Bozahmetli Yörük Aşireti’nde Göçebelik

Asabiyete ve neseplere sahip olanlar, (yerleşik hayattan) daha fazla bedevi hayata meylederler. Şehre sevk eden şey, sadece rahat ve sükûn olduğundan şehir sakinleri, bakıma ve korumaya muhtaç hale gelirler. Bunun için, bedevilerin yani göçebe olanların şehre yerleşmekten ve orada oturmaktan çekindikleri görülür. Şehirde oturmanın getirisi sadece refah ve servettir. Bu ise halk içinde çok az kimsede bulunur.

Büyük İslam mütefekkiri ve sosyologu İbn-i Haldun insan topluluklarını iki iktisadi ve sosyal tipe ayırıyordu.

1- Göçebeler 2- Meskûn halk

Birinciler nesep asabiyetinin verdiği disiplin ruhuyla basit fakat sert, yiğitçe bir göçebe hayatı yaşarlar. İkinciler sükûn içinde manevi hasletlerinden birçoğunu kaybetmiş olarak fakat müterakki ve mütemeddin umranlı bir yerleşik hayatı gittikçe tekâmül ettirirler. Göçebeliği esas itibari ile iki kısımda ele almak gerekir; Tam Göçebelik (Dağ Göçebelik) ve Yarı Göçebelik (İbni Haldun, 2013: 649).

Bozahmetli Yörük Aşireti’nde göçebelik yirminci yüzyılın sonlarına kadar aşiretin neredeyse tamamının yaşam şekliydi. Son yüzyılda zorunlu iskân politikalarının da etkisiyle günden güne göçebe hayatın yerini önce yarı göçebe hayat daha sonra da yerleşik hayat almaya başladı. Sosyolojik açıdan bir göçebe değerlendirmesi yapan İbni Haldun’un değerlendirmelerine ilaveten Bozahmetli Yörük Aşireti temel olarak dört şekilde yaşamaktadır.

1- Tam Göçebeler 2- Yarı Göçebeler

3- Kenar Mahalle Göçebeleri 4- Yerleşik Halk

4.1.5.1. Bozahmetli Yörük Aşireti’nde 2014 Yılı İtibariyle Hayvancılıkla Uğraşan Tam Göçebe Obalar:

Tam göçebelik safhasında insanlar gıdalarını temin ettikleri mikro çevrenin tabii kaynakları olan yabani meyve, bitki, balık ve sair yiyecek maddelerini ihtiva eden yerlerin birinden diğerine devamlı surette göç halindedirler (Bilgiseven, 1988: 14).

Aşiret’in ileri gelenleri ile yaptığımız sohbetler ve yaşanmışlıklar göz önüne alındığında aşiretin her geçen yıl göçebe hayattan, yarı yerleşik hayata ya da direkt olarak yerleşik hayata geçtikleri gözlenmektedir. 1960’lı yıllarda sadece Kuyucak Yaylasında 180 çadırın olduğu, aşiret mensuplarının büyük çoğunluğunun konargöçer olduklarını, seksenli yıllarda bu sayının yarıya düştüğünü ve günümüzde sadece 22 obanın göçebe hayata devam ettiklerini söyleyebiliriz. Buradan rahatlıkla şu sonuca varabiliriz; gelecek yıllarda aşağıda isim listesi verilen tam göçebe obaların da ya yarı göçebe ya da yerleşik oldukları görülecektir.

“Davarcılığı ne zaman bırakacaksın derseniz, yayla havası bize iyi geliyor, yıkılana dek gideceğiz. Ama yeni nesil hayvancılığı pek sevmiyor, evlenen şehrin yolunu tutuyor, bizler sanırım son göçebe Yörükleriz, bizden sonra yaylacılık olayı da herhalde bitecek gibi görünüyor” (CE, 63, E).

Mülakat gerçekleştirdiğimiz kişilerden (CE, 63, E), karı koca olarak kendilerinin bu hayattan memnun olduklarını, bunun aynı zamanda bir alışkanlık olduğunu ve yayla havasının kendilerine iyi geldiklerini ifade etmiş, fakat çocuklarının şehir hayatına çok istekli olduklarını ve hayvancılıkta gözlerinin olmadıklarını ifade etmiştir.

BOZAHMETLİ AŞİRETİ’NDE 2014 YILI İTİBARİYLE TAM GÖÇEBE OLAN OBALAR VE BİREY SAYILARI

Oba reisinin adı Birey Sayısı Kışlak ve Yaylaları

1-Ahmet Uslu 3 Gündoğdu- Küpe

2-Âdem Uslu 5 Gündoğdu- Küpe

3-Mehmet Uslu 4 Gündoğdu- Küpe

4-Mustafa Uslu (Yarım Efe) 3 Bucak Şeyhler- Kuyucak/Mezerkefi 5-Harun İşbilir 5 Tilkiler/Sivri- Kuyucak/İmam koyağı 6- Mahmut Çetin (Sütçü’nün) 5 Salur - Kuyucak/Sulak

7-H.Ali Eski (Ahmet Oğlu) 4 Delik İşam- Kuyucak/Mulukoluğu 8-Abdullah Uslu (İbr.çvş) 3 Taşağıl/Arapbeleni -Bademli/Gölcük 9-Ramazan Uslu (Kara İsmail) 4 Çalkaya/Karaçalı - Gencek/Topurdum 10- Mehmet Uslu (Kara İsmail) 4 Çalkaya/Karaçalı -Gencek/Topurdum 11-Hüseyin Özden (Gumpur) 3 Demirciler- Bademli/Gölcük

12-Galip Koç 6 Sarılar - Gölcük/Kızıldibi

13-Mehmet Özden 4 Demirciler - Kuyucak/Çayırlık

14-Seydullah Eski ( 2 ) 2 Sevinç -Sarıçayır/Derebucak

15-Celal Eski 2 Sevinç- Davras/Çamlık

16-Ali Cura 3 Sevinç- Davras/Çamlık

17-Harun Şirinel 2 Tilkiler - Yumrubel/Seydişehir

18-Necati Acır 5 Antalya/Yeniköy –

Süleymaniye/Akseki

19-Murat Acır 3 Antalya/Yeniköy –

Süleymaniye/Akseki

20-Hacı Arslan 5 Antalya/Yeniköy – Üstünler/Beyşehir 101

21-Ali Acır 4 Antalya/Yeniköy – Üstünler/Beyşehir

22-Nevzat Acır 3 Antalya/Yeniköy -

Süleymaniye/Akseki

23-Mehmet Arslan 3 Süleymaniye/Akseki - Hadım Yaylası

24-Şevket Cura 5 Antalya/Kemer ağzı - Küpe

Tablo-2

Toplam oba sayıları 24, aile bireyleri toplamı 91 olan yukarıda isimleri, yaylak ve kışlakları belirtilen obalar sadece Bozahmetli Yörük Aşireti’nin ayakta kalan son çadırları olmayıp bölgeleri için Yörük kültürünün mirasçıları konumlarındadırlar.

4.1.5.2. Bozahmetli Yörük Aşireti’nde 2014 Yılı İtibariyle Hayvancılıkla Uğraşan Yarı Göçebe ve Kenar Mahalle Göçebeleri

Yerleşik hayata geçen insanların bu bölgelerde ekonomik ilişkilerinin devam etmesi nedeniyle, aile üyelerinin tamamının yaylaya çıkması yerine bir kısmı şehirde rutin işleri takip ederken, bir kısmının da yaylaya çıkması dikkati çekmektedir. Bu durum şehirde yaşayanların hep birlikte yaylaya çıkma âdetini değişikliğe uğratmış, aile üyeleri kendilerine uygun zamanda ve durumu uygun olanlarla beraber yaylaya gidip gelmeye başlamışlardır. Şehirde kalanlar yaylada kalanların görev ve fonksiyonlarını sürdürmektedir (Er, 1996: 363).

Yarı göçebelik halinde göçler seyrekleşmiş ve kısmen zirai hayat başlamıştır (Bilgiseven, 1988: 14). Bilgiseven’in de aktardığı gibi gerek tam göçebelik gerekse yarı göçebelik artık miadını doldurmak üzeredir. Henüz birçok kenar mahalle göçebesinin kendisinin yeni bir yaşam biçimi oluşturduğunun da farkında değildirler. Fakat hayat şartları göçerleri evirerek yeni bir forma sokmuştur bile. Bu yaşamsal formun adı da; Kenar Mahalle Göçebeliği’dir.

Yapmış olduğumuz saha araştırmasında Bozahmetli Yörük Aşireti’ni iki kategoride değerlendirdik ve yarı göçebeler ile kenar mahalle göçebelerini aynı

listeye aldık. Büyük olasılıkla önümüzdeki yıllarda bunların tamamı çok çoğu bu yeni kavramla tanışacak ve kenar mahalle göçebeleri olarak hayatlarına devam edeceklerdir.

Tam Göçebe hayat tarzından, Kenar Mahalle Göçebeliği’ne birkaç yıl önce geçmiş olan (İŞ, 45, E) kendisi şu sözlerle ifade etmiştir:

“Bizimkisi bu saatten sonra vakit geçirmek. Şehirde bize göre yapacak bir iş yok, hem şehirde yaşayan babamlara yakın olmak hem de rızkımızı temin etmek için bir ara yol bulduk o da bu şekilde, şehrin yakınlarına bir yere bir çadır kurup gerektiğinde malın başında gerektiğinde şehirde böylece geçiyor zaman. Tabii eskiden Manavgat’a göçerdik on günlük bir yaya yolcuğu vardır mallarla. Şimdi, yerimizi sabitledik, hayırlısı olur inşallah.”(İŞ, 45, E).

BOZAHMETLİ YÖRÜK AŞİRETİ’NDE YARI GÖÇEBE VE KENAR MAHALLE GÖÇEBELRİ OBALAR VE BİREY SAYILARI

Oba reisinin adı Birey Sayısı Bulunduğu mevkii adı 1-Hüseyin Tuğcu 3 Anabağlar mah. Çarık oluğu Mevkii

2-Kerim Acır 4 Gökhöyük Mah. Garlangıç Mevkii

3-Muzaffer Acır 3 Gökhöyük Mah. Akoluk Mevkii 4-Hamza Yılmaz 4 Gökhöyük Mah. Cevizli Mevkii 5-Mustafa Cura 6 Beldibi Mevkii-Seydişehir 6-İbrahim Şirinel 4 Kuyucak Mezerkefi-Seydişehir 7-Mahmut Acır 4 Bahçelievler-Seydişehir

8-Mehmet Cura 4 Sanayi Bölgesi-Seydişehir 9-Süleyman İşbilir 5 Üç Irmak-Sırtköy-Manavgat 10-Mehmet Eski 2 Sevinç Mah. Manavgat

11-Ramazan Cura 7 Seydişehir

12-Mehmet Savan 2 Seydişehir

13-Hüseyin Acır 3 Gökhöyük Mah. Garlangıç Mevkii 14-Yaşar Savan 2 Seydişehir

15-Ahmet Boz 5 Evrenseki Mah. Manavgat

16- M. Ali Koç 3 Manavgat Külcüler Mah.

Tablo-3

Oba sayıları 16 ve obalarda yaşayan kişi sayısı 61olan Yarı Göçebe ve Kenar Mahalle Göçebeleri, eskiden yaylak ve kışlaklara göç eden fakat son yıllarda artık sadece belli bir bölgede kalarak yarı göçebe olarak yaşayan Bozahmetli Yörük aşireti mensupları, yerleşik hayata geçmeden önce adeta bir yerleşik hayat denemesi yapmaktadırlar.

Yapmış olduğumuz saha araştırmalarına göre; 2014 yılı Kasım ayı itibariyle 24 tam göçebe oba ve 91 kişi, yaylak ve kışlaklarda atalarından kalma alışkanlıklarına devam ederken, 16 oba ve 61 kişi ile yarı göçebe ve kenar mahalle göçerleri bulunmaktadır. Yerleşik hayata geçmemiş Bozahmetli Aşireti mensubu toplam, 40 çadır (oba) ve 152 kişi ile göçebe hayatı devam ettirmeye çalışmaktadır.