ARKÎTEKT
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ
Revue d'architectured'urbanisme Monthly publication on architec- ^ ^ Monltsheft filr Baukunst et des arts decoratifs ture city plannmg and decoration Staecliebau und Dekoratioıı İMTİYAZ SAHİBİ VE BAŞ Y A Z A R I : ZEKİ SA YÂR. U. N E Ş R İ Y A T MÜDÜRÜ ABİDİN MORTAŞ A D R E S .' A R K İ T E K T ÜNADOLTJ HAN No. 33 EMİNÖNÜ , İSTANBUL TELEFON : 2 2 1 3 0 7
MESLEK POLİTİKASI:
KURULUŞU: 1931 Cild: 25 No. 283 A b o n e ş a r t l a r ı :SU MESKEN DÂVAMIZ!
Yıllığı 20.— T.L. Altı aylığı 12.— T.L. Sayısı 7,50 T.L.Yazan : Y. Mimar Zeki SAYÂR Yabancı memleketler için : 25. T.L.
İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir. ARKİTEKT'in KOLLEKSİ YONLARI:
1931 — 1935 beher cildi 25.— T.L. 1936— 1940 » » 22,50 T.L. 1941 — 1945 » » 20.— T.L. 1946— 1955 » » 20.— T.L. Bütün yazı; foto; resim ve abone bedelleri ARKİTEKT'in adresine posta ile gönderil-melidir. Basılmıyan yazılar iade edilir. Adreslerini değiştiren abonelerin en geç iki ay içinde idarehanemizi haberdar etme-leri lâzımdır. Aksi takdirde kaybolan der-gilerden Müdürlüğümüz mes'uliyet kabul
etmez.
Pour tout payement et demande des ren-seignements; ainsi que pour tout envoi des documents, tels que photos, articles, annon-ces bibliographie â. inserer, s'adresser k la
Direction.
Adresse : A R K İ T E K T No. 33 Anadolu Han, Eminönü
İstanbul Turquie
Ankara Mümessili Y. Mimar Muzaffer VANLI
Bir müddet önce, Avrupa Ekonomi Konseyi mesken komitesinden sekiz ki-şilik bir heyet memleketimizi ziyaret et-ti. Bu ziyaretin maksadı, memleketimizde mesken problemini tetkik etmekti.
Nafia Vekâleti tarafından yapılan ziyaret programı, bu heyete mesken dâ-vamızın hakikî durumunu açıkça göste-recek şekilde tanzim edilmemişti. Ziya-ret programı yalnız, senelerdenberi ken-di anlayışımıza göre iyi zannettiğimiz ve başarı saydığımız bir kısım faaliyet va tatbikatı göstermekten ibaretti.
Komiteye bir haftalık ziyaretinde, Nafia Vekâleti tarafından gösterilenler, yalnız Emlâk-Kredi Bankası, Toprak ve İskân U. Müdürlüğü ve İşçi Sigortaları-nın bazı realizasyonlarmdan ve resmî zi-yaretlerden ibaretti. Programda, gayri sıhhî mesken bölgelerine, gece kondu mahallelerine ait herhangi bir ziyaret olmaması bizleri hayrete düşürmüştü. Çok şükür, nereleri ve neyi tetkik ede-ceklerini çok iyibilen komite âzaları bu programla yetinmemişler, mesken dâva-mızın hakikî durumunu incelemek imkâ-nını bulmuşlardır.
Nitekim, Komitenin İstanbul'u ziya-retlerinde Belediyenin alâkalı büroları çok haklı olarak, İstanbul'un gece kondu mahallelerini heyete tetkik ettirdiler.
Bu ziyareti sırasında, heyete katılan Mimarlar Odası mümessillerinin bilâha-ra heyetin incelemelerinden aldıkları intibaları, kısa bir rapor halinde
yayın-laması mesken problemimizin hakikî durumunu teşrih ve izah etmesi bakı-mından çok dikkat çekici olmuştur. Y. Mimar Attilâ Arpat ve Orhan Demir-pençe'nin heyetle yaptıkları temaslar-dan edindikleri intibalar, bize, mesken dâvasmdaki çalışmalarımızın tamamen yanlış bir istikamet takip ettiğini açıkça göstermektedir. (*)
Bu sahifalarda senelerdenberi fır-sat buldukça izaha çalıştığımız bu dâva hakkında bilmediklerimizi, beynelmilel mütehassıslardan mürekkep bir komite-den öğrenmek, her halde alâkalıları ikaz etmeli ve dâvayı yeniden ele almamıza yardım etmelidir.
Türkiyenîn mesken dâvasında bu-güne kadar vaki, faaliyetlerini her veçhe-den isabetli görmeyen komite, her hal-de, alâkalı makamlara bir rapor vere-cektir.
Türkiye'nin mesken dâvasını yeni-den gözyeni-den geçirirken, şu faktörlerin ayrı ayrı incelenmesi gereklidir.
I — Sosyal cephe, II — Kredi meselesi, III — Proje ve inşa tekniği, IV — Malzeme sanayii,
Mesken problemi ile uğraşanların bu faktörleri teker teker ele almaları icap ederken hiç de böyle yapılmamıştır. Ge-ce kondu mahallelerinin doğuşunun âmil-leri incelenmemiş ve çareâmil-leri
aranma-mıştır. Ankara'nın hükümet merkezi ol-duğu giindenberi, başlamış olan, gayri sıhhî mahallelerin doğuşuna bigâne ka-lınmıştır. Gece kondular İkinci Dünya Harbinde büyük şehirlerimizin kenar semtlerini doldurduktan sonra, ken-di anlayışımıza ve ölçümüze göre, güya harekete geçilmiştir. Hakikatte ise, cezri hiçbir sey yapılamamıştır. Ucuz meskenlere kredi tahsisindeki isabetsiz-likler yekden mesken komitesinin dik-katini çe.kivermiştir. Asgarî mesken üni-tesinin önceden tayin edilmemiş olması mesken kredisinde isabetsiz tahsislerin yapılmasına sebebiyet vermiştir.
Gerek Emlâk-Kredi Bankası, gerek-se son zamanlarda İstanbul Belediyesi-nin ucuz mesken namiyle yaptıkları ba-zı inşaat, Avrupadaki ölçülere uymamak-tadır. İstanbul Belediyesinin, meselâ Atatürk Bulvarında inşe halindeki blok apartman daireleri (ucuz mesken) norm-larından çok büyük tutulmuştur. Emlâk Bankasının, meselâ, Levend'deki inşaa-tı keza (ucuz mesken) prensiplerine gö-re olmadığından komite bunları (lüks) yapılar diye tavsif etmiş ve memleke-tin hakikî ihtiyacına cevap verecek da-ha (sosyal) projeler tatbikini temenni etmiştir. Kredi meselesi de aynı vaziyet-tedir. Buna da gerektiği gibi cephe ve-rilememiştir. Açılan krediler yerine de-ğil, tesadüflere göre tahsis edilmiştir.
Komite tetkikleri neticesinde Ban-kaların yalnız inşaatı teşvik ettiğinden, fakat malzeme sanayiine ehemmiyet ver-mediklerinden bahsetmektedir. Mesken kredisi veren tek müessese Emlâk - Kre-di Bankasıdır. Diğer bir iki küçük Ban-kayı bu sahada saymak caiz bile değil-dir.
Köy meskenleri meselesine gelince, şehirlerinde mesken dâvasını hallede-memiş bir memlekette, işi köye kadar götürmenin imkânsız olacağı aşikârdır. Köylerin mesken dâvası için, Türkiye Ziraat Bankasının bir kararnameye isti-naden 50 milyon liralık bir kredi fonu ayırdığı, fakat bu kredinin tam mâna-siyle tahsis edilemediği malûmdur.
Esasen Avrupa'da köylerin mesken dâvasiyle uğraşabilen ve bu işe para tahsis edebilen memleketler pek mah-duttur. Bu imkânı yalnız bazı Skandinav memleketleri elde edebilmişlerdir.
Mesken dâvasının en ehemmiyetli .konularından biri de, ucuz mesken pro-jelerinin tasarlanma ve hazırlanmasıdır. Bu sahada, bütün memleketlerde, bir çok çalışmalar yapıldığı ve neticeler el-de edildiği halel-de, bizel-de bu mesele hiç ele alınmamıştır.
Bugüne kadar, gerek mesken koope-ratiflerinin gerek Bankaların tatbikatı bunu açıkça gösterir. Ucuz mesken
plân-larında, mimarlarımız ayrı, ayrı çalış-makta ve yalnız yabancı norm ve pren-siplerden faydalanmaktadırlar. Ucuz mesken plânları için, aile büyüklüğü, pi-yeslerin ve dolayısiyle evlerin eb'at ve sahaları hakkında bir tiplendirme mev-cut değildir. Bu sahifalarda evvelce de teklif ettiğimiz gibi, bütün Türkiyeye şamil bir mesken araştırma teşkilâtı ku-rulması lâzımdır.
Velhasıl, gerek komitenin ziyaret programından anlaşılacağı, gerekse bu tetkiklere iştirâk etmiş Olan mimar-lar odası delegelerinin kısa rapormimar-larında belirttikleri şu ifadeye göre, heyete her gidilen yerde durum bir mesken prob-lemi yokmuş gibi tasvir edilmeye, çalı-şılmasına rağmen, mesken dâvamızın bugüne kadar yanlış yollardan sevk edil-diği ve meselenin el'an bâkir durduğu, bir kerre daha açıkça anlaşılmıştır.
Z. SAYÂR
(*) Mimarlar Odası delegelerinin Avrupa iktisadî işbirliği mesken komite-si-nin tetkikleri hakkında odaya verdik-leri raporun özeti:
N e t i c e d e :
1 —• Kiralık veya maliyeti ucuz mes-ken temini bahsinde hiçbir teşekkül müs-bet faaliyet gösterememiştir.
2 — Alâkalı teşekküllerce inşa edi-len meskenler lüks olup geliri ortadan yukarı olanlara hitap etmektedir.
3 — Bunlar dahi, Banka veya di-ğer neviden teşekküllerin propaganda-lariyle mütenasip miktarda değildir.
4 — Buna rağmen heyete her gidi-len yerde durum bir mesken problemi
yokmuş gibi tasvir edilmeye çalışılmış-tır.
5 — İnşaat malzemesi istihsalini hiç bir teşekkül ciddî ve gerekli şekilde ele almamıştır.
6 — Bankaların inşaata yatırdıkları para çok, malzeme istihsaline yarıyacak tesislere yatırdıkları para az oldukça en-flâsyona gidileceği belirtilmiştir.
7 — Köy meskenleri mevzuunda problemin ne olduğu dahi kavranmamış, hayalî projeler peşinde koşulmaktadır.
8 — Merkezî bir araştırma enstitü-sü lüzumu kendini hissettirmektedir.
Odamız mümessilleri bu tetkikler sonunda yukarki kanaate varmışlardır.
(
^
T E Ş E K K Ü R Dergimizin 25 nci intişar yılı-nı ikmal etmesi münasebetiyle, bizi tebrik lûtfunda bulunan
meslekdaş ve dostlarımıza teşekkür ederiz.
