Değerler eğitimi yaklaşımlarına/yöntemlerine/tekniklerine ilişkin görüşler.

Değerler eğitimi yaklaşımları açısından sosyal bilgiler dersini veren sınıf ve branş öğretmenlerinin büyük çoğunluğu değer açıklama ve ahlaki muhakemeyi sıklıkla tercih ettiklerini belirtmişlerdir (Yazar & Yanpar Yelken, 2013). Benzer şekilde Baysal (2013) tarafından yapılan çalışma sonucunda da sosyal bilgiler öğretmenlerinin en çok ahlaki muhakeme yaklaşımını kullandıkları ortaya konmuştur. Söz konusu çalışmaların aksine Can (2008) tarafından yapılan çalışmada öğretmenlerin değer analizi ve ahlaki muhakeme gibi yöntemleri etkin bir şekilde kullanmadıkları ortaya çıkarılmıştır. Varol’un (2013) yaptığı çalışmada da sosyal bilgiler öğretmenlerinin ahlaki muhakeme yaklaşımını hiç

kullanmadıkları bulunmuştur. Bununla birlikte yapılan çoğu çalışma sonucunda (Akyıldız, 2016; Çengelci, 2010; Kurtdede Fidan, 2013; Yıldırım ve diğerleri, 2017; Yiğittir, 2009), sosyal bilgiler dersini veren öğretmenlerin diğer yaklaşımlara oranla daha çok telkin etme yaklaşımını kullandıkları ortaya koyulmuştur. Bakdemir’in (2010) çalışmasında, öğretmenler değerleri kazandırma yaklaşımı olarak açıkça telkin etme yaklaşımını tercih ettiklerini ifade etmemekle beraber, öğretmenlerin verdikleri örnekler söz konusu yaklaşım içerisinde değerlendirilebilir. Öğretmenler, saygı değerini kazandırmak için ‘başkalarının sözünü kesmeden dikkatle dinlemelerini’ öğrettiklerini, çevreye saygılı olmaları için ‘sınıfın fiziksel görünümüne özen göstermelerini’ öğrettiklerini ifade etmişlerdir. Aynı çalışmadaki diğer bir sonuç ise araştırmaya katılan öğretmenlerin “Kantçı Ödev Ahlakı” yaklaşımını

benimsediklerinin ortaya çıkarılmasıdır. Veugelers ve Kat’ın (2003), değer öğretimi üzerine öğrencilerin, ailelerin ve öğretmenlerin görüşlerini aldıkları araştırmanın sonuçlarına

değerleri tartışmasını ve değerler üzerine derinlemesine düşünmesine destek olmalıdırlar. Bununla birlikte, aileler ve öğretmenler tarafından değer aktarımı (telkin etme) oldukça önemli görülmektedir.

İncelenen çalışmaların ortak sonucuna göre ise okul yöneticileri, öğretmenler, öğretmen adayları, öğrenciler ve velilerin büyük çoğunluğu öncelikle rol-model olunması gerektiğine veya rol-model olarak etki ettiklerine inanmaktadırlar (Ateş, 2013; Avcı, 2011; Balcı & Yanpar Yelken, 2013; Baltacı, 2018; Çağatay, 2009; E. Oğuz, 2012; Kınacı, 2018; Kurtdede Fidan, 2009; Tay & Yıldırım, 2009; Titus, 1994; Topkaya, 2011; Varol, 2013; V. Aktepe, 2010; 2014; Veugelers & Kat, 2003; Yıldırım ve diğerleri, 2017; Zengin, 2017). Bununla beraber en etkisiz yaklaşım olarak telkin etmeyi belirtmektedirler (Balcı & Yanpar Yelken, 2013; Kurtdede Fidan, 2009).

Öğretmenlerin yöntem veya tekniğe ilişkin tercihleri ise kazandıracakları değere göre değişebilmektedir (Sözer, Bozkurt & Bozkurt, 2016). Öğretmenlerin, değer kazandırma yöntemi olarak anlatım, soru-cevap, örnek olay inceleme ve tartışma yöntemlerini sıklıkla tercih ettikleri, bunlar dışında grup çalışması yaptırma, hikâye, gezi, resim çizdirme, problem çözme, yaratıcı drama ve hikâye tamamlatma gibi birçok yöntem ve tekniklerini kullandıkları ortaya çıkarılmıştır (Akyıldız, 2016; Başçı, 2012; Baysal, 2013; Can, 2008; Çengelci, 2010; Çiçek, 2017; K. Yıldırım, 2009; Memişoğlu, 2013; Yazar & Yanpar Yelken, 2013; Yıldırım ve diğerleri, 2017). Bazı öğretmenler ise programda yer alan değerler eğitimi etkinliklerine yer verdiklerini belirtmişlerdir (G. Aktepe, 2016). Görsel araç gereçler açısından ise

öğretmenler daha çok bilgisayarı kullanmayı tercih etmektedirler (Sözer ve diğerleri, 2016). Bununla birlikte Yazar’ın (2010) araştırmasına göre, erkek öğretmenler değerler eğitiminde görsel araç-gereçleri kadın öğretmenlere göre daha fazla kullanmaktadırlar. Yıldırım ve diğerlerine (2017) göre, öğretmenler hangi yöntemi seçerse seçsin, öncelikle öğrencilerini iyi tanımalı ve ılımlı bir sınıf ortamı oluşturmalıdır.

Öğretmen adayları ise öğretmenin değerleri teşvik eden güzel sözler seçip öğrencilerle paylaşmasını, öğrencileri sosyal projelerde görevlendirmesini, ders verici hikâyeler

anlatmasını; en az ise telkinlerde bulunulmasını tercih etmektedirler (Kurtdede Fidan, 2009). Bunların yanı sıra drama, gezi-gözlem, örnek olay, soru-cevap gibi birçok etkinliği

önermektedirler (Kınacı, 2018; S. Yılmaz, 2013).

Ortaokul öğrencileri, değer kazandırma yöntemi olarak bilimsel bir kavram kullanmamakla birlikte, öğretmenlerden beklentilerini dile getirmişlerdir. Öğrencilerin çoğunlukla değerin faydalarının, amaçlarının, ne öğrenecekleri ve bunu neden öğrenmeleri gerektiğinin kendilerine açıklanmasını bekledikleri; değerler eğitiminin öğrencilere sevdirerek ve benimseterek, bağırmadan yapılmasını istedikleri ortaya çıkarılmıştır. Öğrencilerin en az tercih ettiği yöntemler ise konular arasında, hikâyeler şeklinde anlatılarak veya geziler yoluyla yapılan değer etkinlikleri olmuştur (Tay, Durmaz & Şanal, 2013). Öğrenciler ayrıca grup çalışması yapmak, proje yapmak, tiyatro veya film seyretmek, ilgili hikâyeleri okumak, drama etkinlikleri yapmak gibi yöntemleri tercih ettiklerini belirtmişlerdir (V. Aktepe, 2010; 2014). Veugelers’in (2000) yapmış olduğu çalışmada, öğretmenleri değerlerin kazandırılmasında dört öğretim stratejisine ayırarak öğrencilerin bu konudaki tercihlerini ortaya çıkarmıştır. Söz konusu stratejilerden ilki ‘kendi değerlerini ifade etmemeyi deneyen öğretmenler’, ikincisi ‘kendi değerlerini, hangi değerleri önemli bulduklarını belirgin yapan öğretmenler’, üçüncüsü ‘kendi önemli bulduğu değerleri ifade etmeksizin değerlerdeki farklılığı vurgulayan

öğretmenler’ ve sonuncusu ‘kendi önemli bulduğu değerleri ifade eden ve bunun yanında değerlerdeki farklılığı da gösteren öğretmenler’ olarak belirlenmiştir. Öğrenciler, çoğunlukla öğretmenlerin önemli bulduğu değerleri ifade etmekle beraber değerlerdeki farklılıkları göstermesini tercih etmektedirler. En az tercih edilen ise öğretmenlerin sadece önemli buldukları değerleri belirgin etmesidir.

değerlerin kazandırılmasında kullanılacak yöntemler üzerine araştırma yapan Demircioğlu ve Tokdemir (2008), önemli tarihi şahsiyetlerin yaşantılarının, destanların, tarihi hikayelerin, fermanların ve tarihsel olaylar üzerine yapılan tartışmaların değerler eğitiminde önemli bir yer tutması gerektiğini belirtmişlerdir.