ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanun ve Yönetmelikleri

4857 sayılı ĠĢ Kanunu, iĢçi-iĢveren iliĢkilerini, çalıĢma usul ve esaslarını, çalıĢılan ortam standartları ile çalıĢanların sağlığı ve güvenliğini düzenleyen geniĢ çaplı bir kanundur. Aynı zamanda ĠĢ Kanunu, iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir çok yönetmeliğe dayanak olmuĢ, ana kaynak niteliğinde bir kanundur.

ĠĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili bahsedeceğimiz bu kanun ve yönetmeliklerin kapsamına çoğunlukla 112 teĢkilatı ile diğer sağlık kurum ve kuruluĢları içerisinde görev yapmakta olan ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa (SSK) tabi olan 4/B‟li sözleĢmeli sağlık personelleri girmektedir. ÇalıĢanları ve iĢverenleri bağlayan mevzuat içerisinde SSK ve ĠĢ Kanunu, birbirini tamamlayan iki güçlü kanundur.

657 ve 4924 sayılı Kanunlara göre çalıĢan sağlık personellerinin çalıĢama usul ve esaslarını, çalıĢan sorumluluklarını, çalıĢan sağlığı ve güvenliğini düzenleyen mevzuat, Sağlık Bakanlığına bağlı kurum ve kuruluĢların tümünü içine alan farklı kanun ve yönetmeliklerde dağınık bir Ģekilde ele alınmıĢtır. Bu konuda ilk ve tek konumunda olan „‟Sağlık Kurum ve KuruluĢlarında Hasta ve ÇalıĢan Güvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ‟‟ tek ve yetersiz bir düzenleme olarak bulunmaktadır. Ayrıca bu personellerin sosyal güvence bakımından tabi olduğu Emekli Sandığı Kanununu güçlü bir Ģekilde destekleyici (ĠĢ Kanunu gibi) baĢka bir kanun düzenlemesi bulunmamaktadır (Köksal, 2010, s.251).

Sosyal güvencenin köĢe taĢlarından birisi olan SSK‟da maddi unsurların yanı sıra, iĢ Ģartları, çalıĢanların sağlığı ve güvenliği adına bir çok tanımlayıcı ve koruyucu madde ve hüküm bulunurken, Emekli Sandığı Kanununda (ESK) maddi unsurlar ve buna bağlı hükümler ön planda tutulmuĢtur (Köksal, 2010, s.251-252).

Biz bu bölümde ĠĢ Kanununa dayanılarak çıkartılan iĢ sağlığı ve güvenliği ile ilgili yönetmeliklerin önde gelenlerini kısaca ele alacağız.

3.3.1.1. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, 4857 sayılı ĠĢ Kanununun 78.maddesine göre düzenlenmiĢ olup 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıĢtır.

ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin (ĠSGY) 1.maddesindeki amaçları Ģöyledir; Bu Yönetmelik, iĢyerlerinde sağlık ve güvenlik Ģartlarının iyileĢtirilmesi

a) Mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması, risk ve kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması,

b) ĠĢ sağlığı ve güvenliği konusunda iĢçi ve temsilcilerinin eğitimi, bilgilendirilmesi, görüĢlerinin alınması ve dengeli katılımlarının sağlanması,

c) YaĢ, cinsiyet ve özel durumları sebebi ile özel olarak korunması gereken kiĢilerin çalıĢma Ģartları ile ilgili genel prensipler ve diğer hususlar bu Yönetmelikte düzenlenmiĢtir.

3.3.1.2. Ekranlı Araçlarla ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Bu Yönetmelik, 4857 sayılı ĠĢ Kanunu'nun 78 inci maddesi uyarınca 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir. Aynı zamanda bu Yönetmelik 29.5.1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Avrupa Birliği (AB) Konsey Direktifi esas alınarak hazırlanmıĢtır.

Bu yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalıĢmalarda alınacak asgari sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemektir (m.1).

Bu yönetmelikte bazı belirleyici tanımlar yapılmıĢtır (m.4).

a) Ekranlı araç: Uygulanan iĢlemin içeriğine bakılmaksızın ekranında harf, rakam, Ģekil, grafik ve resim gösteren her türlü aracı,

b) Operatör: Ekranlı aracı kullanan kiĢiyi,

c) Zorlayıcı Travmalar: Göz yorgunluğu, kas gücünün aĢırı kullanımı, uygun olmayan duruĢ biçimi, uzun süre ekranlı araç karĢısında ara vermeden çalıĢma, aĢırı iĢ yükü duygusu, zihinsel yorgunluk ve stres ile gürültü, ısı, nem ve aydınlatmanın neden olduğu olumsuzluklarının tümünü,

d) ÇalıĢma merkezi: Operatörün oturduğu sandalye, ekranlı aracın konulduğu masa, bilgi kayıt ünitesi, monitör, klavye, yazıcı, telefon, faks, modem ve benzeri aksesuar ve ekranlı araçla ilgili tüm donanımların tamamının veya bir kısmının bulunduğu çalıĢma yerini ifade eder.

3.3.1.3. ÇalıĢanların ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

4857 sayılı ĠĢ Kanununun 77.maddesine dayanılarak 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiĢtir.

Bu Yönetmeliğin amacı, iĢverenlerce, iĢyerlerinde çalıĢanlara verilecek iĢ sağlığı ve güvenliği eğitiminin usul ve esaslarını düzenler (m.1).

Eğitimin amacı, iĢyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, iĢ kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak, çalıĢanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karĢı karĢıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karĢı alınması gerekli tedbirleri öğretmek ve iĢ sağlığı ve güvenliği bilinci oluĢturarak uygun davranıĢ kazandırmaktır (m.8).

3.3.1.4. Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri Yönetmeliği

Bu Yönetmelik, 4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 78 inci maddesine göre çıkarılmıĢ olup 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir. Bu Yönetmelik 24.6.1992 tarihli ve 92/58/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi esas alınarak hazırlanmıĢtır (m.9).

Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri Yönetmeliğinin amacı, iĢyerlerinde kullanılacak güvenlik ve sağlık iĢaretlerinin uygulanması ile ilgili kuralları belirlemektir (m.1).

ĠĢ yerlerinde kullanılması gerekli olan güvenlik ve sağlık iĢaretleri ile ilgili çalıĢanlara eğitimler verilmelidir. Hangi iĢaretin ne anlama geldiği ve bu iĢaretin hangi durumlarda kullanılması gerektiği hususunda çalıĢanlar bilgilendirilmelidir. Örneğin aĢağıdaki tablo 16‟da yer alan hususlar güvenlik rengi kullanılan tüm iĢaretlere uygulanır (Ek-1/4).

Tablo.17. Güvenlik ĠĢaretlerinde Kullanılan Renkler ve Anlamları GösterilmiĢtir.

Renk Anlamı ve Amacı Tehlikeli hareket veya davranıĢ Kırmızı Yasak ĠĢareti Tehlikeli hareket veya davranıĢ

Tehlike alarmı Dur, kapat, düzneği acil durdur, tahliye et Yangınla mücadele ekipmanı Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve ne

olduğu

Sarı Uyarı iĢareti Dikkatli ol, önlem al, kontrol et

Mavi (1) Zorunluluk iĢareti Özel bir davranıĢ ya da eylem KiĢisel koruyucu donanım kullan

YeĢil Acil kaçıĢ, ilk yardım iĢareti Kapılar, çıkıĢ yerleri ve yolları, ekipman, tesisler

Tehlike yok Normale dön

(1) Mavi:

(2) Fluoresan turuncu:

Sadece dairevi bir Ģekil içinde kullanıldığında emniyet rengi olarak kabul edilir.

Emniyet iĢaretleri dıĢında sarı yerine kullanılabilir.

Özellikle zayıf doğal görüĢ Ģartlarında bu renk çok dikkat çekicidir. Kaynak: Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri Yönetmeliği Ek-1/4.

3.3.1.5. ĠĢ Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik ġartları Yönetmeliği

Bu Yönetmelik, 4857 sayılı ĠĢ Kanununun 78‟inci maddesine göre düzenlenmiĢ olup 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir. Bu Yönetmelik 30.12.1989 tarihli ve 89/655/EEC sayılı, 5.12.1995 tarihli ve 95/63/EC sayılı, 27.6.2001 tarihli ve 2001/45/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifleri esas alınarak hazırlanmıĢtır (m.13).

Bu Yönetmeliğin amacı, iĢyerinde iĢ araç ve gereçlerinin kullanımı ile ilgili sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari Ģartları belirlemektir (m.1).

ĠĢveren, iĢ yerinde kullanılan ekipmanların, kanunlarda belirtilen (bu yönetmeliğin Ek‟lerinde) asgari nitelikleri karĢıladığından emin olmalı ve etkin bir denetim mekanizması ile denetlemelidir. Ekipmanların kurulum ve ilk kullanımında bu iĢ üzerine uzmanlaĢmıĢ kiĢilerden/çalıĢanlardan faydalanmalı ve ekipmanları

kullanacak çalıĢanların bu konuda eğitilmelerini ve konunun uygulanıĢı hakkında pratiklerini geliĢtirmelerini sağlamalıdır.

3.3.1.6. Sağlık Kurum ve KuruluĢlarında Hasta ve ÇalıĢan Güvenliğinin Sağlanması ve Korunmasına ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ

Bu Tebliğ, 7.5.1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun 3. maddesinin e ve f bentlerine, 13.12.1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43‟üncü maddesine, 1.8.1998 tarihli ve 23420 sayılı Resmî Gazete‟de yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliği‟ne dayanılarak hazırlanmıĢtır (m.3).

Bu Tebliğin amacı, sağlık kurum ve kuruluĢlarında hasta ve çalıĢan güvenliği ile ilgili risklerin azaltılması için hasta güvenliği kültürünün geliĢtirilmesine ve yaygınlaĢtırılmasına, bunu tesis edecek uygun yöntem ve tekniklerin belirlenmesine, hasta ve çalıĢan güvenliği konusunda geliĢtirilen iyi uygulama örneklerinin yaygınlaĢtırılmasına, hizmetiçi eğitim yoluyla personelin farkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalıĢan güvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluĢturulmasına, hasta bakım ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesinin artırılmasına, hasta ve çalıĢanların sağlık hizmeti sunum sürecinde karĢılaĢabilecekleri muhtemel risk ve zararlardan korunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir (m.1). Bu Tebliğ, kamu ve özel sektöre ait sağlık hizmeti sunan tüm sağlık kurum ve kuruluĢlarını kapsar (m.2).

Bu Tebliğ, sağlık teĢkilatı içerisinde çalıĢan sağlığı ve güvenliği adına bağlayıcılığı olan ve kamu-özel ayrımı olmaksızın tüm sağlık personelini ve tüm sağlık kurum ve kuruluĢlarını kapsayan ilk ve tek mevzuattır.

3.3.1.7. ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı Taslağı

ĠĢ sağlığı ve güvenliği konusunda, kamu ve özel tüm kesimi ve iĢçi-memur tüm çalıĢanları kapsamı altına alacak bir kanun düzenlemesine ihtiyaç vardır. Günümüz iĢ yaĢantısında karĢılaĢılan bir çok olumsuzluklara (iĢ kazası, meslek hastalıkları v.s)

uygulamaya konulması fayda sağlayacaktır. Bu konuda boĢluğu dolduracak nitelikte bir kanun hazırlanmıĢ fakat tasarısı Ģeklinde beklemektedir.

Bu kanunun amacı, çalıĢanların sağlık ve güvenliklerinin sağlanması, Ģartların sürekli iyileĢtirilmesi, mesleki risklerin önlenmesi, risk ve kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması ve bu hususta alınacak önleyici ve koruyucu tedbirler ile çalıĢan ve temsilcilerin eğitimi, bilgilendirilmesi, görüĢlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması konusunda usul ve esasları düzenlemektir (m.1).