Kasım 2013).

195

Aktepe, s. 67.

196

Değirmenci, Ceza Yargılamasında Sayısal (Dijital) Delil, s. 129.

197

Murat Volkan Dülger, Bilişim Suçları ve İnternet İletişim Hukuku, 2. Basım, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2012, s. 665.

68

sisteminde elektronik delilin aranması, bilgisayarlarda arama kavramı ile ifade edilmektedir¹⁹⁸.

Bu bakımdan elektronik delil için büyük öneme sahip olan bilgisayarın ifade ettiği anlamın ve sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir. Buna göre bilişim sisteminin en temel bileşenlerinden birisini oluşturan bilgisayar, çok sayıda aritmetiksel veya mantıksal işlemlerden oluşan bir işi, önceden verilmiş bir programa göre yapıp sonuçlandıran elektronik araç, elektronik beyin olarak tanımlanmaktadır199

.

Bilgisayar, dış ortamdan aldığı verileri, üzerine yüklenen programlar aracılığıyla depolayan, işleyen, yeni sonuçlar üreten, veri iletişimini sağlayan makineler şeklinde de tanımlanmaktadır200. Bilgisayarı, benzer diğer aygıtlardan ayıran en önemli özelliği ise belirli bir amaca özgülenmemesi, uygun programın üzerine yüklenmesi kaydıyla genel olarak belirlenmiş bir işlevi yerine getirebilmesidir201

.