Düzenleme Ortaklık Payı İle Kamuya Kazandırılacak Alanlar

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 18. maddesi’nin üçüncü fıkrasında DOP, düzenlemeye tabi tutulan yerlerden;

- Yol, - Meydan,

157

96 - Park, - Otopark, - Çocuk bahçesi, - Yeşil saha, - İbadet yeri, - Karakol158,

- MEB'e bağlı ilk ve ortaöğretim kurumları

gibi umumi hizmetler ve bu hizmetlerle ilgili tesisler için kullanılır.

6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun’un 19 maddesinin son fıkrasında yapılan düzenleme ile ilk kez karayolları da DOP’na dahil edilmiştir otoyollar ise hariç tutulmuştur 159

.

Kanun'da umumi hizmetler sıralandıktan sonra "gibi" sözcüğü kullanılmaktadır. Kanun yazım tekniği açısından son derece sakıncalı olan bu sözcüğün ne yazık ki kullanılmış olması, sözcüğün kapsamının açılmasını gerektirmektedir. 3194 Sayılı İmar Kanunun, 11-13 ve 18. maddelerinde, hepsi de farklı kapsamda olan üç ayrı "umumi hizmet" tanımı yapılmaktadır. Buradan, yasa koyucunun, ilgili madde hükümlerine göre tanımlamalar yaptığı, dolayısıyla da, "gibi" sözcüğünü "benzer" anlamında kullanmadığını belirtmiştir.160

Bunun yanında Ersoy sadece 18. Madde'de değil diğer maddelerde de, sıralananların dışında umumi hizmeti yorum yoluyla kanun metnine sokmak olanaklı değildir. Buyurgan’a göre161

,

158

D.6.D 17.03.1999 tarih ve E;1998/795 K;1999/1545 sayılı, 22.02.2011 tarih ve E: 2008/2363, K: 2011/412 sayılı kararı

159

13/07/2010 tarih ve 27640 sayılı Resmi Gazete yayımlanmıştır. Madde metni şu şekildedir: kesinleşen karayolu güzergah planları kapsamında karayollarının yer aldığı alanlara ilişkin olarak, belediyeler veya il özel idarelerince, ilk kez yapılan imar planı düzenlemelerinde, otoyollar hariç olmak üzere, kesinleşmiş güzergah planlarındaki karayolları, 3194 sayılı Kanunun 18. maddesi hükümleri kapsamında oluşturulacak düzenleme ortaklık payları hesabına eklenir. İlgili belediyeler veya il özel idareleri, söz konusu işlemleri Genel Müdürlük ile eşgüdümlü olarak ve ivedilikle sonuçlandırır.

160 _{Ersoy,2000, s.8.} 161

Bakınız, Buyurgan 2009, s. 112. İmar Yasası’nda düzenleme ortaklık payı olarak düşülecek 9 adet yer sayıldıktan sonra, “… gibi” deyimi gelmektedir. Buyurgan, “Biz, bu açıklamalardaki “gibi” kelimesinden farklı farklı sonuçlar çıkarılmasına, “Bu da kamu hizmetidir” denilmesine pek taraftar değiliz. Yani Yasanın, maddenin belirttikleriyle yetinilmesi gerektiğini düşünüyoruz,” görüşündedir. (Köktürk 2012 s. 10 ).

97

İmar Yasası’nda sayılan düzenleme ortaklık payı olarak düşülecek 9 adet yere ekleme yapılamaz ve bu sayı artırılamaz. Anayasa Mahkemesi de benzer görüştedir162

.

Özetle, düzenleme ortaklık payları burada sıralananların dışında hizmetler için kullanılamaz. görüşleriyle madde metninin dar yorumlamış ve madde de sayılan dışındaki hizmetler için düzenleme ortaklık payı alınmaması gerektiğini vurgulamıştır.

Bunun yanında kanun maddesindeki “gibi” ifadesi bazen kamu tesis alanı bazen de umumi hizmet alanı olarak değerlendirilmiştir. Danıştay, bir alanın kamu tesis alanı olması halinde anılan Yönetmeliğin 12. maddesine göre, umumi hizmet alanı olması halinde ise, 4.madde uyarınca düzenleme ortaklık payı ile oluşturulması gerektiği görüşüyle, pazar yeri163

, çocuk bahçesi alanı164, oyun alanı165, toplu taşım yolları166_{, ağaçlandırılacak yerler}167

gibi alanların umumi hizmetler kapsamına girmesi nedeniyle düzenleme ortaklık payından karşılanması gerektiği hakkında kararlar vermiştir.

162_{3194 sayılı İmar Yasası’nın 13. maddesinin birinci fıkrası, Anayasa Mahkemesi’nin 29.12.1999} tarihli ve E. 1999/33, K. 1999/51 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. İmar Yasası’nın iptal edilen 13. maddesinin birinci fıkrasında; 1) resmi yapılara, 2) (resmi) tesislere, 3) okul, 4) cami, 5) yol, 6) meydan, 7) otopark, 8) yeşil saha, 9) çocuk bahçesi, 10) pazar yeri, 11) hal, 12) mezbaha gibi on iki farklı yer sayıldıktan sonra, “...ve benzeri umumi hizmetlere ayrılan alanlarda...” deyimine de yer verilmişti. Anayasa Mahkemesi de, iptale ilişkin vermiş olduğu 29.12.1999 tarihli ve E. 1999/33, K. 1999/51 sayılı kararında, “...maddede belirtilen umumi hizmetlere ayrılan alanlarda...” deyimi yanısıra, “...maddede belirtilen hizmetlere ayrılan alanların...” deyimini de kullanarak, sözü edilen on iki adet yerin genel ifadelerle sayısının daha fazla artırılamayacağını kabul etmiştir. Anayasa Mahkemesi, sözü edilen maddeyi amacına göre değil lafzi olarak yorumlamış ve maddede belirtilen taşınmaz türlerinin sınırlı olduğuna ve genişletilemeyeceğine karar vermiştir.

163 _{Düzenleme alanındaki “Pazar yeri” kamu ortaklık payı olarak değerlendirilerek bu yolla} oluşturulmuş ise de bu alanın da İmar Kanunu’nun 18. maddesinde belirtilmiş olan umumi hizmetler kapsamına girmesi nedeniyle düzenleme ortaklık payından oluşturulması gerektiğine ilişkin D6.D, 22.01.2003 tarih ve E;2001/6613, K;2003/591 sayılı kararı

164 _{“ Çocuk bahçesi alanı" düzenleme ortaklık payından karşılanması gereken bir kamu hizmeti alanı} olduğundan anılan yerin Uygulama Yönetmeliği'nin 12.maddesi kapsamında oluşturulması gereken bir kamu tesisi alanı olarak kabul edilmesinde mevzuata uyarlık bulunmadığına ilişkin 12.12.2000 tarih ve E:1999/5357, K:2000/6351 sayılı kararı

165 _{Yukarıda dipnotlarda yer alan aynı gerekçelerle verilen 17.01.2000 tarih ve E:1999, K:2000/102} nolu kararı

166

Toplu taşım yollarının" yol niteliğinde olması nedeniyle düzenleme ortaklık payından karşılanması gerektiği hakkındaki 22.10.1992 tarih ve E:1991/1550, K:1992/3867 sayılı kararı

167 _{Danıştay İdari Dava Daireleri’nin 22.11.2007 tarih ve E;2004/244, K;2007/2331 sayılı kararı} (Yönetmeliğin 4. maddesinin (h) fıkrasında yeşil saha, aktif ve pasif ayrımı yapılmaksızın "Umumi Hizmetlere Ayrılan Yer" olarak kabul edildiği, İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin 8. fıkrasında ise "Aktif Yeşil Alanın" tanımı yapıldığı, EK 2 sayılı cetvelde ağaçlandırılacak alanlar, "Açık ve Yeşil Alanlar" başlığı altında yer almış bulunduğundan "pasif yeşil alan" olan ağaçlandırılacak alanın düzenleme ortaklık payı kapsamında değerlendirilmesi gerektiği gerekçesiyle ısrar edilen mahkeme kakarının onanmasına karar vermiştir.)

98

Danıştay 14.04.2004 tarih ve E:2002/6584, K:2004/2274 sayılı kararında ise, umumi hizmet kavramı bakımından ikili bir ayrıma giderek planlarda gösterilen spor alanının semt spor alanı olması halinde düzenleme ortaklık payından karşılanması, bölgesel bir spor alanı ve tüm kente hizmet verecek bir kamu tesis alanı olması halinde ise kamu ortaklık payı ile oluşturulması gerektiği yönünde karar vermiştir. Spor alanının hizmet verdiği bölge ve niteliğine vurgu yapmıştır.

Yeşil alanın düzenleme ortaklık payından karşılanması gerekirken "Rekreasyon alanının " yeşil alan yanında lokanta, gazino, kahvehane gibi kullanımları içermesi nedeniyle bu alanın yol, meydan, park, çocuk bahçesi vb. gibi düzenleme ortaklık payından karşılanacak bir alan olarak kabul edilmesinin mümkün olmadığına karar vermiştir 168

.

DOP olarak kesilenler, bu sahalar dışında bir amaçla kullanılamaz, yapılan kesintiler ile belediye adına parsel üretilmez169

.

Düzenleme alanında bu kullanımlara ayrılan yerlerin oranı % 40'ın altında ise DOP oranı buna göre belirlenir. Düzenleme alanı için gereksinim duyulan DOP oranı, yukarıda belirtilen umumi hizmetler için ayrılabilecek % 40 oranından yüksek olduğu takdirde ise, sırası ile belediye mülkiyetindeki arsa ve düzenleme sahası içinde bulunup belediyeye devri mümkün olan Maliye Hazinesi ve Özel İdare mülkiyetindeki arsa ve araziler, belediyeye devri sağlandıktan sonra kullanılır. Bunlar da yetersiz kaldığı takdirde yönetmeliğin 32. maddesindeki sıraya göre kamulaştırma yapılır170

.

Hak sahiplerinden muvafakatleri olmadan alınan bu düzenleme ortaklık paylarının yukarıda belirtilen alanlar dışında kullanılmaması gerekmektedir. Yukarıda sayılan düzenleme ortaklık paylarına birde genel bir ifade (umumi hizmetler) kullanılmıştır. Bu ifadenin içerisine nelerin girdiği açık olmamakla

168 _{08.11.2001 tarih ve e:2000/4793, K:2001/5374 sayılı kararı.} 169

D6.D, 22.10.1991, E.1991/5, K.1991/2101 sayılı, 13.02.2007 tarih ve E;2004/8126, K,2007/841 sayılı kararı.

170 _{Çamur, Kübra Cihangir (Aralık 2005). “İmar Planı Uygulamalarında Arazi ve Arsa Düzenlemesi:} DOP ve KOP Nedir?”, Memleket Mevzuat Dergisi, Sayı: 6, s. 40–42.

99

birlikte Danıştay kararlarında bu ifadeye nelerin gireceğine ilişkin kısaca açıklamalar yapılmıştır. Ancak Düzenleme ortaklık payının doğrudan mülkiyet hakkını ilgilendirdiğinden dar yorumlanarak taşınmaz sahiplerinin haklarının korunmasında azami dikkat edilmesi gerekir.