FZG’ de yapılan derse hazırlık ve dersi planlama teması altındaki paylaşımlar incelenerek 7 alt tema oluşturulmuştur. Derse hazırlık ve dersi planlamaya yönelik paylaşımlara dair oluşturulan alt temalar Şekil 44’te sunulmuştur.
Şekil 44. Derse hazırlık ve dersi planlama temasına ait alt temalar
4. 2. 1. Derse Giriş Etkinlikleri
FZG toplantılarında ders planına dahil edilen giriş etkinlikleri paylaşılmıştır. Etkinlik üzerinden konuya giriş ve etkinlik sürecinde değinilmesi planlanan bilgiler ve ilişkilendirmeler belirtilmiştir. Paylaşılan etkinlik planlarının ayrıntıları sorgulanmıştır. Öğrencilerin zorluk yaşayabileceği noktalar tahmin edilmeye çalışıldı. Örneğin Meltem açılar konusu ile ilgili dersinde kullanmayı planladığı giriş etkinliğini açıklamıştır. Bu durumu yansıtan ekran alıntısına aşağıda yer verilmektedir.
Şekil 46. Merve öğretmenin pano görseli
Merve Öğretmen geçen yıl öğrencilerinin keyif alarak uyguladığı etkinlikte her öğrencinin kendi ismini A4 kağıdına yazdığını açıkladı. İsimlerindeki harfleri cetvel kullanarak eğri ve oval olmayacak şekilde yazdıklarını belirtti. Öğrencilerin harfler üzerinde oluşan açıları görerek açıölçer yardımı ile ölçtüklerini açıklamıştır. Bu etkinlik sürecinde öğrencilerin birden fazla bilgiyi görme şansına sahip olduklarını belirterek örneklendirmiştir. Örneğin V harfinde dar ve geniş açıyı gözlemlediklerini, toplamlarının 360 olması gerektiğini söylemiştir. Komşu açı, bütünler açı, dar açı, geniş açı, toplamların 360 olması, komşu bütünler olması gibi birçok özelliği gözlemleme fırsatı bulduklarını anlatmıştır. Aynı zamanda açıları renkli kalem kullanarak yaptıklarında panoda sergilenmek için görsel olarak güzel bir etkinlik olduğunu belirtmiştir (Şekil 46).
Araştırmacı V harfi örneğinde öğrencilerin dar açının dışında kalan açıyı 180 dereceden fazla olduğu için ölçmede zorlanabileceklerini düşünmüş ve süreci sorgulamıştır. Giriş etkinliği olarak seçtiği için öğrencilerin komşu bütünler kavramını henüz bilmediklerini ve bu kavrama etkinlik üzerinden nasıl değindiğini sormuştur. Merve Öğretmen araştırmacının bu sorusu üzerine etkinlik üzerinden tümler ve bütünler gibi kavramlara değindiğini fakat komşu açı, ters açı gibi kavramlara değinmediğini, konuya giriş yaptıktan sonra isimleri üzerinden değinme fırsatı bulduğunu açıklamıştır. Bu paylaşımlara dair ekran alıntılarına aşağıda yer verilmektedir.
Öğrenciler ders sırasında kendilerinden bir parça bulduklarında derse ilgileri çok daha fazla artmaktadır. Araştırmacı kendi isimlerinin yazılı olduğu bir kağıdı konuyu öğrenme sürecinde kullanmanın gerçekten faydalı bir fikir olduğunu düşünmüştür. Fikir olarak güzel olan bu etkinliğin geliştirilerek kullanılmasını olumlu bulmuştur. Etkinlik sadece girişte değil süreç boyunca örneklendirme amaçlı kullanıldığında daha faydalı olabilir diye düşünmüştür.
Benzer şekilde Hatice Öğretmen asal sayılar konusuna girişte kullanmayı planladığı etkinliği grupta paylaşmıştır. Hatice Öğretmen, bir keseye sayıları yazıp atmış ve her öğrenciye bir sayı çektirerek bölünebilme kurallarından yararlanarak elindeki sayının hangi sayılara bölünebildiğini kontrol etmesini istemiştir. 100’e kadar olan asal sayıları öğrenciler bu etkinlik sayesinde kendileri keşfetmişlerdir. Asal sayı öğretiminde öğretim programında önerilen Eratosten kalburu yerine böyle bir etkinliği tercih etmesi araştırmacının dikkatini çekmiş ve kıyaslama yapma gereği duymuştur. Bu etkinliğin daha eğlenceli göründüğünü fakat 100’e kadar olan asal sayıların keşfi için zaman alıcı olabileceğini ifade etmiştir. Keseden kağıt çekme fikrinin güzel ve dikkat çekici olduğunu ancak asal sayılar ve bölünebilme kuralları öğrenildikten sonra ikisini de tekrar etmek amacıyla oyun olarak uygulanabileceğini söylemiştir. Hatice Öğretmen etkinlikte 100’e kadar olan bütün sayıları yazmadığını asal sayıların tamamını ve asal olmayan sayılardan sadece bir kısmını keseye attığını bu yüzden çok fazla zaman alıcı olmadığını açıklamıştır. Kağıt çekme etkinliği ile asal sayıları belirledikten sonra kitaptaki Eratosten kalburundan tekrar ettiklerini söylemiş ve bölünebilme kurallarını tekrar açısından da etkinliğin verimli olduğunu ifade etmiştir. Bu paylaşımlara dair ekran alıntısına Şekil 48 ve Şekil 49’da yer verilmektedir.
Şekil 49. Araştırmacının etkinlik ile ilgili değerlendirmeleri
Farklı bir günde yapılan paylaşımda ise Elif Öğretmen oran konusuna girişte yaptığı etkinlikleri ve somut örnekleri grupta paylaşmıştır. Elif Öğretmen oran konusuna girişte merak uyandırıcı olması için renkli pipetleri kullanmış ve öğrenciler tarafından sevildiğini belirtmiştir. Elif Öğretmen, öğrencilerin dikkatini çekmek amacıyla tahtayı somut örneklerle renklendirmiş. Tahtayla ilgili görseli FZG’de paylaşmıştır (Şekil 51 ve Şekil 52). Tahtadaki rengarenk ve dikkat çekici örnekler üzerinden parça-parça veya parça-bütün oranlarına ve bunlar arasındaki geçişlere değinmeye çalıştığını belirtmiştir. Birimli ve birimiz oran kavramını da yine tahtada ilgili çekici ve günlük hayatla ilişkili görsellerle öğrettiğini açıklamıştır. Şekil 50’de bu paylaşıma dair ekran alıntısına yer verilmektedir.
Şekil 50. Elif öğretmenin giriş etkinliği önerisi
Şekil 52. Oran konusu ile ilgili tahta görseli
4. 2. 2. Öğretici Oyun Önerileri
FZG ortamında konu öğretimi sonrasında öğretimi derinleştirme amaçlı oyun önerileri paylaşılmıştır. Geliştirilen oyunlar araştırmacı tarafından sorgulanarak oyun sürecinin ve öğrenci gözlemlerinin daha ayrıntılı açıklanması sağlanmıştır. Oyunun içeriği ve sınıf içinde uygulanışıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Paylaşılan oyun ve etkinlik önerilerinin olumlu özellikleri ve eksik kaldığı noktalar araştırmacı tarafından sorgulanmıştır. Araştırmacı paylaşılan öğretici oyun önerilerinin konu öğretimindeki etkisini diğer önerilerle karşılaştırılmış ve önerilen oyunların içeriğini konuyu kavramaya katkısı bakımından değerlendirmeye çalışmıştır.
Merve Öğretmen bölünebilme kurallarıyla ilgili kendi geliştirdiği ve konu anlatımı sonrasında kazanıma etkisinin çok fazla olduğunu belirttiği bir oyun önerisi paylaşmıştır. Merve Öğretmen, 15-20 tane plastik tabak içerisine 3,4,5,… basamaklı sayılar yapıştırmış ve sınıfın içine dağınık halde ters çevirerek tabakları dağıtmıştır. Öğrenciler tabakların etrafında dolanmaya başlamışlar ve Merve Öğretmen öğrencilerine farklı sorular yöneltmiştir. Örneğin 3’e bölündüğünde 2 kalanını veren veya 5’e tam bölünebilen şeklinde sorular sormuş ve öğrenciler etrafındaki tabakları açıp inceleyerek doğru olduğunu düşündükleri tabakları öğretmenlerine getirmelerini istemiştir. Yanlış sayıları getirenler oyundan elenmiş ve bu şekilde oyun birincisini belirlemişlerdir. Farklı sorularla tekrar tekrar bu oyunu devam ettirmişlerdir. Öğrencilerin durumuna göre soruları kolay veya zor olarak değiştirdiğini bu oyunu matematik uygulamaları dersinde 17 kişilik mevcudu az olan bir sınıfta uyguladığını belirtmiştir. Araştırmacı Merve Öğretmene oyunla ilgili aklına takılan bazı noktaları sormuştur. Kısa sürede çok fazla örneği öğrencilerin istekli bir şekilde görmesini sağlayacak bir oyun olduğunu fakat oyun sırasında karmaşa ve uğultunun sorun yaratabileceğini söylemiştir. Uygulama süreci ile ilgili biraz daha ayrıntı vermesini ve karmaşa olmadan nasıl oynatabileceğini anlatmasını istemiştir. Oyun sürecinin biraz gürültülü olduğunu fakat öğrencilerin aşırıya kaçtıkları takdirde bu gibi oyunlardan mahrum kalacakları için uyarılara dikkat ettiklerini belirtmiştir. Oyun sırasında
soruyu tüm öğrencilerine yönelttiğini ve hepsinin aynı soruya yanıt aradıklarını açıklamıştır. Sınıf mevcudu çok fazla olmadığı için hızlı bir şekilde eleme yapabildiğini, bölünebilme kurallarını hatırlattığını ve mutlaka doğrusuna yöneltmeye çalıştığını açıklamıştır. Bazen kendisine ihtiyaç duymadan öğrencilerin kendi aralarında düzeltmeler yaptıklarını gözlemlemiştir. Kolay sorulara da yer vererek başarısız öğrencilerin de gruba dahil olmasının sağlayabileceğini önermiştir. Merve Öğretmenin oyun önerisini eğlenceli ve öğretici bulan araştırmacı bu fikri kendi dersinde uygulamayı düşünmüştür. Önerilen bu oyunda araştırmacıyı en çok düşündüren sınıf içinde karmaşa oluşmadan oyun sürecini iyi yönetebilme kaygısı olmuştur. Aşağıdaki ekran alıntılarında Araştırmacı ve Meltem Öğretmen tarafından FZG’de kurulan bu diyaloğa yer verilmektedir.
Şekil 53. Bölünebilme kurallarıyla ilgili oyun önerisi
Şekil 55. Araştırmacı ve Merve öğretmenin oyun ile ilgili paylaşımları
Aynı gün yapılan farklı bir paylaşımda ise yine bölünebilme kuralları ile ilgili Özlem Öğretmen, Merve Öğretmenin oyun önerisine alternatif olarak geçmiş yıllarda uyguladığı bir oyun önerisini paylaşmıştır. Aşağıda bu paylaşıma dair ekran alıntısına yer verilmiştir.
Şekil 56. Özlem öğretmenin oyun önerisi
Özlem Öğretmen öncelikle 20-30 tane 4,5,6 basamaklı sayılar yazan kartlar ve kuralı bilinmesi gereken 2-3-4-5-6-9 yazan kartlar hazırlamıştır. Her bir öğrenciye bu iki grup karttan birer tane olmak üzere 2 kart seçtirmiştir. Seçtiği sayının diğer seçtiği sayıya (2-3-4-5-6-9) bölünüp bölünmediğini açıklamalarını istemiştir. Özlem Öğretmenin bu önerisi üzerine araştırmacı seçilen kart tam bölünmediğinde kalanı yorumlatıp yorumlatmadığını, geçen yıl bu etkinliğin uygulanışı sırasında herhangi bir sorun yaşayıp
yaşamadığını, başarısız öğrencileri derse dahil etme konusundaki etkililiğini ve etkinliğin faydalı olduğu düşünülen yönlerini sorgulamıştır. Özlem Öğretmen çoğunluğun keyif aldığını ve tekrar tekrar oynamak istediklerini ifade etmiştir (Şekil 56). Bölünemeyen eşleşmelerde kalanın ne olduğunu her defasında sorduğunu, öğrencilerin bölünüp bölünmediğini açıklarken kuralı her defasında tekrar etme fırsatı bulduklarını açıklamıştır.
Merve Öğretmen ve Özlem Öğretmenin bölünebilme kuralları ile ilgili aynı gün içerisinde paylaştıkları etkinlik önerileri araştırmacının bu kazanımla ilgili farklı etkinlik önerilerinden haberdar olmasını sağlamıştır. Araştırmacı bu önerileri olumlu ve olumsuz yönleri ile değerlendirerek uygun bulduğu önerileri kendi ders planına dahil etmiştir.
Farklı bir günde Ferda Öğretmen denk olan kesir ve ondalık gösterimleri birbirine dönüştürme ve eşleştirmeye yönelik sınıfında uygulamayı düşündüğü oyun önerisini paylaşmıştır. Etkinlik önerisi sunan bu paylaşıma dair ekran alıntısına aşağıda yer verilmektedir.
Şekil 57. Ferda öğretmenin oyun önerisi
Ferda Öğretmen, renkli kartonlara 30 tane kesir ve 30 tane de bunlara denk ondalık gösterim yazmış ve karton sayısını sınıf mevcuduna göre ayarlamıştır. Hamur yapıştırıcı ile bu 60 kartonu tahtaya yapıştırmış. Sınıfı gruplara ayırmış (örneğin 10 kişilik 3 grup gibi). Her gruptan sırayla 1 kişi gelerek denk olan iki kartonu bulmaya çalışmıştır. Öğrenciler yanlış yaparsa bu iki karton tekrardan tahtaya geri yapıştırılmış. Gruplar doğru yaptıkça + almışlardır. Tahtadaki kartlar bitene kadar oyuna devam edilmiş ve + sayısına göre birinci olan grup belirlenmiştir. Ferda Öğretmen bu etkinliği hemen hemen her yıl kullandığını ifade etmiştir. Araştırmacı bu etkinlik fikrini beğenmiş ve kullanmaya karar vermiştir.