Avrupa Parlâmentosu

AB içinde halkı temsil eden Avrupa Parlâmentosu’nun kuruluşu AKÇT Anlaşması’na dayanmaktadır.

a) Yapısı ve İşleyişi

1979'dan bu yana tek dereceli genel seçimle iş başına gelen Avrupa Parlâmentosu 785 üyeden oluşmaktadır. (Parlâmento’da Almanya 99, Fransa, İtalya ve Birleşik Krallık 87'şer, İspanya 64, Hollânda 31, Belçika, Yunanistan ve Portekiz 25'er, İsveç 22, Avusturya 21, Danimarka ve Finlândiya 16'şar, İrlanda 15 ve Lüksemburg 6 üye ile temsil edilmektedir). Günümüzdeki sandalye sayıları Tablo 5 ve 7’de gösterilmektedir. Üyeler Avrupa düzeyinde örgütlenmiş siyasal partilerin adayları arasından genel seçimle seçilmektedir. Günümüzdeki dağılımı Tablo 6’da gösterilmiştir. Parlâmento genel kurulu Strasbourg'da toplanmaktadır. Her ayın bir haftası genel kurul oturumlarına ayrılmıştır. Bazı kısmî oturumlar ile komisyon toplantıları, Konsey ve Komisyon'la ilişkileri kolaylaştırmak amacıyla Brüksel'de

28 _{Avrupa Birliği Haber Sitesi, http://www.abhaber.com/belgeler/blg_00041.asp, Erişim: 08.10.2006,}

ayrıca Avrupa Birliği Anayasası’nın 4. Başlığı olan Avrupa Birliği’nin Kurumları ve Organları altında görev ve yetkiler tanımlanmıştır, bilgi için, http://europa.eu/constitution/en/lstoc1_en.htm, Erişim: 17.11.2006.

26 yapılmaktadır. Sekretarya ise Lüksemburg'da bulunmaktadır29.

Tablo 5. Avrupa Parlâmentosu Üyeleri (AP), Ekonomik ve Sosyal Komite (ESK), Bölgesel Komite (BK) (1999-2004)

Ülke Üyeleri AP Kaliteli Çoğunluk ESK & BK APÜ APÜ* Avusturya 21 17 4 12 Belçika 25 22 5 12 Almanya 99 99 99 10 Danimarka 16 13 3 9 İspanya 64 50 8 21 Fransa 87 72 10 24 Finlandiya 16 13 3 9 Yunanistan 25 22 5 12 İtalya 87 72 10 24 İrlanda 15 12 3 9 Lüksemburg 6 6 2 6 Hollanda 31 25 5 12 Portekiz 25 22 5 12 İsveç 22 18 4 12 İngiltere 87 72 10 24 Toplam 626 523 87 222

* Nice Anlaşması ile 12 aday ülkenin 209 sandalyesi dağıtılarak, Parlâmento da toplam 732 sandalye sayısına ulaşılmıştır. Günümüzde toplam 27 üye ülkenin 345 oyu bulunmaktadır ve son genişleme olan Bulgaristan ve Romanya’nın Birliğe katılımı toplam 255 oy ile (yüzde 73,9) gerçekleşmiştir.

Kaynak: Hitiris, ag.e., s. 42.

1 Ocak 2007 tarihinden itibaren AB’nin genişlemesi kaliteli çoğunluk sayısını 255’e çıkarmıştır. AB Antlaşmasının 205(2) sayılı kararına bağlı olarak oluşturulan

kaliteli çoğunluk (qualified majority), 2000 Hükümetlerarası Konferans ve Nice

Antlaşmasına göre üye ülkelerin nüfuslarına göre oluşturulmuştur. Karar için toplam Birlik nüfusuna göre oluşan üye sayısının yüzde 62’sinin oyu gereklidir. Birçok kurumsal reformlar oybirliği kuralı yerine daha kısa sürede sonuçlandırılabilen kaliteli çoğunluk kararıyla alınmıştır. Bu sebeple AB Anayasası 45 yeni belirlenmiş kaliteli çoğunluk kararı belirlemiştir. 1 Kasım 2009 tarihinden itibaren kaliteli çoğunluk, çift çoğunluğa (twofold-majority) dayalı olarak devam edecektir. Buna göre gerekli oy sayısı Birlik nüfusunun yüzde 65’ine göre belirlenmiş sayının en az yüzde 55’i tarafından kabul edilmesine göre belirlenir. Böylelikle kalabalık nüfusun alınacak kararlara engel olma ya da veto riski ortadan kalkacaktır30.

29 _{http://europa.eu/institutions/index_en.htm, Erişim: 07.10.2004.}

27

Tablo 6: Haziran 2004 AP Seçimlerine Kadar AP İçindeki Toplam 788 Parlâmenterlerin Politik Gruplara Göre Dağılımı

06.1999 –

01.05.2004

01.05.2004 – 10/13.06.2004

Ekim/2006 01.01.2008

Avrupa Halkları Partisi Grubu (Hıristiyan Demokratlar) ve Avrupalı Demokratlar (EPP-ED)*

233 296 276 289

Avrupa Sosyalistleri Partisi

Grubu (PES)* 180 232 212 215

Avrupa Liberal Demokrat ve Reform Partisi Grubu

(ELDR)* 60 66 104 101

Avrupa Birleşmiş Solu/Kuzey Yeşil Sol Konfederal Grubu (GUE/NGL)*

42 55 44 44

Yeşiller Grubu

(Greens/EFA)* 47 48 42 42

Avrupa Milletleri için Birlik

Grubu (UEN)* 30 30 41 41 Avrupa Demokrasileri Grubu (EDD)* 16 18 23 24 Kimlik, Gelenek ve Egemenlik - - 23 - Bağımsız* _{9 44 12 29} Toplam _{626 788 778 785} * Parlâmenter sayısı

Kaynak: http://wwwdb.europarl.eu.int/ep5/owa/p_meps2.repartition?ilg=EN&iorig=home, Erişim: 07.10.2004, http://www.europarl.europa.eu/members/expert.do?language=EN, Erişim: 03.01.2008.

AP’ye seçilen parlâmenterler, bağlı oldukları ülkelere göre değil, birlik düzeyindeki siyasî yelpazeye ve siyasî görüşlere göre gruplaşmaktadır. Bu gruplara fraksiyonlar denilmektedir31. Yukarıda ki Tablo 6 incelendiğinde en önemli fraksiyonların Hıristiyan Demokratlar ve Avrupa Sosyalistleri’nden oluştuğu görülmektedir.

31 _{Rıza Arslan, “Avrupa Birliğinin Kurumsal Yapısı ve Karar Alma Süreçleri”, Avrupa Birliği} Ortak Politikalar ve Türkiye, Editörler: Muhsin Kar, Harun Arıkan, Beta Basım, İstanbul, Ekim

28

Tablo 7: Nice Antlaşması’nda Öngörülen Değişikliklere Göre AP 2004-2009 Döneminde Üye Ülkelerin Sahip Oldukları Parlamenter Sayıları

Üye Ülke AP’deki

Parlâmenter sayısı (1999–2004) AP’deki Parlâmenter sayısı (2004–2009)* AP’deki Parlâmenter Sayısı (2007) Almanya 99 99 99 İngiltere 87 78 78 Fransa 87 78 78 İtalya 87 78 78 İspanya 64 54 54 Polonya - 54 54 Hollânda 31 27 27 Yunanistan 25 24 24 Çek Cumhuriyeti - 24 24 Belçika 25 24 24 Macaristan - 24 24 Portekiz 25 24 24 İsveç 22 19 19 Avusturya 21 18 18 Slovakya - 14 14 Danimarka 16 14 14 Finlândiya 16 14 14 İrlanda 15 13 13 Litvanya - 13 13 Letonya - 9 9 Slovenya - 7 7 Estonya - 6 6 KKTC ve GKRK** - 6 6 Lüksemburg 6 6 6 Malta - 5 5 Bulgaristan - - 18 Romanya - - 35 Toplam 626 732 785

*Nice Antlaşması ile öngörülen sayı;

http://europa.eu/scadplus/nice_treaty/bodies_en.htm#PARLIAMENT , Erişim: 07.10.2005, http://www.europarl.europa.eu/members/expert.do?language=EN, Erişim: 03.01.2008.

** Adanın birleşik olarak AB üyesi olması durumunda Kıbrıs için ayrılan toplam 6 parlâmenterin 4’ü Güney Kıbrıs Rum Kesimi’ne, 2’si Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti tarafına ayrılmıştı. Sadece Rum kesiminin üyeliği ile Kıbrıs’a ayrılan toplam 6 sandalyede de Kıbrıslı Rum parlâmenterler oturmakta.

Tablo 7’de 2004-2009 döneminde ve özellikle 2007 yılına ait parlamenter sayıları gösterilmiştir. Tablo 7 incelendiğinde son dönemde İngiltere, Fransa ve İtalya gibi genişleme öncesi üyelerin parlâmenter sayılarında hemen hemen aynı miktarda bir azalma yaşandığı görülmektedir.

Parlâmento içerisindeki tüm grupların katılımıyla oluşan ve genel kurul çalışmaları için hazırlık yapan toplam 20 Komite (kurul) bulunmaktadır.

29 Parlâmentoyu oluşturan Komitelerin belli başlıları şunlardır32;

9 Güvenlik, silâhsızlanma ve insan hakları alt komitelerini de içeren siyasal komite,

9 Tarım, balıkçılık ve kırsal kesimin geliştirilmesine yönelik komite, 9 Dış ekonomik ilişkiler komitesi,

9 Enerji araştırma ve teknoloji komitesi,

9 Çevre sorunları, halk sağlığı ve tüketicinin korunmasına yönelik komite, 9 İstihdam, iş piyasası ve sosyal işler komitesi,

9 Kalkınma ve işbirliği komitesi,

9 Gençlik, kültür, eğitim, medya ve spor komitesi.

Parlâmento, toplam 490 milyon insanı temsil eden33 siyasî ve ulusal eğilimlerin buluştuğu eksiksiz bir Avrupa formudur. Yeni politikalar oluşturulması ve var olanların geliştirilmesi ya da değiştirilmesi yönünde sık sık çağrılar yapmaktadır.

b) Görevleri

Parlâmentonun yasamanın denetimi, bütçenin denetimi ve yönetimin denetimi olmak üzere üç önemli yetkesi vardır34.

Yasamanın denetimi:

(a)Komisyonun yasa önerisi Konsey tarafından kabul edilmeden önce Parlâmento’nun görüşü alınır,

(b) Komisyon tarafından önerilen bir yasayı tashih eder, (c) Konsey ile birlikte ortak karara varır,

(d) Birliğe yeni üye kabul eder, Birlik adına üçüncü ülkelerle anlaşma yapar,

32 _{http://europa.eu/agencies/index_en.htm, Erişim: 09.10.2005.}

33 _{http://europa.eu/institutions/inst/parliament/index_en.htm, Erişim: 04.01.2008.}

30 Avrupa Merkez Bankası’nın görev ve yetkilerini belirler.

Bütçenin Denetimi: Komisyonun ilk bütçe önerisini denetler ve gerekli

görürse değişiklik yapabilir, bütçeyi onar.

Yönetimin Denetimi: Komisyon ve Konsey’in çalışmalarını denetler. Her beş

yılda bir Komisyon üye ve başkanlarının seçiminde önemli rol oynar. Uygun görmediği çalışmalarında Komisyonu kınar, hatta istifaya zorlar. Konsey başkanının yılbaşında sunduğu programını ve yılsonu hesaplarını denetler. Konsey başkanı Konsey toplantılarının sonuçları ile dış ve güvenlik politikalarındaki gelişmeler hakkında Parlâmento’ya bilgi verir.

Birlik Antlaşması'na göre Parlâmento, Birlik kurumlarının faaliyetlerini gerçekleştirmesi sırasında ortaya çıkan görevi kötüye kullanma olaylarıyla ilgili olarak vatandaşların şikâyetleriyle ilgilenmekle görevli bir ombudsman (kamu denetçisi) atama yetkisine sahiptir.

Birlik mevzuatı üçlü bir süreç içinde hazırlanır: Mevzuat önerilerini Komisyon hazırlar, Parlâmento ve Konsey ise bu mevzuatı yürürlüğe koyma yetkisini paylaşırlar.

1986 yılında kabul edilen Avrupa Tek Senedi, mevzuat önerilerinin Komisyon'un aktif katılımıyla Parlâmento ve Konsey tarafından iki kez görüşülmesini içeren bir işbirliği usulü getirerek Parlâmento’nun mevzuata ilişkin yetkilerini arttırmıştır. Birlik Antlaşması ile bir adım daha ileri gidilerek Parlâmento’ya daha geniş kapsamlı yasama yetkileri verilmiştir. Antlaşma çerçevesinde kabul edilen yeni ortak karar usulüne göre Parlâmento birçok önemli alandaki yönetmeliklerin ve yönergelerin kabulü konusunda Konsey'le eşit statüye sahip kılınmıştır.

Bu usul tek pazar, sosyal politika, ekonomik ve sosyal kaynaşma, araştırma ve Birlik Antlaşmasının kapsadığı yeni alanlara (trans-Avrupa ağlar, tüketicilerin korunması, eğitim, kültür ve sağlık) uygulanır. Parlâmento ortak karar usulünün özellikle tarım ürünleri fiyatları ile Birliğin bütçe kaynaklarını tanımlanmasını da kapsayacak şekilde genişletilmesini istemektedir.

31 Son olarak, büyük önem taşıyan bazı kararlar (bazı uluslararası antlaşmalar, yeni üyelerin katılımı, Parlâmento seçimlerinde her ülkede aynı usulün uygulanması, birlik vatandaşlarının ikamet hakkı, vs.) için Konsey'in, Parlâmento’nun onayını alması gerekir35. Parlâmento aynı zamanda Birliğe yeni katılacak olan ülkelerin uygun olup olmadığına karar verme yetkisine sahiptir.