Depolama Faaliyeti ve Maliyeti

İşletmelerde lojistik sistemin temel amacı, doğru miktarda ürünün doğru yer ve doğru zamanda tüketicilere ulaştırılmasını sağlamaktır. Tüketicilere yer ve zaman faydası, arz ile talep arasında denge sağlayan temel lojistik faaliyetlerin bir diğeri de depolamadır (Kayabaşı, 2007: 109). Depolama faaliyeti depo olarak tanımlanan fiziki mekânlarda gerçekleştirilmektedir.

Ambar, antrepo ve dağıtım merkezi gibi kavramlarla da ifade edilen depo, geleneksel anlamda ürün stoklarının tutulduğu, saklandığı ve korunduğu yerleri ifade etmektedir. Geleneksel lojistik yaklaşımında depolar, katma değer sağlamayan, dağıtım sürecinin maliyetini arttıran, istenmeyen ve kaçınılamayan olgular olarak görülürdü. Modern lojistik yaklaşımı ise stok tutmayı ve depoculuğu, hizmet üreten, maliyet avantajları sağlayan ve tedarik zincirine değer kazandıran fonksiyonlar olarak ele almaktadır (Koban ve Keser, 2011: 125).

Depolar kullanım şekillerine ve işletmeye sağladıkları ekonomik yararlara göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. İşletmelerin farklı amaçlarına hizmet eden söz konusu depo türlerine aşağıda yer verilmiştir (Rajuldevi, Veeramachaneni ve Kare, 2009: 13-14; Karacan ve Kaya, 2011: 37-38):

i. Hammadde ve malzeme depoları,

ii. Üretimi destekleme depoları, iii. Yükleme ve dağıtım depoları,

iv. Ürün ayrıştırma ve birleştirme depoları, v. Son şekillendirme ve son montaj depoları, vi. Stok biriktirme depoları,

vii. İade depoları,

viii. Merkezi ve merkezi olmayan depolar, ix. Bölgesel ve yerel depolar,

x. Antrepolar,

62 xii. Anlaşmalı depolar,

xiii. Mühendislik depoları, xiv. Tamamlanmış ürün depoları, xv. Kırtasiye depoları ve

xvi. Aktarma depolarıdır.

Yukarıda belirtilen depolarda gerçekleştirilen, ürünlerin teslim alınması, elleçlenmesi, belirli bir süre korunması ve belirli noktalara gönderilmek üzere teslim edilmesi faaliyetlerinin bütünü depolama olarak ifade edilmektedir (Takataş, agis, 2015). İşletmeler lojistik süreç içerisinde depolama faaliyetine büyük ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ihtiyacın nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Deran, vd., 2014: 37):

i. Bazı mamuller mevsimlik olarak üretilir, ancak yıl boyunca tüketilir, ii. Bazı mamuller ise düzenli olarak üretilir, ancak mevsimlik olarak

tüketilir,

iii. Mallar, beklenen fiyat artışları ve oluşabilecek kıtlıktan korunmak amacıyla depolanabilir,

iv. Miktar veya fiyat ıskontolarından yararlanılmak amacıyla depolama yapılabilir,

v. Çabuk bozulan mallar, pazara sevk edilmeden önce depolanabilmektedir.

Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı işletmeler stoklarını depolama yoluna giderler. Depolama sürecinde işletmelerin bazı faaliyetleri yerine getirmeleri ve bu faaliyetleri etkin bir şekilde yönetmeleri gerekmektedir. Depolama sürecinde gerçekleştirilen bu faaliyetler Şekil 2.14’de gösterilmiştir (Bartholdi ve Hackman, agis, 2015; DOTA Lojistik, agis, 2015).

63

ġekil 2.14. Depolama Sürecinde Yerine Getirilen Faaliyetler

Şekil 2.14’de gösterilen faaliyetleri işletmeler kendi depolarında gerçekleştirebileceği gibi bu konuda depolama hizmeti veren işletmelerden de bu hizmeti satın alabilmektedirler. Depolama faaliyetine ilişkin her iki alternatifinde işletmeye bir maliyeti bulunmaktadır. Depolama maliyetleri olarak ifade edilen bu maliyetler, lojistik sürecin tüm aşamalarında stokların depolanma sürecinde ortaya çıkmaktadır (Fröderberg, 2006: 14; Ceran ve Alagöz, 2007: 9). Yapılan araştırmalar depolama maliyetlerinin, toplam lojistik maliyetler içerisindeki payının yaklaşık % 26 (Kıymetli Şen, 2014: 92); işletmenin satışları içerindeki payının % 6-9 arasında değiştiğini ortaya koymuştur (Uğurlu, 2007: 17). Bu oranlar incelendiğinde depolama maliyetlerinin, işletmeler için ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Depolama maliyetleri, depo kiralıksa kira maliyeti, işletmenin kendine aitse yatırım maliyeti ve amortismanı, aydınlatma, ısıtma ve havalandırma maliyetleri, personel maliyetleri, stok takip programı maliyetleri, sigorta maliyetleri, ilaçlama ve temizlik maliyetleri, sosyal maliyetleri, finansman maliyetleri ve stok değerleme maliyetleri gibi maliyetleri içermektedir (Rajuldevi vd., 2009: 23-24). Bu maliyetler, depo tesislerinin ve tesislerin yerleşim yerlerinin sayısına bağlı olarak değişmektedir (Erdoğan, 2007: 99).

1. aşama 2. aşama 3. aşama 4. aşama 5. aşama

Ürünlerin giriĢi ve boĢaltılması Fiziksel depolama MüĢteri sipariĢlerinin seçimi Ambalajlama ve ürün birleĢtirme Ürünlerin çıkıĢı ve yüklenmesi Ürünlerin teslim alınması Ürünlerin tanımlanması Taşıma aracından indirilmesi Miktar ve hasar kontrolünün yapılması Ürün geliş belgelerinin kontrolü Ürünlerin teslim alındığının doğrulanması Stok giriş kayıtlarının yapılması Teslim alınan ürünlerin depolanacağı alanlara taşınması Etiketlenmesi Ayrıştırılması Ürünlerin depolanacağı yerlere yerleştirilmesi Müşteri siparişlerinin teslim edilmesi amacıyla sipariş kapsamında yer alan ürünlerin depolandıkları alanlardan alınarak sevk alanına getirilmesi Kalite kontrol testinden geçen ürünlerin, hem depo içerisinde hem de sevkiyat sırasında karşılaşabileceği riskler nedeniyle korunması için ambalajlanması ve ambalajlandıktan sonra aynı müşteri veya güzergaha teslim edilecek olan ürünlerin birleştirilmesi Müşteriye gönderilmek amacıyla seçilen ve hazırlanan ürünlerin taşıma araçlarına palet, mukavva kutu, varil vb. taşıma üniteleriyle yerleştirilmesi

64

İşletmelerde depolama maliyetlerini en çok etkileyen unsur, depolama faaliyetinin işletme tarafından ya da dış kaynak kullanarak gerçekleştirilmesidir. Depolama faaliyetine ilişkin her iki alternatifin de işletme için avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Örneğin, işletmenin kendine ait deposunun olması o alan üzerindeki kontrol derecesini arttıracak ve özellikle uzun süreli depolama yapılacaksa diğer alternatiflerden daha az maliyetli olacaktır. İşletmenin depolama hizmetini bu alanda uzmanlaşmış işletmelerden karşılaması bir başka ifadeyle dış kaynak kullanması halinde, işletme depo yeri ile ilgili sabit yatırımın maliyetinden kurtulmuş olacaktır. Ayrıca, dış kaynak kullanımı depolama yerinin seçimi konusunda özellikle mevsimlik depolama yapan işletmelere esneklik ve maliyet avantajı sağlayacaktır (Acar ve Aslantaş Ateş, 2011: 14-15).

Depolama maliyeti, işletmenin benimsemiş olduğu tedarik ve satış politikasına bağlı olarak da değişmektedir. İşletme tam zamanında üretim politikasını benimsemişse deposunda daha az stok bulunduracağı için depolama maliyetleri de daha az olacaktır. Ancak, bu işletmeler tedarikçilerden kaynaklanan aksaklıklara neden olması ihtimaline karşı az da olsa güvenlik stoku bulundurmak ve depolama maliyetine katlanmak zorundadırlar (Deran vd., 2014: 86).