• Sonuç bulunamadı

B e le d i y ec i l ik

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "B e le d i y ec i l ik"

Copied!
3
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

B e l e d i y e c i l i k

Y A P I M Ü S A A D E L E R İ VE Z Ü R İ C H ŞEHRİNDE A L Â K A D A R İ D A R İ T E Ş K İ L A T L A R

Mimar H. İrfan Bayhan ETH/SİA

«Zürih» Üniversitesi mimarî fakültesi asistanlarından

Normal olarak, herhangi bir memleketin herhangi bir vatandaşı yer altında olsun yer üstünde olsun yeni bir inşaat veya tadilât yapmak arzusunu gösterdiğinde bulunduğu bölgedeki salâhiyetti makamdan lüzumlu ya-pı müsadesini almaksızın yaya-pı faaliyetine geçmiyeceği gibi, bir memleket devlet teşkilâtının resmî bir müesse-sesi de. kendi, yani devlet inşaatlarına başlıyabilmesi için ayni makamlardan gerekli müsadeyi temin etme-sinin icap ettiği malumumuzdur. Şu halde bir yapının vücude gelmesi, yapı müsaadesi alınmaya kadar kâğıt üzerinde geçen nispeten pasif bir safha ile, müsaade a-lmdıkcan sonra arazi üzerinde ölçme tespit ve temel aç-ma ameliyeleriyle aktif olan ikinci safha ile iki kısaç-ma ayrılmakta ve ilk kısmın son ameliyesi olan müsade al-ma işi çok defalar, mial-mar mühendis, ve ev sahibi için haklı olarak aşılması icap eden mühim manîlerden ola-rak telâkki edilmektedir. Hukuk, sıhhat, estetik, ve emniyet bakımlarından umumun menfaatma olarak res-mî müdahalenin lüzumlu olduğu sarih olduğu gibi, mü-dahale ve mürakabenin şekil ve temayüllerine göre ya-pıların mimarilerinin hudutlandırılmakta olduğu da meydandadır.

Ne kadar ufak çapta olursa olsun, bir bütün teşkil edecek olan imar plânlarının bir uzvu olarak kabul et-mek zorunda olduğumuz, belki de çok küçük bir par-sel üzerinde projesi hazırlanan yapılar dahi bu hudut-landırma neticesi olarak evvelden bir form almakta ve ayni şartlar altında gelişebilmektedir. Hudutlandırma ve mürakabede diğer taraftan mesul şahısların kabili-yetleri, hükmetmekte olan siyasî cereyanların tesirleri, ve hulâsa olarak kontrol keyfiyeti ile mükellef olan mü-rakabe cihazının temayüllerine göre yapılmaktadır. İmar plânı hazırlanması esasen yapı işlerinin düzenlen-mesi ve hudutlandırılması demek olduğundan, imar plânlarını prensip itibariyle kabul etmek, inşaatların bazı şartlara bağlanmasına muvafakat etmektir.

Müstes-Şehrimizde. inşaat ruhsatiyesi almak için karşılaşılan müşkilâttan herkes müştekidir. Dergimiz, bizde tatbik edilen usullerle, bazı ya-bancı şehirlerdeki kaideleri mukayese edebilmek için tetkikler yap-tıracaktır. İnşaat ruhsatiyeleri hakkında «Zurih» şehrinde tatbik edi-len formaliteler hakkındaki ilk yazıyı Mimar İrfan Bayhan hazır-lamıştır.

ııa memleketler bir tarafa ayrılırsa, demokrasi esasları-nın hâkim olduğu hukuk devletlerinde siyasî rejimlerin kabulü halkın ekseriyetinin reyine tabi olduğundan, kontrol keyfiyetinin istikameti herhangi bir siyasî par-tinin tabii olarak beraberinde getirdiği, içtimaî sosyal, iktisadî ve kültürel istikametlerin bir muhassalası, ayni zamanda ekseriyetin bir arzusu olmaktadır.

Tatbikatta vaziyet idealliğini zaman zaman kaybet-mektedir: Gelişigüzel verilen yapı müsaadeleri, binala-rın, emniyet, sıhhat ve estetik gayelerinin azalmasına, ve tek tek binalar için yapılan tesadüfi hareketler bir şe-hir veya şeşe-hir parçasının ayni şekilde tesadüfi olarak gelişmesine sebep olmaktadır. Zaman geçtikçe anlaşıl-makta olan hatâlar temir edilinceye kadar yeniden za-man ve para kaybına sebebiyet vermektedirler. Bütün cemiyet hâdiseleri ile çok yakından alâkası olan bu vaziyetleri hülâsa ederken, yapı müsaadelerini vermek v e -ya vermemek, -yani bir projenin tatbik edilip edilmemesi hakkında karar vermekle mükellef bulunan şahıs veya resmî müesseselerin karşılaştıkları güçlükleri de bu a-rada saymak yerinde olur. Kurulan resmî mürakabe cihazları muhtelif tesirlerin altmda hareket etmek mec-buriyetindedirler. Bunların bir kısmı nizamnameleı kat'î imar plânları, v.s. gibi dahilî olarak isimlendirebi-leceğimiz tesirler, diğerleri de inşaat yapmak isteyenler tarafından çok çeşitli şekillerde yapılan tesirlerdir. Y a -pı sahiplerinin ucuz, azamî derecede gelirli, bir ya-pıya sahip olmak gayesiyle emniyet, estetik ve sıhhat cihetle-rine ehemmiyet vermemeleri, arazi ve yapı spekülâsyo-nunu meslek edinen şahıs ve müesseselerin ve bunları destekliyen siyasî partilerin tazyikleri, istikbalde işe yarayıp varamıyacakları meçhul mimarî tendenzlerle paralel giden yeni yapı malzemeleri haricî tesirler ara-sında sayılabilir.

(2)

projeler-de üzeri kırmızı kalemle çizilebilecek noktaları aramak olmadığı gibi, sadece plânların mevzuata uyup uymadı-ğını tetkik etmeleri de kâfi değildir. Yapı işlerinin umu-miyetle geri olduğu, en kısa yoldan kalkındırılması icap eden memleketimizde bu gibi resmî müesseselerin kon-trol işlerinden başka inşaata teşvik yolunda hareket et-meleri, yapacakları makul tekliflerle, imar plânlarımı-zın, ve alâkadar yapı kanunlarının müdafaasını yaparak ayni zamanda proje ve yapı sahibini müspet yolda ikna etmeleri mükellefiyetleri dahilindedir.

Bir yapı aktif duruma girmezden evvel haricî ve dahilî cephelerin çarpışarak bir anlaşmaya varılması ve her iki tarafın bazı fedakârlıklarda bulunarak yapı mü-sadesinin ideal bir şekilde temin edilmesi kabul edil-diğinde, üzerinde durmak mecburiyetinde kalacağımız en mühim noktalardan biri de bu fedakârlıklar esnasın-da gösterilen anlayış tarzıdır. Zira imar plânlarımız, inşaat nizamnamelerimiz ne kadar mükemmel olursa olsun, bunları eldeki mevzuata aykırı hareket etmek-sizin her memlekette suiistimal etmek daima mümkün-dür. En mükemmel yapı nizamnamelerinde dahi sonsuz olan, ufak, fakat mühim detayların maddelerle tarif ve tesbiti mümkün olamıyacağından birçok hususlarda ka-rar vermek mesul şahıslara terkedilmiştir. Binaenaleyh verilen müspet veya menfi kararlar ayni zamanda bu nizamnameleri anlayış şeklinin bir ifadesidir. Zürih şeh-rindeki yapı müsaadeleri ile alâkadar olan aşağıdaki sa-tırların gayesi bu şehrin yapı kanunlarının bize bir nu-mune teşkil edeceğini iddia etmek olmayıp sadece hâ-kim usullerin nakli suretiyle okuyucuya bir mukayese zemini hazırlamaktır.

Zürih şehrinin yapı kanunları:

Bu kanun şehir halkının reyi ile 1893 senesinde ka-bul edilerek meriyete girmiştir. Zaman ilerledikçe de-ğişen iktisadî, sosyal, ve hukukî şartlar bu tarihli ka-nunun eksikliklerini ortaya koymuş ve 1901, 1912, 1922, 1925 ve son olarak 1931 senelerinde hazırlanarak halk tarafından kabul edilen yapı nizamnameleri ile doğan müşkülâtların halline çalışılmıştır. Son olarak 1947 se-nesinde hazırlanan yeni yapı nizamnamesi henüz meri-yete girmemiştir.

Yapı müsaadeleri ile alâkadar makamlar, müracaat ve muamele şekli:

Bu müsadelerle meşgul şehir teşkilâtı umumî olarak iki grupa ayrılmıştır.

Yapı işleri I inci grupu (3 şehir meclisi âzası şef) (2) Yeraltı inşaatı şubesi, (şehir baş müh.) (**) (2) İmar plânı bürosu

(2) Bölge inşaat plânı bürosu (2) Y o l işleri müfettişliği

( » » ) Bu adetler teşkilâtın tasnif sırasına göre değil, muamele sırasının takibi içindir.

(2) Şehir ölçme işleri bürosu (kadastro) (2) Bahçecilik işleri bürosu

(2) Şehir orman işleri bürosu

Yapı işleri II inci grupu (3 şehir meclisi âzası şef) (2) Y e r üstü inşaatı şubesi (şehir baş mimarı) (2) Yer üstü inşaatı müfettişliği

(3) İnşaat mürakabe bürosu. (***) (1). (2) Teshin işleri bürosu.

Bu taksimatm haricinde yapı müsadeleri verilir-ken izin ve fikirleri alınan diğer resmî teşkilâttan ola-rak da, yangın polisi (polis teşkilâtında), Elektrik, su, havagazı, idareleri sayılabilir. Tasnifimizi burada biti-rerek müracaat şekline geçelim.

Proje işlerini üzerine alan mimar veya mühendis üzerine bina yapmak istediği parselin şartlarını mevzu-ata göre tetkik ettikten sonra ilk etüdlerini mal sahibi ile anlaşarak her günkü muayyen konuşma saatlerinde inşaat mürakabe bürosunda (1) göstererek, resmen mü-racaat etmezden evvel projesi hakkında ilk sondajlarını ücretsiz olarak yapar. Bu şekilde mevzuat bakımından olgunlaşan ve tersim tarzı serbest bırakılan 1/100 ölçü-sündeki proje, nizamnamelerin ve imar plânlarının ta-yin ettiği inşaat hudutları cepheler ve maktaları tam olarak, orijinal kadastro plânı üzerine çizilmiş vaziyet plânı ile beraber inşaat mürakabe bürosuna teslim edi-lir. Yapı kıymetine ve cinsine göre binde 1 ile 2 arasında bir muamele ücreti ödenir. Diğer taraftan, inşaat ma -hallinde projeyi ve araziyi tetkik edecek şahıslara ve arsa ile hudut teşkil eden komşulara binanın irtifaları ile hacmi hakkında bir fikir vermek için, bina köşele-rinin şakulî kazıklar ile ayni köşelerdeki saçak irtifa-larınm ufkî latalarla tespit edilmiş olması şarttır.

Mürakabe bürosu teslim aldığı projenin bir nüsha-sını (2): ile gösterilen I inci ve II nci yapı işleri grupu-nun alâkadar bütün şubelerine gönderdiği zaman, res-mî ilân gazetesi ile vaziyeti parselle müşterek hudutları olanlara ve efkârı umumiyeye açıklanması da müsade alma bahsinin başlangıcını teşkil eder. Bu açıklamaya sebep hudut komşularının projeye hukukî yollardan bir itirazları olup olmadığının tespitidir. Bu itirazların müddeti 15 gündür ve şikâvetlerin doğrudan doğruya mahkemeye yapılması lâzımdır. Böyle hallerde sulh hâ-kimliği işi eline alarak hakem rolünü oynamakta ve kontrol bürosunun da bu husustaki fikri sorularak ica-bında proje sahibinin aleyhine ve mürakabe bürosunun aksine olarak karar verebilmektedir. Hükümet teşkilâ-tının mürakabe cihazları müstesna, hudut komşusu olan vatandaş kendi hukukî haklarını müdafaa ederken bu suretle kendi reyi ile seçilen resmî teşkilâtı da icabında kontrol etmek fırsatını kazanmış oluyor.

(3)

Mürakabe bürosu tarafından tetkik edilmekte olan projenin ilgili şubelerdeki diğer nüshası her şubenin kendi branşmdaki tenkitleri ile azami 20 gün sonra tek-rar mürakabe bürosuna (3) geri iade edilerek, son ola-rak bu büronun her şubenin tenkitlerini nazarı itibara alarak hazırlıyacağı bir rapor ile, son söz ve karar ver-me hakkı olan II inci grup un şefliğine gönderilir. Her hafta ayni gün sadece proje tetkik etme işi ile meşgul olan II inci grup eldeki raporlara göre kat'î kararını verir. Böylelikle bütün formalite 1 ayda sona erer. K a -rarlardan memnun kalmayan proje sahipleri sebepleri ile müracaatlerini tekrarlıyabilirler.

Naklettiğimiz sıraya göre numaralanan makamların içinde yapı müsaadeleri hususunda son sözü olan yapı işleri II inci grupu halk tarafından her dört senede bir seçilen 3 şehir meclisi âzasından (mebusundan) mürek-keptir. Seçilebilmeleri için, mimar mühendis gibi inşa-at işleri ile alâkadar bir meslek sahibi olmaları icap et-mediği gibi, İsviçre mimarlar birliği de mimarî meslek sahibi olan şahısların bu gibi makamlara seçilmesine tarafdar değildir. Umumî kanaat, bu şahısların meslekî tesirlerden masun kalarak karar verebilmeleri için geniş malûmat sahibi entellektüellerden seçilmesi merkezin-dedir. Esasen kendilerinin karar verebilmeleri için mes-lekî şubeler fikirlerini söylediklerinden, ortada sadece mantık yolunu aramak kalmaktadır. Seçim mevzuüba-his olduğuna göre de bu namzetlerin muayyen bir siyasî partiye mensup olmaları icap etmektedir.

Diğer teşkilâtlar:

Hukukî bakımdan bir yapının gelişmesinde söz hak-kı olan makamları saydıktan sonra Zürih'te ve bütün İsviçrede hukukî salâhiyeti olmamasına rağmen, mesul şahıs ve müesseselerin nazarı dikkatini çekmek bakı-mından büyük ölçüde rolü olan memleket himayesi isim-li bir cemiyetten de bahsetmek yerinde olur. Mimar, mühendis, doktor, ve sanatkâr gibi değişik mesleklere sahip münevver bir tabakayı âza olarak kazanmış olan bu cemiyetin esas gayesi, memleketin, şehir, kasaba, köy. tarla, orman. göl. nehir, gibi arazi üzerinde muayyen bir karaktere sahip bölgelerinin yabancı ve yanlış in-şaatlarla bozulmasına mani olmaktır. Cephelerde çatı-larda rekabet yüzünden sonradan yapılarak büyük şe-hirlerde çirkin bir hal almaya başlıyan reklâmlar, şose-lerde ve tren hatlarında ayni gayelerle sıralanan rek-lâm levhaları bu cemiyetin mücadele hedefidir. Bu se-beplerle alınması istenen inşaat müsaadelerinin vaziyet-lerine göre bu gibi hücum ve itirazlara maruz kalması da daima mümkündür. Mahallî güzelleştirme ve kalkın-dırma cemiyetleri de zaman zaman ayni faaliyeti gös-termektedirler.

Resmî makamların murakabeleri, hudut komşuları-nın muvafakat ve itirazları nihayet, birçok hallerde di-ğer gayri resmî cemiyetlerin protestolarından sonra te-mel çukurlarının açılmıya başlaması, devletin ve kom-şularının haklarını tanıyarak yapılmaya hak kazanmış bir projenin aktif devreye girmesi demektir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Basılmıyan yazılar

Belediyemiz, İstanbul'un dört yıllık imâr programını ilân etmemiş olduğu için, hemşehrilerin inşa ettirecekleri bü- tün binalar muvakkat inşaat kategorisi- ne

Nihayet imâr, is- kân ve mesken gibi, her biri birer dev mesele olan işlerle, müstakilen uğraşa- cak bir Vekâletin kurulmasını falihayır sayabiliriz.. Bu üç meselenin,

Velhasıl, gerek komitenin ziyaret programından anlaşılacağı, gerekse bu tetkiklere iştirâk etmiş Olan mimar- lar odası delegelerinin kısa raporlarında belirttikleri şu

Kabataş iske- lesi ile Beşiktaşdaki Hayrettin iskele- sinin, trafik meselesi bir kül olarak etüd edilmedikçe ve şehircilik mütehassısları bu problemi önce proje üstünde

Galata'da büyük bir İş hanı bir ban- ka tarafından bir sene önce, yarısı kadar fiyat bulunmadığı halde, 3,5 milyon lira- ya satın alınmıştır.. Akabinde, içindeki

Belediyemiz mesken için ayırdığı fonu, büyük caddelerde, orta sınıfın otu- rabileceği 3 ve 5 odalı dairelere hasre- decek yerde, bilhassa (gece kondu) ya-

Bir yapının, malzeme ihtiyaçlarının ancak % 10 veya 20 sini vererek, üst ta- rafı için, onu karaborsaya sevkedecek yerde, bir çok memleketlerin ikinci dün- ya harbinden