Büyükşehir Belediye Meclis üyeleri ile Demografik Bilgiler 1 Cinsiyet

Tablo 10: Meclis Üyelerinin Cinsiyet Dağılımı

Meclis Üyelerinin

Cinsiyeti Sıklık (f) Yüzde (%) Geçerli Yüzde244 (%) Toplam Yüzde245 (%) Erkek 257 93,1 93,1 93,1

Kadın 19 6,9 6,9 100

Toplam 276 100 100

Araştırmaya katılan Büyükşehir belediye meclis üyelerinin cinsiyet dağılımlarına bakıldığı zaman, 257 üyenin (% 93,1) erkek; 19 üyenin (% 6,9) ise, kadın olduğu görülmektedir246.

3.2.1.2. Görev Yeri

Tablo 11: Meclis Üyelerinin Görev Yer Dağılımı

Meclis Üyelerinin

Görev Yerleri Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%)

İstanbul 80 29 29 29 İzmir 56 20,3 20,3 49,3 Ankara 45 16,3 16,3 65,6 Samsun 26 9,4 9,4 75 Diyarbakır 22 8 8 83 Antalya 19 6,9 6,9 89,9 Adana 18 6,5 6,5 96,4 Eskişehir 10 3,6 3,6 100 Toplam 276 100 100

Büyükşehir belediye meclis üyelerinin görev yaptıkları Büyükşehirler bağlamında dağılımlarına bakıldığı zaman, Araştırmaya en çok üyenin % 29’luk oranla İstanbul’dan

244

Çalışmanın bundan sonraki bölümünde “Geçerli Yüzde (%)” ifadesi yerine “G.Yüzde (%)” ifadesi yer alacaktır.

245

Çalışmanın bundan sonraki bölümünde “Toplam Yüzde (%)” ifadesi yerine “T.Yüzde (%)” ifadesi yer alacaktır. 246

Türk siyasal yaşamı, genel ve kronolojik çerçevede değerlendirildiği zaman, erkek ve kadın seçilmişler arasındaki bu orantı(sızlık) yadırganmamalıdır. Diğer ülke önekleriyle karşılaştırıldığı zaman, daha önce seçme ve seçilme hakkını elde eden Türk kadını, bu hakkını erkek egemen siyasal hayatta olması gerektiği gibi yansıtamamaktadır. Siyasal hayatımızda önemli süreçlerden birini temsil eden demokratikleşme süreci, güçlendiği oranda, kadınların yerel ve ulusal meclislerde daha fazla oranda temsil edilmeleri mümkün olabilecektir. Ayrıca, siyasal, sosyal, ekonomik ve yönetsel hayatımız bağlamında çok önemli bir aşamayı temsil eden Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde, kadın – erkek temsiline ilişkin bu orantısızlığın, kadınlar lehine azalması beklenebilir. Elbette, bunun için tüm siyasal partiler düzeyinde ortak bir istek şarttır. TBMM’de yer alan, iktidar ve muhalefet partilerinin desteğinde, yerel ve ulusal meclislerde yer alması gereken minimum kadın üye sayısını veya seçimlerde aday gösterilmesi gereken minimum kadın aday sayısını belirleyen bir yasa çıkarılması, olgunluğuna henüz ulaşmamış siyasal kültürümüz için ivme sağlayabilir. Örneğin, Temmuz 2007 genel seçimlerinde kadın aday sayıları oldukça artırılmıştır.

(80 üye) katıldığı görülmektedir. İstanbul’dan sonra 56 üye ve % 20,3’lük bir oranla İzmir gelmektedir. Üçüncü sırada ise, % 16,3’lük oran ve 45 üye ile Ankara bulunmaktadır. En çok katılımcı sağlayan üç büyükşehirden sonra, sırayla Samsun (26 üye, % 9,4), Diyarbakır (22 üye, % 8,0), Antalya (19 üye, % 6,9), Adana (18 üye, % 6,5) ve en az üyeyle, Eskişehir (10 üye, % 3,6) gelmektedir.

3.2.1.3. Siyasal Parti

Tablo 12: Meclis Üyelerinin Temsil Ettikleri Siyasal Parti Dağılımı Temsil Edilen Siyasal

Partiler Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%)

AKP 160 58 58 58 CHP 64 23,2 23,2 81,2 DTP 11 4 4 85,1 DYP 9 3,3 3,3 88,4 SHP 9 3,3 3,3 91,7 ANAP 8 2,9 2,9 94,6 BĞZ. 6 2,2 2,2 96,7 DSP 5 1,8 1,8 98,6 MHP 3 1,1 1,1 99,6 SP 1 0,4 0,4 100 Toplam 276 100 100

Araştırmaya, en çok AKP’li (160 üye ve % 58’lik oran) üye katılmıştır. İkinci sırada, 64 üye ve % 23,2’lik oranla, CHP gelmektedir. Üçüncü sırada ise, 11 üye ve % 4’lük oranla, DTP bulunmaktadır247. Araştırmaya katılan diğer siyasal partilerin üye sayı ve oranları şöyledir: DYP ve SHP (9 üye, % 3,3), ANAP (8 üye, % 2,9), BĞZ. (6 üye, % 2,2), DSP (5 üye, % 1,8), MHP (3 üye, %1,1) ve SP (1 üye, % 0,4).

3.2.1.4.Üyelik Süresi

Tablo 13: Meclis Üyelerinin Üyelik Süre Dağılımı

Meclis Üyelerinin

Üyelik Süreleri Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%) 2 yıl ve daha az 220 79,7 79,7 79,7

2 yıldan çok 56 20,3 20,3 100

Toplam 276 100 100

247

Bu oranların, yerel meclislerde yer alan partiler bağlamında uyumlu olduğu belirtilmelidir. 28 Mart 2004 yılında gerçekleştirilen ve 34.075.239 kişinin (% 71,75) katıldığı yerel seçimlerin sonucu dikkate alındığında, AKP’nin birinci parti, CHP’nin de ikinci parti olduğu görülmektedir. Yerel seçimler sonunda, AKP, birinci parti olarak, 1.947 adet belediye başkanlığı elde ederken, ikinci sırayı, 497 belediye başkanlığı ile CHP almaktadır. Yine aynı seçim sonunda ortaya çıkan oy oranlarına bakıldığı zaman, AKP, % 40,13 ile birinci parti olurken, CHP, % 20,87 ile ikinci parti olmuştur. Büyükşehir belediyeleri bağlamında değerlendirildiği zaman, AKP, % 46,24’lük oranla birinci parti olurken, CHP, % 24,22’lik oranla ikinci parti olmuştur. Yerel seçimler, il genel meclisleri çerçevesinde değerlendirilirse, AKP, % 41,89’luk oranla birinci parti olurken, CHP, % 18, 38’lik oranla ikinci parti olmuştur (www.yerelnet.org.tr/secimler/ E.T., 13.10.2006).

Meclis üyeleri, üyelik süreleri bağlamında değerlendirildiği zaman, 220 üyenin (% 79,7) meclis üyeliğinin yeni olduğu görülmektedir. 56 üye (% 20,3) ise, önceki dönemlerde de Büyükşehir belediye meclislerinde yer almıştır248.

3.2.1.5. Yaş

Tablo 14: Meclis Üyelerinin Yaş Grubu Dağılımı

Meclis Üyelerinin

Yaş Grubu Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%) 46 ve üzeri 148 53,6 53,6 53,6

36-45 103 37,3 37,3 90,9

26-35 23 8,3 8,3 99,3

18-25 2 0,7 0,7 100

Toplam 276 100 100

Meclis üyelerinin, en çok, 46 ve üzeri (% 53,5) yaş grubundan oluştuğu anlaşılmaktadır249. 36 – 45 yaş grubunda yer alan üyelerin sayısı, 103 (% 37,3) kişidir. 26 ve altı yaş grubu ise, toplam itibariyle, 25 (% 9) kişidir.

3.2.1.6.Eğitim

Tablo 15: Meclis Üyelerinin Eğitim Durumu Dağılımı

Meclis Üyelerinin Eğitim

Durumu Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%) Üniversite (2/4 Yıllık) 153 55,4 55,4 55,4

Lise (ve dengi) 67 24,3 24,3 79,7 İlköğretim (5+3 Yıl) 28 10,1 10,1 89,9 Lisansüstü (Master /

Doktora) 28 10,1 10,1 100 Toplam 276 100 100

Meclis üyelerinin eğitim durumlarının oldukça iyi düzeyde olduğu ilk bakışta dikkati çekmektedir. Üyelerin 153 tanesi (% 55,4), yüksek öğrenim derecesine sahiptir. Ayrıca, 28 üyenin (% 10,1), lisansüstü eğitim sahibi olduğu anlaşılmaktadır. 67 üyenin

248

Önceki dönemlere ait veri olmadığı için, Büyükşehir belediye meclis üye değişim oranlarını karşılaştırmak, oldukça güçtür. Ayrıca, yerel meclislerin çoğunluğunu oluşturan AKP’nin yeni kurulmuş bir parti olması, değişim hızı konusunda, yanıltıcı yargıları sonuç verebilir. Yine de, 2004 yerel seçimleri sonucunda, Büyükşehir belediye meclislerini oluşturan üyelerin çoğunluğunun, bu meclislere çoğunlukla yeni katılmış üyelerden oluştuğunu belirtmek, yanlış olmayacaktır. Değişim oranının bundan sonraki seçimler için de yüksek tutulması gereği, 1980 sonrası depolitize olmuş nüfusun (özellikle, gençlerin) siyasetle ilgilerinin artırılması bağlamında işlevseldir.

249

Böyle bir durumun anlamlandırılması, hem siyasal hayatımızda güçlü bir yer tutan “Başkan’ın

Adamları” metaforu ve “Oligarşinin Tunç Kanunu” kuramı yardımıyla, hem de seçilme yaşının, şimdiye

kadar 30 yaş sınırında tutulmasıyla kolaylaşmaktadır. Alan araştırması veri sonuçlarından ve anayasa değişikliği önerisinin kabulünden hareketle, Büyükşehir belediye meclislerine, daha genç yaşta olan üyelerin girmeleri teşvik edilmeli, genel olarak ulusal, özel olarak, yerel siyasal yaşama katılım için seçilme yaşı, seçme yaşına kadar düşürülebilmelidir “Başkan’ın Adamları” metaforuna ilişkin olarak denilebilir ki, Türk siyasal hayatında, eğilimi hangi yönde olursa olsun, herhangi bir siyasal parti içerisinde

(aktif) faaliyet gösterebilmek için, mutlaka o siyasal partiye hakim kadrolardan onay almak söz konusudur.

İlgili siyasal partinin üst yönetim kadrolarına muhalefet eden herhangi bir hal, davranış, söz veya aktivite, partiden ihraç etmeye kadar uzanan disiplin cezaları ile sonuçlanabilir. O zaman, Türk siyasal hayatında siyaset yapabilmek, ancak ilgili partinin üst düzey yöneticilerinin adamı olmakla mümkündür demek yanlış olmayacaktır.

(% 24,3) ise, lise ve dengi okul mezunu olduğu görülmektedir. İlköğretim mezunlarının sayısı ise, 28 kişi (% 10,1) dir.

Araştırma sonuçları, Büyükşehir belediye meclislerini oluşturan üyelerin eğitim durumlarının oldukça yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum da, siyaset sahnesinde eğitimli insanların yer aldığını göstermektedir. Meclis üyelerinin eğitim düzeylerinin yüksek olması, ayrıca, üyelere yöneltilen anket sorularının kolayca anlaşılması ve cevaplanması sürecinde işlevsellik sunmuştur. Siyasal partilerin bundan sonraki genel ve yerel seçimlerde, eğitim düzeyi yüksek olan adaylarla seçime girmesi önemli bir tavsiye olarak değerlendirilmelidir.

Araştırma sonucu elde edilen veriler, belediye ve Büyükşehir belediyeleri üzerinde gerçekleştirilen bir başka araştırmanın verileri ile uyumlu gözükmektedir. Eren’in 2001 yılında, belediye ve Büyükşehir belediyelerinin başkan ve başkan yardımcıları/genel sekreterler üzerinde gerçekleştirdiği araştırma sonucuna göre, deneklerin % 81,7’si (94 kişi) yükseköğrenim görmüştür (Eren, 2001, s. 233). Eren’in konuya ilişkin bir başka çalışmaya yaptığı göndermede, Öztürk (1997, s. 123), nüfusu 50.000 ve daha üzeri belediyelerde, belediye başkanlarının eğitim düzeyinin, % 85 oranında yükseköğrenim olduğunu ifade etmektedir.

3.2.1.7. Meslek Türleri

Tablo 16: Meclis Üyelerinin Meslek Durumu Dağılımı

Meclis Üyelerinin

Meslek Durumu Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%) Serbest Meslek/Şirket Sahibi 194 70,3 70,3 70,3 Emekli/Öğrenci/Stajyer /Çalışmıyor 46 16,7 16,7 87 Memur/Sözleşmeli Personel 21 7,6 7,6 94,6 İşçi 15 5,4 5,4 100 Toplam 276 100 100

Araştırmaya katılan üyelerin 194 tanesi (% 70,3), serbest meslek kökenli veya şirket sahibidir. 46 üye (% 16,7) emekli/öğrenci/stajyer/çalışmıyor durumdadır. 21 üye ise, kamu görevinden gelmektedir. 15 üye ise, işçi kökenlidir.

3.2.1.8. Çalışma Alanı

Tablo 17: Meclis Üyelerinin Çalışma Alanı Dağılımı

Meclis Üyelerinin Çalışma

Alanları Sıklık (f) Yüzde (%) G. Yüzde (%) T. Yüzde (%) İnşaat/Müteahhitlik 46 16,7 16,7 16,7 Ticaret/Sanayi 43 15,6 15,6 32,2 Kamu Kuruluşu 38 13,8 13,8 46 Esnaf ve Sanatkarlık 33 12 12 58 Mühendislik 22 8 8 65,9 Sağlık/Sosyal/Kültür 15 5,4 5,4 71,4 Hukuk 12 4,3 4,3 75,7 Muhasebe/Mali Müşavirlik 12 4,3 4,3 80,1 Bankacılık/Sigortacılık/Finans 9 3,3 3,3 83,3 Eğitim/Araştırma 8 2,9 2,9 86,2 Ziraat 8 2,9 2,9 89,1 Turizm 7 2,5 2,5 91,7 Medya/Basın 5 1,8 1,8 93,5 Tekstil 4 1,4 1,4 94,9 Diğer 4 1,4 1,4 96,4 Halkla İlişkiler/Pazarlama 3 1,1 1,1 97,5 Gıda 2 0,7 0,7 98,2 Mimarlık 2 0,7 0,7 98,9 Emlak 2 0,7 0,7 99,6 Teknisyen 1 0,4 0,4 100 Toplam 276 100 100

Araştırmaya katılan üyelerin % 16,7’si (46 üye), İnşaat/Müteahhitlik alanından gelmektedir. 43 üye (% 15,6), ticaret ve sanayi sektöründen gelmekte; 38 üye (% 13,8), kamu kuruluşu kökenlidir. 33 üye (% 12), esnaf ve sanatkar kökenlidir. 22 üye (% 8), mühendislik kökeninden gelmekte; 15 üye (% 5,4), sağlık/sosyal ve kültürel alanlardan gelmektedir. 12 üyenin (% 4,3), ise hukuk kökenli olduğu görülmektedir. Muhasebe/Mali müşavirlik alanından da, 12 üyenin geldiği görülmektedir. 9 üye (% 3,3), bankacılık/sigortacılık/finans alanından gelirken, eğitim alanından gelen toplam üye sayısı, 8 kişidir (% 2,9). Ziraat sektöründen ise, 8 üye gelmektedir. Turizm alanından 7 üyenin (% 2,5) bulunduğu araştırmada, medya/basın sektöründen 5 temsilci (% 1,8) bulunmaktadır. Diğer alanlardan ise toplamda, 14 üye (% 5) gelmektedir.

İlgili tablodan da net olarak anlaşıldığı üzere, Büyükşehir belediye meclislerinde, daha çok özel sektör ve serbest meslek temsilcileri yer almaktadır. Alan araştırması, Büyükşehir belediye meclislerini oluşturan üyelerin önemli çoğunluğunun, özel sektör kökenli olduğunu göstermektedir. Kamu sektöründen gelen üyelerin sayısının düşük olmasının sebebi, yasal mevzuatımızca getirilen kısıtlamalardır. Mevzuatımıza göre, kamu görevlerinde çalışan memurlar veya kadrolu işçiler görevlerinden istifa etmedikçe, seçimlerde aday olamazlar veya aday gösterilemezler. Dolayısıyla, özellikle yerel

meclislerde görev alabilecek, akademisyen veya konuyla ilgili deneyimli bürokratlar, ilgili mevzuat gereği hem kamu görevliliğini hem de yerel seçilmişlik görevini bir arada yürütememekte, bu durum da, yetişmiş ve deneyimli çoğu bireyin, yerel meclislere girememesi sonucunu vermektedir. Dolayısıyla, sonuçta, yerel meclislerde, çoğunlukla, konusunda uzman olanlar yerine, bölge esnafıyla karşılaşılmaktadır.

Grup içi dağlımlar dikkate alınırsa, ilginç biçimde, hem AKP’nin hem de CHP’nin % 71,9’u “Serbest Meslek/Şirket Sahibi” kökenden gelmektedir. Eğer, AKP ve CHP, mevcut siyasal aritmetikte, merkezin sağı ve solunu temsil eden siyasal partiler olarak değerlendirilirse, her iki partinin de çoğunluğunun, özel sektör kökenli bireyler tarafından oluşturduğu görülmektedir250. Ayrıca, Türkiye özelinde, yerel siyasetin, toplumsal gruplar düzeyinden, ideoloji düzeyine kaydığını da, ayrıca, iddia etmek anlamlı gözükmektedir251.

3.2.2.Meclis Üyelerine Göre Türkiye’nin Karşı Karşıya Olduğu En Önemli