Buğday piyasasında verim, maliyet, fiyat ve destekleme

3. TÜRKİYE’DE BUĞDAY PİYASASI VE TMO

3.1. Türkiye’de Buğday Piyasasının İşleyişi

3.1.2. Buğday piyasasında verim, maliyet, fiyat ve destekleme

Ekilen alan başına üretimi gösteren verimlilik düzeyi çiftçi refahı açısından önem arz etmektedir. Verimlilik artışının gerçekleştiği durumlarda birim maliyetlerin

118_{Nacar, 2009: 50} 119_{TMO, 2014:30} 120_a.g.e.:30 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Mamul Madde İhracat Miktarı (Buğday Karşılığı)

Buğday İthalat Miktarı Buğday İhracat Miktarı

Türkiye’de buğday; tüketim, tohumluk ve yemlik olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte buğday ihracatı da yapılmaktadır. Tablo 3.1’den de görüldüğü üzere yurt içi kullanım, değişkenlik göstermekle birlikte son yıllarda artmıştır. Ayrıca buğday ihracatının da son yıllarda arttığı görülmektedir.

Tablo 3.1. Buğday Ürün Denge Tablosu116

2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 Üretim (Ton) 20.600.000 19.674.000 21.800.000 20.100.000 22.050.000 19.000.000

Ekilen Alan ( Ha) 8.100.000 8.103.400 8.096.000 7.529.639 7.772.600 7.919.209

Üretim Kayıpları (Ton) 1.133.000 1.082.070 1.199.000 1.105.500 1.212.750 1.045.000

ARZ (Ton) 22.418.007 22.766.035 23.825.535 23.024.199 25.022.439 23.735.716

Kullanılabilir Üretim (Ton) 19.467.000 18.591.930 20.60.1000 18.994.500 20.837.250 17.955.000

İthalat (Ton) 2.951.007 4.174.105 3.224.535 4.029.699 4.185.189 5.780.716

YURTİÇİ KULLANIM (Ton) 16.961.236 18.187.098 19.609.603 19.375.457 20.461.694 20.121.780

Tüketim (Ton) 14.494.543 15.766.287 17.089.529 17.042.330 16.329.709 15.604.364

Tohumluk Kullanım (Ton) 1.458.000 1.458.612 1.457.280 1.355.335 1.399.068 1.425.458

Yemlik Kullanım (Ton) 424.683 404.441 448.402 411.075 2.111.650 2.556.427

Kayıplar (Ton) 584.010 557.758 614.392 566.716 621.266 535.532

İHRACAT (Ton) 4.491.284 3.228.101 3.977.079 3.700.742 4.677.855 4.358.527

STOK DEĞİŞİMİ (Ton) 965.487 1.350.836 238.853 -52.000 -117.110 -744.591

Kişi Başına Tüketim (Kg) 199,8 213,9 228,7 225,3 213 200,8

Yeterlilik Derecesi117 (Yüzde) 114,8 102,23 105,1 98,0 101,8 89,2

Kaynak: TÜİK, 2016c, 1 Ocak 2017, <http://www.tuik.gov.tr/>

Buğdayın stoklanabilir bir ürün olmasının da bir sonucu olarak bazı yıllarda tüketilmeyen ürünlerin depolanmasıyla stok artışı gerçekleşmiş; bazı yıllarda ise tüketim ve ihracatın, üretim ve ithalattan fazla olması sonucunda stoklar azalmıştır. Tüketimin nüfusa bölünmesiyle elde edilen kişi başına buğday tüketimi 200 kg civarında seyretmiştir. Tablo 3.1 incelendiğinde ülkemizde buğday üretiminin bazı yıllarda yurt içi kullanım için yeterli olduğu, bazı yıllarda ise yetersiz kaldığı görülmektedir.

116_{Yalnızca hammadde olarak kullanılan birincil tarımsal ürünü değil, o üründen elde edilen işlenmiş} ürünleri de kapsamaktadır (örneğin; buğday nişastası, un).

117_{Bir bölgenin kullanılabilir üretiminin (iç üretim) o bölgenin bütün ihtiyacını ya da yurt içi} kullanımı (insan, hayvan ve endüstrinin bütün ihtiyaçlarını) ne ölçüde karşılayacak durumda olduğunu gösteren yeterlilik derecesi (Kullanılabilir Üretim/ Yurt İçi Kullanım)×100 formülüyle hesaplanmaktadır. Hesaplanan değerin 100’den küçük olması, üretimin yurt içi talebi tam olarak karşılayamadığı durumu; 100’den büyük olması ise, normal iç ihtiyaçları geçen, ihraç edilebilir ve/veya stoklanabilir miktarların varlığı durumunu göstermektedir.

Türkiye önemli miktarda buğday üretimiyle kendi kendine yeterli görülmekle birlikte bazı yıllarda olumsuz iklim koşullarına bağlı olarak üretimde ve kalitede yaşanan sorunlardan dolayı sanayicinin istediği kalitede buğday için arz açığı

bulunmaktadır.118_{Bununla birlikte, buğdaya dayalı mamul madde (un, makarna,}

bisküvi, irmik ve bulgur) ihracatının yıllara göre artış gösterdiği görülmektedir.119

Buğday ithalat, ihracat ve buğday karşılığı mamul madde ihracat miktarının 2002 yılı sonrasındaki seyrini gösteren Grafik 3.1 incelendiğinde, 2002-2015 yılları arasında buğday ihracat miktarının düşük seviyelerde seyrettiği, buğday ithalat miktarları ile buğday karşılığı mamul madde ihracat miktarlarının ise 2007 sonrasında benzer bir seyir izleyerek artış eğilimine girdiği görülmektedir. Bu durum, ülkemizde buğday ithalatının buğdaya dayalı mamul madde ihracatındaki

artıştan kaynaklandığını göstermektedir.120

Grafik 3.1. Türkiye Buğday İthalatı ile Buğday ve Buğday Karşılığı Mamul Madde İhracatı Karşılaştırması

(Bin Ton)

Kaynak: TMO, 2014:30-32 ve TMO, 2016:21-23

3.1.2. Buğday piyasasında verim, maliyet, fiyat ve destekleme

Ekilen alan başına üretimi gösteren verimlilik düzeyi çiftçi refahı açısından önem arz etmektedir. Verimlilik artışının gerçekleştiği durumlarda birim maliyetlerin

Buğday İthalat Miktarı Buğday İhracat Miktarı

azalmasına bağlı olarak çiftçiler daha yüksek kazanç elde edebilmektedirler. Tersi durumda ise çiftçilerin kârlılığı, birim maliyetlerin artması sonucunda düşmektedir.

Tablo 3.2, dünya ve başlıca üretici ülkelerde verimlilik kıyaslamalarını göstermektedir. Türkiye’de buğday üretiminin, büyük ölçüde kuru tarım koşullarında yapılmasının da etkisiyle buğday verimi dünya ortalamasının altında kalmaktadır. 2006-2016 yıllarını kapsayan dönemde Türkiye’nin ortalama buğday verimi 2,54 ton/hektar seviyesindeyken, Avrupa Birliğini oluşturan 28 ülke (AB (28)) ve dünya ortalaması sırasıyla 5,40 ve 3,08 ton/hektar seviyelerinde gerçekleşmiştir. Türkiye ile kıyaslandığında özellikle AB (28) ve Çin hektar başına yaklaşık olarak 2 kat daha fazla buğday elde edebilmektedir. ABD, Ukrayna ve Kanada’nın buğday verimlilikleri Türkiye’den yüksekken, Rusya’nın buğday verimliliği Türkiye’den düşüktür.

Tablo 3.2. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Verimi

(Ton/Hektar)

Türkiye Dünya AB(28) Rusya ABD Ukrayna Kanada Çin 2006/07 2,35 2,83 5,06 1,95 2,60 2,65 2,61 4,53 2007/08 2,16 2,82 4,75 2,10 2,70 2,33 2,32 4,73 2008/09 2,34 3,08 5,68 2,45 3,02 3,71 2,85 4,81 2009/10 2,56 3,05 5,44 2,23 2,99 3,09 2,79 4,88 2010/11 2,44 3,00 5,28 1,91 3,12 2,68 2,82 4,75 2011/12 2,70 3,15 5,28 2,26 2,94 3,35 2,96 4,84 2012/13 2,67 3,05 5,20 1,77 3,11 2,80 2,86 4,98 2013/14 2,84 3,23 5,54 2,23 3,17 3,39 3,59 5,04 2014/15 2,50 3,28 5,84 2,50 2,94 3,94 3,10 5,24 2015/16 2,87 3,29 5,97 2,39 2,93 3,83 2,88 5,39 Ort. 2,54 3,08 5,40 2,18 2,95 3,18 2,88 4,92 Kaynak: TMO, 2014:41 ve TMO, 2016:31

Çiftçinin refah düzeyini belirleyen ve üreticilerin üretim kararlarını doğrudan etkileyebilen bir diğer unsur ise girdi fiyatlarındaki artış veya azalışlardır. Girdi fiyatlarındaki artış üreticinin daha az ekim yapmasına, azalış ise daha fazla ekim yapmasına neden olabilmektedir. Girdi fiyat artışlarının makul seviyelerde artması ve buğday fiyat artış seviyesine yakın seyretmesi çiftçi refahı açısından önem arz

etmektedir.121

121_{Konyalı, 2008:56}

Tablo 3.3, Türkiye’de buğday üretimine ilişkin 2007-2014 dönemi girdi fiyatları ve fiyat artış oranlarını göstermektedir. 2007-2014 yılları arasında Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) artışı yaklaşık yüzde 68 olarak gerçekleşirken,

tohumluk, % 26 CAN gübresi122_{, DAP gübresi}123_{ve mazot fiyat artışı sırasıyla}

yaklaşık yüzde 62, 128, 97 ve 91 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde tohumluk fiyat artışı hariç diğer girdi fiyatlarının Yİ-ÜFE artışının üzerinde gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 3.3. Türkiye’de 2007-2014 Döneminde Girdi Fiyatları ve Artış Oranları

Tohumluk Gübre (% 26

CAN) Gübre DAP Mazot Yİ-ÜFE

(TL/Ton) Yüzde _{Artış (TL/Ton)} Yüzde _{Artış (TL/Ton)} Yüzde _{Artış (TL/Lt)} Yüzde _{Artış Endeks} Yüzde _Artış 2007 800 - 350 - 725 - 2,28 - 139,66 - 2008 950 18,8 510 45,7 1.672 130,6 2,82 23,7 157,43 12,7 2009 850 -10,5 436 -14,5 689 -58,8 2,45 -13,1 159,37 1,2 2010 1.010 18,8 439 0,7 919 33,4 2,97 21,2 172,95 8,5 2011 1.120 10,9 561 27,8 1.362 48,2 3,57 20,2 192,12 11,1 2012 1.120 0,0 692 23,4 1.332 -2,2 3,84 7,6 203,82 6,1 2013 1.170 4,5 739 6,8 1.209 -9,2 4,26 10,9 212,96 4,5 2014 1.297 10,9 799 8,1 1.425 17,9 4,36 2,3 234,78 10,2 2007-2014 - 62,1 - 128,3 - 96,6 - 91,2 - 68,1 Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf>, GTHB, 2015b,25 Şubat 2016, <http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf> ve TÜİK, 2016e, 15 Aralık 2016 <http://www.tuik.gov.tr/>

Girdi fiyatlarının buğday fiyatlarının üzerinde gerçekleşmesi durumunda satın alma gücü azalan üreticiler daha az girdi kullanmakta bunun sonucunda ise verim

azalabilmektedir.124_{Verim düşüklüğü ise, çiftçinin aynı maliyetle daha az üretim}

yapmasına ve dolayısıyla daha düşük gelir elde etmesine yol açabilmektedir. Bu durum dikkate alınarak, girdi ve buğday fiyat artışları yıllar itibarıyla Tablo 3.4’te

122_{Çeltik hariç tüm bitkilerin gübrelenmesinde en çok kullanılan üst gübresidir. Yapısında yüzde 26} azot (N) bulunur. Yeteri kadar verilmemesi halinde bitkide gelişme yavaşlar, yapraklar küçük kalır ve soluk ya da sarımtırak yeşil renge döner. Gereğinden fazla verilmesi halinde ise gelişme fazla olur, olgunlaşma gecikir, bitkinin girişi azalır.

123_{Bileşiminde yüzde 18 azot (N) ve yüzde 46 fosfor (P}

2O5) ihtiva eden DAP gübresi hububat için uygun bir gübre olup, İç Anadolu’da yoğun şekilde tercih edilmektedir. Ayrıca fosfor eksikliğinin yoğun hissedildiği topraklarda birçok üründe başarı ile uygulanabilmektedir.

azalmasına bağlı olarak çiftçiler daha yüksek kazanç elde edebilmektedirler. Tersi durumda ise çiftçilerin kârlılığı, birim maliyetlerin artması sonucunda düşmektedir.

Tablo 3.2. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Verimi

(Ton/Hektar)

etmektedir.121

121_{Konyalı, 2008:56}

tohumluk, % 26 CAN gübresi122_{, DAP gübresi}123_{ve mazot fiyat artışı sırasıyla}

Tablo 3.3. Türkiye’de 2007-2014 Döneminde Girdi Fiyatları ve Artış Oranları

Tohumluk Gübre (% 26

CAN) Gübre DAP Mazot Yİ-ÜFE

Girdi fiyatlarının buğday fiyatlarının üzerinde gerçekleşmesi durumunda satın alma gücü azalan üreticiler daha az girdi kullanmakta bunun sonucunda ise verim

azalabilmektedir.124_{Verim düşüklüğü ise, çiftçinin aynı maliyetle daha az üretim}

yapmasına ve dolayısıyla daha düşük gelir elde etmesine yol açabilmektedir. Bu durum dikkate alınarak, girdi ve buğday fiyat artışları yıllar itibarıyla Tablo 3.4’te

123_{Bileşiminde yüzde 18 azot (N) ve yüzde 46 fosfor (P}

karşılaştırılmıştır. Tablo 3.4’te girdi maliyetlerinin etkisinin bir bütün olarak görülebilmesi için buğday üretiminde yoğun olarak kullanılan mazot, tohumluk ve gübre girdi fiyatlarının ortalama artışı ile buğday fiyat ve Yİ-ÜFE artışı karşılaştırılmıştır.

Tablo 3.4. Ürün ve Girdi Fiyatlarının Enflasyonla Karşılaştırılması

Girdi Fiyatı Buğday Fiyatı Yİ-ÜFE Yıllık Değişim (Yüzde) Endeks Yıllık Değişim (Yüzde) Endeks Yıllık Değişim (Yüzde) Endeks 2007 18,55 100 17,14 100 6,3 100 2008 54,65 155 29,27 129 12,7 113 2009 -24,22 117 -9,43 117 1,2 114 2010 18,52 139 8,33 127 8,5 124 2011 26,77 176 11,54 141 11,1 137 2012 7,2 189 3,45 146 6,1 146 2013 3,25 195 10 161 4,5 152 2014 9,8 214 12,12 180 10,2 168

Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf>, GTHB, 2015b, 25 Şubat 2016, <http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf> ve TÜİK, 2016e, 15 Aralık 2016, <http://www.tuik.gov.tr/>

Tablo incelendiğinde, 2014 yılı sonu itibarıyla, 2007 yılına oranla girdi fiyatları 2,14 kat, buğday fiyatları 1,8 kat, enflasyon oranı ise 1,68 kat artmıştır. Girdi fiyat artışı hem buğday fiyat artışı hem de enflasyonun üzerinde gerçekleşmiştir. Girdi fiyatlarının buğday fiyat artışının üzerinde olması üreticinin satın alma gücünün azaldığı anlamına gelmektedir. Bu durumun devam etmesi, üretici kesiminin gelir yapısını daha da kötüleştirebilecektir.

Yukarıda yer alan fiyat karşılaştırmalarının yanı sıra dünya girdi fiyatlarının ülkemiz girdi fiyatlarıyla karşılaştırılması da önem arz etmektedir. Bu kapsamda, Grafik 3.2 ve Grafik 3.3’de üretim maliyetlerini doğrudan etkileyen gübre ve mazot girdilerine ilişkin dünya ve yurt içi fiyatları karşılaştırılması yapılmıştır.

Grafik 3.2’de DAP ve ÜRE gübrelerine ait dünya ve yurt içi piyasa fiyatları yer almaktadır. Grafik incelendiğinde, her iki gübre çeşidinde de kesikli çizgilerle gösterilen yurt içi fiyatlarının dünya fiyatlarının üzerinde seyrettiği görülmektedir. Yurt içi fiyatları dünya fiyatlarının üzerinde seyretmekle birlikte bu fiyatların artış ve azalış trendleri benzerlik göstermektedir. Türkiye’nin hammadde ve mamul madde

olarak önemli ölçülerde gübre ithalatı gerçekleştirmesine bağlı olarak dalgalı bir seyir izleyen dünya fiyatlarından etkilenmesi, bu durumun ortaya çıkmasında etkili

olmaktadır.125

Grafik 3.2. Dünya ve Türkiye Gübre Fiyat Karşılaştırması

(TL/Ton)

Kaynak: World Bank, Global Economic Monitor Commodities, 25 Şubat 2016,

<http://databank.worldbank.org/data/-reports.aspx?source=global-economic-monitor-(gem)- commodities> ve GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf>

Grafik 3.3’te AB, Türkiye ve ABD mazot fiyatlarına yer verilmiştir. Grafikten de görüldüğü üzere, ülkemiz mazot fiyatları AB ve ABD fiyatlarının üzerinde gerçekleşmiştir.

Ülkemiz fiyatları AB mazot fiyatlarına yakın görülmekle birlikte ABD mazot fiyatlarının neredeyse iki katı seviyesindedir. AB ülkelerinde mazot fiyatları ABD’ye göre yüksek olmakla birlikte, Tablo 3.2’de yer alan verimlilik göstergeleri dikkate alındığında, AB (28) verimlilik ortalamasının ABD verimlilik seviyesinin yaklaşık iki katı seviyesinde olduğu görülmektedir. Bu durumda AB (28)’de üretim yapan üreticiler yüksek verimlilikten, ABD’de üretim yapan üreticiler ise maliyet avantajından kazançlı çıkmaktadır. Bununla birlikte, söz konusu iki göstergede de ülkemiz çiftçileri AB (28) ve ABD’ye göre dezavantajlı durumdadır.

125_{Kalkınma Bakanlığı, 2014:34} 0 500 1000 1500 2000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Tablo 3.4. Ürün ve Girdi Fiyatlarının Enflasyonla Karşılaştırılması

Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf>, GTHB, 2015b, 25 Şubat 2016, <http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf> ve TÜİK, 2016e, 15 Aralık 2016, <http://www.tuik.gov.tr/>

olarak önemli ölçülerde gübre ithalatı gerçekleştirmesine bağlı olarak dalgalı bir seyir izleyen dünya fiyatlarından etkilenmesi, bu durumun ortaya çıkmasında etkili

olmaktadır.125

Grafik 3.2. Dünya ve Türkiye Gübre Fiyat Karşılaştırması

(TL/Ton)

Kaynak: World Bank, Global Economic Monitor Commodities, 25 Şubat 2016,

<http://databank.worldbank.org/data/-reports.aspx?source=global-economic-monitor-(gem)- commodities> ve GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf>

Grafik 3.3’te AB, Türkiye ve ABD mazot fiyatlarına yer verilmiştir. Grafikten de görüldüğü üzere, ülkemiz mazot fiyatları AB ve ABD fiyatlarının üzerinde gerçekleşmiştir.

125_{Kalkınma Bakanlığı, 2014:34} 0 500 1000 1500 2000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 3.3. AB, ABD ve Türkiye Mazot Fiyatları Karşılaştırması

(TL/Litre)

Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf> GTHB, 2015b, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf>

Türkiye’nin girdi maliyetleri ve verimlilikten kaynaklanan bu dezavantajlı durumu, Grafik 3.4’te görüldüğü üzere yurt içi fiyatların dünya fiyatlarının üzerinde gerçekleşmesinin de gerekçesini oluşturmaktadır.

Grafik 3.4’te Polatlı, Eskişehir ve Konya Ticaret borsaları buğday fiyatlarından elde edilmiş Anadolu kırmızı sert ekmeklik buğdayı (AKS buğdayı) ortalama fiyatlarıyla ABD, Fransa ve Rusya buğday fiyatları karşılaştırılmıştır. Tablodan da görüldüğü üzere, 2009 ve 2015 yılları arasında dolar bazında buğday fiyatları ABD, Fransa ve Rusya buğday fiyatlarının üzerinde gerçekleşmiştir.

Grafik 3.4. Dünya ve Türkiye Buğday Fiyatları Karşılaştırması

Kaynak: TMO, 2014:53 ve TMO, 2016:44

Sonuç olarak yüksek maliyet ve verim düşüklüğü bir taraftan üreticinin gelir düzeyinin düşük olmasına diğer taraftan da yurt içi piyasa fiyatlarında artışlara neden olabilmektedir. Artan maliyetler, fiyatlar yoluyla tüketicilere de olumsuz yansımakta

0,00 2,00 4,00 6,00

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

AB mazot fiyatları Türkiye mazot fiyatları ABD mazot fiyatları

0 75 150 225 300 375 450 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

ABD 2HRW (FOB $/Ton) AKS buğdayı ($/Ton) Fransız buğdayı (FOB $/Ton) Rus buğdayı (FOB $/Ton)

ve üreticinin kamu tarafından daha fazla sübvanse edilmesi için baskı

oluşturmaktadır.126_{Bu nedenlerle, ülkemizde maliyet azaltıcı ve verimliliği artıcı}

politikaların uygulanması zorunluğu bulunmaktadır. Bu politikaların uygulanması durumunda, buğday fiyatları diğer ülkelerin fiyatlarıyla rekabet edebilir seviyelere ulaşabilecektir.

Yukarıda bahsedildiği üzere, yüksek girdi maliyetleri ve düşük verim düzeyi ülkemizde çiftçi gelirlerinin düşük düzeylerde gerçekleşmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu durumun menfi etkilerini azaltmak ve çiftçi refahını korumak amacıyla devlet üreticiyi destekleme politikalarıyla desteklemektedir. Aşağıda detaylı şekilde açıklanan müdahale alımı yoluyla gerçekleştirilen fiyat desteği dışında, ülkemizde buğdaya kg başına prim (fark ödemesi) ve alan bazlı toprak analizi, sertifikalı tohum, gübre ve mazot destekleri de verilmektedir.

2016 yılında Çiftçi Kayıt Sistemine (ÇKS) dâhil olan çiftçilere buğday için 11 TL/dekar mazot ve gübre desteği, 5 Krş/kg fark ödemesi desteği ve 8,5 TL/dekar

yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği verilmesi kararlaştırılmıştır.127

Ülkemizde buğday üretim maliyetinin yüksek olması çiftçiler açısından verilen destekleri daha da önemli hale getirmektedir. Verilen desteklerin çiftçinin satın alma gücüne yaptığı katkı Tablo 3.5’te gösterilmiştir:

Tablo 3.5. Buğday Girdi Pariteleri

2002 2014 2015*

1 Kg Buğday ile Alınabilecek Girdi Miktarı (Kg)

Buğday/Gübre 1,31 1,11 1,03

Buğday/Gübre (Destek dâhil) 1,69 1,27 1,18

Buğday/Mazot 0,21 0,19 0,23

Buğday/Mazot (Destek dâhil) 0,27 0,22 0,27

1 Adet Mal Almak için Satılacak Buğday Miktarı (Kg)

Traktör/Buğday 84.139 47.099 48.765

Traktör/Buğday (Destek dâhil) 65.158 41.050 42.678

Buzdolabı/Buğday 5.930 2.218 2.275

Buzdolabı/Buğday (Destek dâhil) 4.593 1.933 2.001

Çamaşır Makinesi/Buğday 3.730 1.300 1.290

Çamaşır Makinesi/Buğday (Destek dâhil) 2.889 1.133 1.129 Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf> * 2015 yılı Ocak ve Şubat ayları ortalaması alınmıştır.

126_{Nacar, 2009:126}

Grafik 3.3. AB, ABD ve Türkiye Mazot Fiyatları Karşılaştırması

(TL/Litre)

Kaynak: GTHB, 2015a, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/SagMenuVeriler/Tarimsal_Veriler.pdf> GTHB, 2015b, 25 Şubat 2016,

<http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf>

Grafik 3.4. Dünya ve Türkiye Buğday Fiyatları Karşılaştırması

Kaynak: TMO, 2014:53 ve TMO, 2016:44

0,00 2,00 4,00 6,00

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

AB mazot fiyatları Türkiye mazot fiyatları ABD mazot fiyatları

Belgede Tarımda Lisanslı Depoculuk Sistemi Hububat Piyasası Örneği (sayfa 59-71)