Üreticiye yönelik faydaları

Üreticiler üretim döneminde mazot, ilaç, gübre, tohum, işçilik masrafları ve tarla kirası gibi üretim maliyetlerine katlanmak zorunda kalmaktadır. Üreticiler bu maliyetlerin bir kısmını kendi kaynaklarıyla karşılarken bir kısmı için de borçlanmaktadır.

Finansman araçlarının yetersizliği nedeniyle ürünler arzın yoğun olduğu ve dolayısıyla fiyatların düşük olduğu hasat döneminde satılmaktadır. Depolama imkânının yoksunluğu ve finansman imkânının yetersizliği sonucunda ürünler düşük fiyattan satılmakta ve bu durum üreticilerin düşük gelir elde etmesine neden olabilmektedir.

Lisanslı depoculuk sistemi ürün depolama imkânlarının gelişmesiyle birlikte üreticilere alternatif finansman imkânları sunmaktadır. Ürünlerini lisanslı depolarda muhafaza edebilen üreticiler, elde ettikleri ürün senetlerini teminat göstererek kredi temininde bulunabileceği gibi ürün senetlerini vadeli işlemler piyasasında değerlendirerek de finansman imkânlarına kavuşabilecektir. Böylece hasat döneminde finansman sağlamak amacıyla ürünlerin düşük fiyatlardan satılması zorunluluğu ortadan kalkacaktır.

1.3.2.2. Gelir artışı

Bir önceki kısımda da bahsedildiği üzere, üretici depolama imkânı ve finansman yetersizliği gibi nedenlerle ürününü hasat döneminde düşük fiyatlardan elinden çıkarmak zorunda kalabilmektedir. Bunun sonucunda üreticiler açısından düşük gelir ve kâr oranları ortaya çıkabilmektedir.

Üreticiler piyasada ürünlerini genellikle düşük fiyatlarla ürün depolama imkânına sahip tüccar, sanayici vb. kesimlere satmaktadır. Sonraki aylarda arzın azalmasına bağlı olarak tüccar, fiyat yükselişleri karşısında satın aldığı ürünleri

18

sonucunda lisanslı depoculuk yaygınlaşabilecek, ürün senetleriyle işlem

yapılabilecek ve piyasa fiyatları daha şeffaf oluşabilecektir.32 _{Böylece tarımsal}

ürünlerin fiyatlarında zaman ve mekân gibi faktörlere bağlı olarak oluşan farklılıklar

kısmen telafi edilebilecek ve ürünler tüketiciye reel değeri ile yansıyacaktır.33

Lisanslı depoculuk sisteminin gelişmesi için bölgesel düzeyde ürün ihtisas borsalarının yanı sıra ulusal düzeyde ve uluslararası çapta faaliyet gösteren ürün ihtisas borsalarının kurulmasına ihtiyaç vardır.

Ürün senetlerinin bölgesel, ulusal ve uluslararası borsalarda işlem görmesi, işlem hacmini ve yoğunluğunu artıracak ve ürünlerin gerçek değeri üzerinden alınıp satılmasını sağlayacaktır. Bunun sonucunda, tarımsal ürün fiyatlarının serbest rekabet koşullarında oluşması ve fiyat istikrarı, tarım piyasalarının geliştirilmesi, arzın zamana yayılması, kaliteli ve standart ürün üretiminin teşviki sağlanmış

olacaktır.34 _{Ürün sahipleri, ürün ihtisas borsaları sayesinde ürünlerini yakın}

çevrelerindeki tacirlere pazarlama imkânının yanı sıra ulusal ve uluslararası pazarlara ulaşabilecek ve çok sayıda alıcının rekabetinden yararlanarak daha yüksek kazançlar

elde edebileceklerdir.35 _{Bu sayede tarım ürünleri ticareti fiziki ticaretin önüne}

geçerek elektronik ürün senetleri ticaretine ve vadeli işlem araçlarının ticaretine

doğru bir geçiş yaşayacaktır.36

Ürün senetleri, “nakit” ve “forward”37 _{piyasaların oluşmasını sağlayarak}

rekabeti artırmakta, işlem maliyetlerini düşürmekte ve tarım ürünleri ticaretinin

uluslararası tarım ürünleri piyasaları ile entegrasyonunu kolaylaştırmaktadır.38

Ürün senetleri ile ticaretin yaygınlaşması dolayısıyla ürün ihtisas borsalarının aktif çalışması, ürünlerin kaliteye göre fiyatlandırıldığının bir göstergesidir. Bu durum, kaliteli üretim yapan üreticiler açısından daha yüksek gelir elde etme şansını da beraberinde getirmektedir. Nitekim kalitenin fiyatlar üzerinde etkili olmadığı ve

32 _a.g.e.:22

33 _{Ünye Ticaret Borsası, 2013:10} 34 _{Karabaş ve Gürler, 2010:200} 35 _{Ünye Ticaret Borsası, 2013:15} 36 _a.g.e.:15

37 _{Forward işlemler bir sözleşme vasıtasıyla yapılmaktadır. Bu sözleşme gereğince taraflar; ileri bir} tarihte ve bugünden belirlenen bir fiyattan, belirli tutardaki menkul değerin, dövizin veya emtianın el değiştireceğini hükme bağlamaktadırlar.

38 _{DOĞAKA, 2014:35}

19

tüccarların güçlü olduğu durumlarda kaliteli ve kalitesiz ürün arasında oluşacak fiyat

farkı tüccar tarafından belirlenmektedir.39

1.3.2. Üreticiye yönelik faydaları 1.3.2.1. Finansman imkânının artması

Üreticiler üretim döneminde mazot, ilaç, gübre, tohum, işçilik masrafları ve tarla kirası gibi üretim maliyetlerine katlanmak zorunda kalmaktadır. Üreticiler bu maliyetlerin bir kısmını kendi kaynaklarıyla karşılarken bir kısmı için de borçlanmaktadır.

Finansman araçlarının yetersizliği nedeniyle ürünler arzın yoğun olduğu ve dolayısıyla fiyatların düşük olduğu hasat döneminde satılmaktadır. Depolama imkânının yoksunluğu ve finansman imkânının yetersizliği sonucunda ürünler düşük fiyattan satılmakta ve bu durum üreticilerin düşük gelir elde etmesine neden olabilmektedir.

Lisanslı depoculuk sistemi ürün depolama imkânlarının gelişmesiyle birlikte üreticilere alternatif finansman imkânları sunmaktadır. Ürünlerini lisanslı depolarda muhafaza edebilen üreticiler, elde ettikleri ürün senetlerini teminat göstererek kredi temininde bulunabileceği gibi ürün senetlerini vadeli işlemler piyasasında değerlendirerek de finansman imkânlarına kavuşabilecektir. Böylece hasat döneminde finansman sağlamak amacıyla ürünlerin düşük fiyatlardan satılması zorunluluğu ortadan kalkacaktır.

1.3.2.2. Gelir artışı

Bir önceki kısımda da bahsedildiği üzere, üretici depolama imkânı ve finansman yetersizliği gibi nedenlerle ürününü hasat döneminde düşük fiyatlardan elinden çıkarmak zorunda kalabilmektedir. Bunun sonucunda üreticiler açısından düşük gelir ve kâr oranları ortaya çıkabilmektedir.

Üreticiler piyasada ürünlerini genellikle düşük fiyatlarla ürün depolama imkânına sahip tüccar, sanayici vb. kesimlere satmaktadır. Sonraki aylarda arzın azalmasına bağlı olarak tüccar, fiyat yükselişleri karşısında satın aldığı ürünleri

20

satarak gelir elde ederken; sanayici de yapmış olduğu stok neticesinde yüksek fiyatlı girdi yerine üretici gelirinin düşüklüğü pahasına düşük fiyatlı girdi kullanmış olmaktadır.

Bu durum bir nevi bölüşüm ilişkisini ortaya çıkarmaktadır. Üreticinin depolama imkânının yetersizliği ve finansman bulma zorunluluğu ürünün tüccara ya da sanayiciye düşük fiyatlar üzerinden geçmesine neden olmaktadır. Fiyat yükselişlerinden üreticinin yararlanamaması sonucunu doğuran bu yapısal sorun üreticiden tüccara ya da sanayiciye gelir transferi niteliğindedir.

Piyasanın aksak yapısından kaynaklanan bu durum, üretimin külfetine ve riskine katlanan üretici yerine depolama ve finansman imkânına sahip tüccar ve diğer alıcıların sistemden kazançlı çıkmasına neden olabilmektedir.

Lisanslı depoculuk sistemiyle üreticiler ürün ihtisas borsalarında ürünlerini birden çok alıcı karşısında satışa sunabilmekte, bu sayede ürünlerini güvenli bir

şekilde ve gerçek değerine yakın fiyatlar üzerinden pazarlayabilmektedir.40

Sisteminin işler hale gelmesiyle ürünlerini düşük fiyatlardan satmak zorunda kalmayacak olan üreticilerin gelir seviyesi yükselecektir. Piyasanın aksak yapısından kaynaklı olarak oluşan gelirin tüccara ya da diğer aracılara giden kısmı üreticide kalabilecektir. Bu durumda bölüşüm ilişkisi üreticinin lehine değişecek ve üretici gelirlerinde artışlar yaşanabilecektir. Ayrıca üreticiler etkin işleyen ürün borsaları sayesinde kendilerini fiyat düşüşlerine karşı da koruyabileceklerdir.