Dünyada ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları

Dünyanın çeĢitli ülkelerinde ve özellikle de geliĢmiĢ ülkelerde iĢ sağlığının ve hasta güvenliğinin daha da geliĢtirilmesi ve bu standartların korunması adına çalıĢmalar yapan bazı özel ya da kamu kuruluĢları bulunmaktadır. Bu bölümde

uluslar arası alanda çalıĢan ve hasta güvenliğine yönelik çalıĢmaları olan ve bilinirliği fazla olan, önde gelen bazı iĢ sağlığı ve güvenliği organizasyonlarından bahsedeceğiz.

3.4.1. Joint Commission International (JCI) Akreditasyon Sistemi

Akreditasyon, sağlık kurumunun önceden belirlenmiĢ ve yayımlanmıĢ standartlara olan uygunluğunun genellikle bir sivil toplum kuruluĢu tarafından değerlendirildiği ve onaylandığı resmi bir süreçtir (Tıbbi Labaratuar Akreditasyonu, Akreditasyon Tanımı, Anonim, b.t.).

Akreditasyon programları, sağlık hizmet kurumlarının, hasta bakım kalitesinin geliĢtirilmesini, güvenilir bir hasta bakım ortamının sağlanmasını, hasta ve çalıĢanların risklerinin azaltılmasını, süreç iyileĢtirme çalıĢmalarının sürekliliğini sağlamayı amaçlamaktadır(Aydın, 2008).

ABD‟nde 1951 yılında kurulan Sağlık KuruluĢları Akreditasyonu Ortak Komisyonu (JCAHO) bu ülkede 15000‟den fazla kuruluĢu denetliyor. Bu kuruluĢun temel amacı topluma verilen sağlık hizmetinin güvenlik ve kalitesinin sürekli olarak yükseltilmesi ve bu alanda oluĢturulan standartların sağlık kuruluĢlarında yerleĢtirilmesidir. JCAHO‟nun uluslararası dalı olan Joint Commission International (JCI) ise 1997 yılında kurulmuĢ olan ve bugün itibariyle 60‟dan fazla ülkede sağlık kuruluĢlarını denetleyerek akredite eden bir kuruluĢtur (JCI Kalite Yönetim Sistemleri, JCI Nedir?, Anonim, b.t..).

Joint Commission International (JCI), ABD‟de yaklaĢık 18.000 sağlık kurumunu akredite eden dünyanın en büyük akreditörü JCAHO‟nun uluslararası alanda faaliyet gösteren bölümüdür.Uluslararası alanda JCI Akreditasyonu / denkliği bu noktada son 10 yılda en çok kabul gören değerlendirme modeli olarak kabul edilmektedir. JCI akreditasyonu hem klinik hem de organizasyon idaresini belirleyen standartları kapsamaktadır (Tıbbi Labaratuar Akreditasyonu, Akreditasyon Tanımı, Anonim, b.t.).

JCI akreditasyonu özellikle sağlık kuruluĢlarında hasta güvenliği, tesis güvenliği, enfeksiyonların önlenmesi, yanlıĢ uygulamaların önlenmesi, hasta ve yakınlarının korunması ve bilgilendirilmesi, kiĢisel hak ve gizliliklerinin korunması, olumsuz olayların kayıt altına alınması ve sürekli izlenerek düzeltilmesi gibi konularda standartlar geliĢtirmekte ve sağlık kuruluĢlarının bu standartlara uyumunu denetleyip baĢarılı olanları akredite etmektedir (JCI Kalite Yönetim Sistemleri, JCI Nedir?, Anonim, b.t..).

Nitekim JCI veya bir baĢka kuruluĢ tarafından 112 Acil Sağlık Hizmetlerinin akreditasyonu bulunmamakla birlikte Türkiye‟de JCI tarafından akredite edilen ilk ve tek Acil Sağlık Hizmetleri sunan sadece bir özel Ģirket bulunmaktadır.

3.4.2. Institute for Safe Medication Practices (ISMP)-Güvenli Ġlaç Uygulamaları Enstitüsü

Güvenli ilaç uygulamaları enstitüsü (ISMP), insanlar için kar amacı gütmeyen bir organizasyon olup tamamen ilaç kullanım hatalarını önleme ve güvenli ilaç kullanımı için çalıĢmaktadır. ISMP, sağlık çalıĢanlarının hastalara güvenli ilaç uygulamalarında yol gösterici deneyimi 30 yıl boyunca devam etmektedir. ÇalıĢmaları ilaç kullanım sürecini sürekli iyileĢtirmeye yönelik olup bu konuda liderliğini devam ettirmektedir. Organizasyon, bilinirliği fazla ve dünya çapında, tarafsız ve doğru ilaç güvenliği bilgileri için birinci kaynak konumunda olma özelliğini korumakta ve saygı duyulmaktadır.

Enstitünün uzun bir geçmiĢi vardır. Organizasyonun, ilaç uygulamada hata önleme çalıĢmaları 1975 yılında çığır açarak baĢlayan ve devam eden hastane eczanesi uygulaması anlayıĢı ile baĢlamıĢtır. 30 Yıl öncesinde ISMP, ilaç hatalarını önleme çabalarının temel taĢlarını ve ülke genelinde yaĢanan ilaç uygulama hatalarının nedenlerini anlamak için raporlar düzenlemiĢ ve sağlık topluluğu ile paylaĢmıĢtır. Bugün ilaç güvenliği konusunda enstitü, son derece etkili giriĢimlerde bulunarak ilaç kullanımı sürecini geliĢtirmek için sürekli bir büyüme içerisindedir. ISMP, tamamen kendisine ait olan Ģirket iĢtiraki Med-ERRS (Tıbbi Hata Tanıma ve Revizyon Stratejileri) doğrudan ve gizli ilaç endüstrisi hatalarını önlemek için çalıĢır.

ISMP sürekli olarak ortakları ile çeĢitli iĢbirlikleri geliĢtirmekte ve devam ettirmektedir. Sağlık uygulayıcıları, yasal ve düzenleyici kurumlar, sağlık kurumları, tüketiciler, sağlık meslek kuruluĢları ve ilaç endüstrileri ile temas ve iletiĢim halindedirler (ISMP Historical Timeline, Anonim, b.t.).

Enstitünün misyonu; Ġlaç hatalarını önlemek için hasta güvenliğini dünya çapında ilerletmek ve tüketiciler de dahil olmak üzere sağlık topluluklarını bilinçlendirmek ve güçlendirmektir.

Enstitünün vizyonu; Hasta güvenliği organizasyonunda, bağımsız ve tarafsız olarak önde gelen ilaç hataları ve olumsuz olayları önlemek için çaba göstermektir.

Ayrıca ISMP, Hasta Güvenliği Örgütü(PSO) olarak Sağlık AraĢtırmaları ve Kalite Ajansı tarafından onaylıdır (ISMP Mission and Vision Statement, Anonim, b.t.).

3.4.3. European Occupational Safety and Health Agency (OSHA)-Avrupa ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Ajansı

ĠĢ verenler, iĢ yerlerini nasıl daha güvenli hale getirebileceklerini öğrenmeli, çalıĢanlar ise karĢı karĢıya oldukları risklerin farkında olmalı ve bu risklerle nasıl mücadele edeceklerini bilmelidirler. Ancak AB üyesi her ülkede yer alan sağlık ve güvenlik kuruluĢları tüm bunları yalnız baĢına yapamamaktadırlar. Bu nedenle 1996 yılında, Avrupa ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Ajansı kurulmustur. Merkezi Ġspanya‟nın Bilbao kentinde olan ajans, isçi sağlığı ve güvenliği (OSH), iletiĢim ve yönetim uzmanlarının istihdam edildiği uzman kadrosuyla hizmetlerini sürdürmektedir.

Avrupa ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Ajansı‟nın amacı; Avrupa‟daki iĢ yerlerini daha güvenli, sağlıklı ve üretken hale getirmek ve özellikle etkili korunma kültürünü teĢvik etmektir. ĠĢ yerinde sağlık ve güvenlik, Avrupa Birliği‟nin en önemli sosyal politika alanlarından biridir: Her üç buçuk dakikada bir, AB ülkelerinden bir kiĢi, iĢ ile ilgili sebeplerden yaĢamını yitirmektedir. Bu da iĢ sebepli kazalar (8.900) veya mesleki hastalıklar (142.000) sebebiyle yılda 150.000‟den fazla ölüm demektir.

maddesinde yer almaktadır. „Çerçeve Yönergesi‟ olarak da bilinen 89/401/AET Yönergesi, iĢ yerinde sağlık ve güvenlik önlemleri ile ilgili genel prensipleri belirlemektedir. Bu alanda diğer AB yönetmelikleri kimyasal maddeler, gürültü ve hamile isçiler gibi özel OSH konularına yöneliktir. Avrupa politikasının amaç ve öncelikleri ĠĢ Yerinde Toplum Sağlığı ve Güvenliği Stratejisi‟nde ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. (European Occupational Safety and Health Agency, General Information Pack, Anonim, b.t.).

3.4.4. Health Quality Services-Sağlıkta Kalite Hizmetleri

Ġngiltere‟de Kraliyet Fonuna bağlı gönüllü bir kuruluĢ 1980 yılında Kanada Akreditasyon Standartları‟nı bir kaç hastanede pilot olarak uygulamaya koymuĢtur. Standartların yararlı olduğu görüldükten sonra Ulusal Sağlık Hizmetleri‟nce (NHS) deneyimler ıĢığında revize edilen standartlar kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Kanada standartları zamanla NHS standartlarına dönüĢmüĢtür. 1989 yılında Kraliyet Fonu Kalite Programı baĢlatılmıĢtır. 1990 yılında Kraliyet fonu tarafından kurulan King‟s Fund Organizational Audit kurulunun ismi 1998 yılında Health Quality Services olarak değiĢtirilmiĢ ve kurul 2000 yılında bağımsız bir yapıya kavuĢmuĢtur. Kurul Ġngiltere‟deki Akreditasyon Standartlarını düzenlemekte ve sürekli olarak standart geliĢtirmektedir. Aynı zamanda Uluslararası standartlar yayınlamakta ve Uluslararası Akreditasyon Sertifikasyonu sağlamaktadır (Aydın, 2008).

3.4.5. 18001 Occupational Health and Safety Management System (OHSAS)-ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi

KuruluĢlarda karĢılaĢılan en önemli insan kaynakları sorunlarından biri, çalıĢanların emniyetli ve sağlıklı bir çalıĢma ortamına sahip olmamalarıdır. KuruluĢların daha iyi rekabet koĢullarına ulaĢabilmesi için çalıĢanların iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda planlı ve sistemli çalıĢmalar yürütmeleri gerekmektedir. ISO 9001 VE ISO 14001 gibi Standardlar kalite ve çevre yönetimleri üzerine yoğunlaĢmıĢ, dolayısıyla kuruluĢlarda iĢ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürekli iyileĢtirilerek korunabilmesi için ayrı bir standarda gereksinim duyulmuĢtur (TS 18001 (OHSAS) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi/Genel Bilgilendirme, Anonim, b.t.).

KuruluĢlarda karĢılaĢılan en önemli insan kaynakları sorunlarından biri, çalıĢanların emniyetli ve sağlıklı bir çalıĢma ortamına sahip olmamalarıdır. KuruluĢların daha iyi rekabet koĢullarına ulaĢabilmesi için çalıĢanların iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda planlı ve sistemli çalıĢmalar yürütmeleri gerekmektedir.

OHSAS 18001, BSI (British standarts Institute) tarafından yayınlanmıĢ olan "ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği" standardıdır. OHSAS 18001; ISO 9000 ve ISO 14000 gibi diğer uluslararası standartlardan farklı olarak bazı ulusal standart kuruluĢları ve belgelendirme kuruluĢlarının birlikte çalıĢmasıyla gerçekleĢtirilmiĢtir ve bir ISO standardı değildir. OHSAS 18001 kuruluĢların ürün ve hizmetlerinin güvenliğinden çok çalıĢanın sağlığına ve iĢin güvenliğine yönelik bir standarttır (OHSAS 18001 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi, Anonim, b.t.).

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği (ĠSG) Yönetim Sistemi; iĢ sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluĢların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir Ģekilde ele alınıp sürekli iyileĢtirme yaklaĢımı çerçevesinde çözümlenmesi için bir araçtır.

Ülkemizde ĠSG faaliyetleri kiĢisel koruyucuların kullanımını çağrıĢtırmakta ve geleneksel olarak ayrıca yapılması gereken iĢ olarak algılanmaktadır. ĠSG Yönetim Sistemiyle, çalıĢanlar, yönetenler ve denetleyenlerin rol ve sorumlulukları açık hale getirilerek çalıĢanların katılımını sağlayacaktır. Bu sistemle, çalıĢanlar, ĠSG risklerinin belirlendiği ve önlemlerle asgari seviyeye indirildiği, yasalar uyan, hedeflerin yönetim programları ile hayata geçirildiği, uygun ĠSG eğitimlerinin uygun kiĢilere verildiği, acil durumlara hazır, performansını izleyen, izleme sonuçlarını iyileĢtirme faaliyetlerini baĢlatmak için kullanan, faaliyetlerini denetleyen, yaptıklarını gözden geçiren ve dokümante eden bir kuruluĢta ĠSG faaliyetlerine gereken önemi veren bir sistemin parçası olacaklardır (TS 18001(OHSAS) ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi/Genel Bilgilendirme, Anonim, b.t.).

OHSAS 18001 Standardı, ilk olarak 1996 yılında British standarts Institute tarafından 8800 Mesleki sağlık ve güvenlik yönetim sistemleri rehberi olarak yayınlandı.1997 yılında technical report NPR 5001‟e, 1999 yılında British standarts

Institute tarafından (Ġngiltere‟de) restore edilerek yayınlanmıĢtır. 2004 yılında ise ülkemizde TS 18001 standardı olarak yayınlanmıĢtır.

3.4.6. Occupational Safety & Health Administration (OSHA)-ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu

ĠĢ sağlığı ve güvenliği, dünyanın bir çok geliĢmiĢ ülkesinde olduğu gibi ABD (Amerika BirleĢik Devleri)‟de de üzerinde önemle durulan konulardan bir tanesidir. Bu sebeple Amerikan Kongresi tarafından Sağlık ve Mesleki Güvenlik Yasası hazırlanmıĢ ve 29 Aralık 1970 tarihinde ABD BaĢkanı Richard M. Nixon tarafından onaylanmıĢtır. OSHA‟nın kurulmasındaki temel dayanak bu yasa olmuĢtur. ABD‟de OSHA‟nın kurulması ile beraber çalıĢanların iĢyerinde güvenliklerinin sağlanması yasal bir zorunluluk haline gelmiĢ olup, OSHA bunun sağlanması için de çeĢitli yönetmelikler yayınlamıĢ ve ihlal durumlarında ise iĢverenlere ağır cezalar vermiĢtir. Fakat bir iĢyerinde sadece OSHA standartlarını karĢılamak yeterli olmamaktadır. Çok sayıda çalıĢanların bulunduğu iĢyerlerinde iĢ güvenliğini sağlamak ancak planlı, programlı stratejiler izleyerek gerçekleĢmektedir. Bu nedenle iĢ güvenliği literatürü, kalite kontrol uzmanları ve OSHA, iĢyerlerinde çalıĢan sağlığı ve güvenliğini sağlamanın tek yolunun, sistematik ve pragmatik bir programın kurulması olduğunu iĢverenlere tavsiye etmektedir. Bu programların etkin bir Ģekilde uygulanması için, iĢverenlerin bir takım unsurlardan oluĢan bir yönetim sistemi geliĢtirmeleri önem taĢımaktadır.

Bunlardan unsurlardan bazıları; Yöneticilerin liderliği, Planlama ve organizasyon,

Tehlikelerin önceden tespit edilip, değerlendirilmesi, ÇalıĢanların bilgilendirilmesi ve eğitilmesi,

ĠĢ kazalarının kaydedilmesi, Programın iç ve dıĢ denetlenmesi.

OSHA‟nın misyonu; iĢyerlerinde çalıĢanlara yönelik yaralanma, hastalık ve ölümleri önlemek ile ilgili çalıĢmalar yapmaktır. Ajansın kurulduğu 1971 yılından bu yana meslek ölümlerinin %62, yaralanmaların ise %42 azaldığı görülmüĢtür. 2007 Mali yılı OSHA bütçesi için 486,9 milyon $ ayrılmıĢtır. Ajans, 1.100 sayıda müfettiĢi de dahil olmak üzere toplam 2.150 kiĢilik kadroya sahiptir. OSHA, 2006 mali yılı içerisinde de 38.579 iĢyerini denetlemiĢtir. 2007 yılı içerisinde ise yaklaĢık 37.700 civarında iĢyeri denetlemiĢtir (OSHA‟nın Misyonu, Anonim, b.t.).

OSHA, genel olarak bakıldığında ABD‟de tüm iĢyerlerini çalıĢan sağlığı ve güvenliği konusunda ve bu Ģartların iĢverenlerce yerine getirilmesi gerektiği hususunda bağlayıcı çalıĢmalar yapmakta ve yayınlamaktadır. OSHA, ABD baĢta olmak üzere uluslar arası arenada iĢ sağlığı ve güvenliği konusunda çalıĢmalara öncelik etmektedir.