ARKİTEKT
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ
R e v u e t r i m e s t r i e l l e D'arcfcitecture- Q Q u a r t e r l y p u b l i c a t i o n on A r c h i t e r - r~j D r e i m o n a t s z e i t s c h r i f t ftlr D ' u r b a u i s m e et des arts dficoratifs ture c i t y p l a ı ı n i n g a n d d e c o ı a t i o n b a ı ı k u n s t . staedtebau u n d d e k o r a t i o n
İMTİYAZ SAHİBİ VE BAŞ YAZARI : ZEKİ SAYAR. U. NEŞRİYAT MÜDÜRÜ M- İLHAN GÖNEN ADRES : ARKİTEKT ANADOLU HAN No. 33 EMİNÖNÜ . İSTANBUL TELEFON : 2 2 1 3 0 7
K U R U L U Ş U : 1931
Cilt: 31 No. 309
A b o n e ş a r t l a r ı : Y ı l l ı ğ ı 4 0 . — T . L . A l t ı a y l ı ğ ı 2 2 . 5 0 T . L . B u s a y ı 1 2 . 5 0 T . L . Y a b a n c ı m e m l e k e t l e r i ç i n : 5 0 . — T . L . A R K I T E K T ' i n K O L L E K S İ Y O N L A R I : 1 9 3 1 _ 1935 b e h e r cildi 3 0 . — T . L . 1 9 3 6 — 1940 » » 3 0 . — T . L . 1941 — 1945 » » 3 0 . — T . L . 1 9 4 6 — 1962 » » 3 5 . — T . L . İlân t a r i f e m i z talep üzerine gönderilir. Y a z ı ; f o t o ; r e s i m v e a b o n e b e d e l l e r i A R K İ T E K T ' i n adresine posta ile gönderil-melidir. Basılmıyan yazılar iade. edilir. Adreslerini değiştiren abonelerin en geç iki ay içinde i d a r e h a n e m i z i h a b e r d a r e t m e -leri lâzımdır. Aksi takdirde k a y b o l a n derg i l e r d e n M ü d ü r l ü ğ ü m ü z m e s ' u l i y e t k a -b u l e t m e z . M u h a b i r l e r i m i z : A l m a n y a : Prof. E y ü b K Ö M Ü R C Ü O Ğ L U F r a n s a : Y. M i m a r H a l û k T O G A Y — İs-viçre : Y. M ü h . M i m a r G ü n e r i D U T İ P E K — İtalya : Baran Ç A Ğ A — İzmir : Y . M i m a r H a r b i H O T A N — A N K A R A : Y . M i m a r F e r z a n B A Y D A R .P o u r tout p a y e m e n t et d e m a n d e des ren-seignements; ainsi q u e p o u r tout envoi des d o c u m e n t s , tels que photos, articlcs, a n n o n -ces bibliographie â inserer, s'adresser â la D i r e c t i o n .
A b o n n e m e n t s p o u r l'etranger I an 5 D o l l a r s Prix de ce n u m e r o 1.25 » Ali subscriptions, letters, photos, articlcs, advertisements ete. Should be addressed T o : A R K İ T E K T N o . 33, A n a d o l u h a n E m i n ö n ü , Subscription rates : A n n u a l subscription D o l l a r s 5.00 Single copy » 1.25
MESLEK POLİTİKASI :
KALKINMA PLÂNI VE İNŞAAT SEKTÖRÜ
Y a z a n : Zeki S A Y A R
K a l k ı n m a p l â n ı n a göre resmî ve özel s e k t ö r ü n 1963 yılında gerçekleştirmeğe mec-bur olduğu inşaatın m a l î portesi, milyarlar ile i f a d e edilmektedir [ 1 ] .
Plânın u y g u l a n m a s ı için, bu y a p ı l a r ı n tayin edilen sürelerde b a ş a r ı l m a s ı ve bitirilmesi z a r u r î d i r . İlk defa, plân ve p r o g r a -m a d a y a n a n bir faaliyetin eşiğindeyiz. Bu işe ne dereceye k a d a r hazırlıklı o l d u ğ u m u z u ö n ü m ü z d e k i aylar gösterecektir.
F a k a t , şimdiden devlet s e k t ö r ü n d e p l â -n a dahil işleri-n p r o g r a m l a -n m a s ı -n d a bilhassa teknik e l e m a n ve o r g a n i z a s y o n d a z o r l u k -ların başladığını g ö r ü y o r u z .
Bayındırlık, İ m a r ve İskân Bakanlıkla-rının ve diğer 16 iktisadî devlet teşekkülü-nün karşılaştıkları z o r l u k l a r ı n biri de yapı malzemesi ihtiyacıdır. Bu iki u n s u r u n y a r a t -tıkları z o r l u k l a r süratle halledilemez ve ye-nilmezse p l â n ı n z a m a n ı n d a gerçekleşmesine i m k â n k a l m ı y a c a k t ı r . Bu yazıda, inşaat m a l -zemesindeki açıkları incelemek istiyoruz.
H ü k ü m e t , 1963 d e yapı m a l z e m e s i n i n bazı kollarındaki açıkları ithalât y a p m a k su-retiyle k a p a t m a ğ a k a r a r v e r m i ş ve b u n l a r ı k o t a l a r a ithal etmiştir. Şimdilik, inşaat de-miri, f o n d , b o r u , bilhassa f a y a n s ve porse-lenden m a m u l sağlık gereçlerinde m ü h i m açıklar olacağı a n l a ş ı l m a k t a d ı r . K a l k ı n m a p l â n ı n ı n 1963 yılına ait üretim tabloları-n a [ 2 ] göre b u m a l z e m e l e r i tabloları-n üretimi ile tüketimi a r a s ı n d a e h e m m i y e t l i f a r k l a r oldu-ğu g ö r ü l ü y o r .
Ç i m e n t o d a geçen yıl üretimine göre 2 0 0 . 0 0 0 tonluk bir açık olacağı anlaşmıyor-sa da, T i c a r e t B a k a n ı n ı n b e y a n a t ı n a göre, f a b r i k a l a r ı n kapasitelerini % 20 nisbetinde a r t t ı r m a s ı Bartın ve K o n y a Ç i m e n t o F a b r i -kalarının y a k ı n d a istihsale başlamasiyle bu açığın kapatılabileceği, h a t t â 224.000 ton-luk bir fazlalık olacağı beklenilmektedir. M a a m a f i h , ç i m e n t o d a sıkıntı hissedildiği takdirde, o n u n da ithal edileceğini, Bakan beyan etmiştir.
1963 yılı ihtiyacına kâfi gelmiyecek de-mir, fayans, porselen ve h ı r d a v a t gibi in-şaat m a l z e m e l e r i k o t a l a r a ithal edilmiş ve tahsisler y a p ı l m a ğ a b a ş l a n m ı ş t ı r .
Ancak, tahsislerin m ü r a c a a t l a r ı n çokluğu karşısında çok k ü ç ü k partilere b ö l ü n -mesi, maliyetlerin a r t m a s ı n a ve m a l l a r ı n ge-cikmesine sebep o l m a k t a , b u suretle piya-sada fiyat artışları o l m a k t a d ı r .
Bu artışları ö n l e m e k için Sanayi Ba-k a n ı n ı n b e y a n ı n a göre yerli yapı sanayici-lerinin bir o t o k o n t r o l sistemi ile h e r cins m a l z e m e n i n y u r d u n her t a r a f ı n d a aynı fiya-ta satılmasına, m a l z e m e l e r i n ikinci ellere geçmeden ihtiyaç sahiplerine intikalini sağ-layacakları s ö y l e n m e k t e ise de, y u k a r ı d a bahsettiğimiz m a l z e m e l e r i n üretimi ihtiyaç-tan az olduğu m ü d d e t ç e , b u n u n gerçekleş-miyeceği ve yine k a r a b o r s a n ı n d e v a m ede-ceği m u h a k k a k t ı r . Y a p ı mevsiminin d a h a b a ş l a n g ı c ı n d a b u l u n d u ğ u m u z halde, bu çeşit m a l z e m e , k a r a b o r s a y a intikal etmiş d u -r u m d a d ı -r .
[1] K . plân ı T a b l o 189.
1963 yılı inşaat yatırımı 6,063 milyon T . L . [ 2 ] Ç i m e n t o sanayii T a b l o 189.
1963 de ç i m e n t o talebi 1963 d e ç i m e n t o üretimi 2.400.000 T o n 2.649.000 T o n
..i / ^ f . t r
B Ü Y Ü K K A Y B I M I Z
Dergimizin kurucularından değerli mesai arkadaşımız ve kar-deşimiz Abidin M O R T A Ş ' ı kaybettiğimizi teessürle bildiririz.
İyi insan ve üstün kabiliyetli bir m i m a r olan M O R T A Ş ' m ölü-münden duyduğumuz acı, derin ve sonsuzdur. Fedakâr eşi Nüzhet M O R T A Ş ' a ve çocuklarına taziyetlerimizi bildirir, kendisine Allahtan rahmet dileriz.
Gelecek sayımızda, M O R T A Ş ' ı n biyografisinden, meslek haya-tından bahseden bir yazı yayınlayacağımızı bildirirken, Dergimize taziyette.bulunan meslektaş ve dostlarımıza teşekkür ederiz.
M e r h u m Abidin M O R T A Ş
Bilhassa sağlık malzemesi porselen ve fayansta açık çok büyüktür. Plânda bu malzemeler için yapılan tahminlerin pek sıhhatli olmadığın kanısındayız. Esasen b u malzemeye tahsis edilen [ 3 ] 184 N o . tab-loda hedef olarak gösterilen 2000 tonluk üretim maalesef olamıyacaktır. Keza, 185 N o . tabloda dörtgen fayans için üretim he-defi 4500 ton olarak alınmıştır ki, halen faaliyette bulunan bir tek fabrikanın bu mik-tara varması kabil değildir. Bu sebeple tab-lolardaki açıkların daha da büyük olacağı, muhakkaktır. H e n ü z çok zayıf olan bu malzeme kolunda buhran olmaması için çok acele olarak tahsisleri parçalamadan kotaya k o y m a k ve bu malzemeyi ithal
et-mek gereklidir.
Plânda çimentodan yapılan gereçler bahsinde sun'î m e r m e r vc mozaik sanayiine yer verilmediği için beyaz çimentoya gere-ken ehemmiyet verilmemiştir. Halbuki be-yaz çimento bugünkü inşaatta kaplamalarda ehemmiyetli bir yer tutmaktadır. 1963 de gerçekleşecek inşaatta yapılacak sun'î mer-mer ve mozaik kaplamaların yüzey karesi milyonlarca metredir. Türkiye çimento sa-nayii beyaz çimento meselesini yıllardan beri ihmal etmiş, kurduğu müteaddit fabri-kalardan birini olsun bu maksata göre yap-mamıştır. Memleketimizde beyaz çimento imal eden küçük özel bir tesisten başka esaslı bir fabrika yoktur.
Son iki yıldır beyaz çimento ihtiyacı âdeta bu küçük fabrikanın tekeline bırakıl-mıştır. Bu fabrikanın alıcıya empoze ettiği fiyat ise, d ü n y a beyaz çimento fiyatlarının iki mislidir. Yüksek kaliteli yabancı beyaz çimentoların fiyatları [ 4 ] gümrük ödemele-rine rağmen yerli çimentodan çok daha ucuzdur. Sun'î m e r m e r ve mozaik kaplama imalâtçılarının yerli çimentonun düşük kali-tesinden ötürü yaptıkları devamlı şikâyetler, bu meselenin de üzerinde durulmasını icap ettirmektedir.
Üzerine ehemmiyetle eğilmemiz gere-ken, diğer bir malzeme kolu da hırdavat gereçleridir. Maalesef yıllardan beri yapılan himayelere rağmen yerli hırdavat gereçleri sanayii hiçbir ilerleme göstermemiş, imalât-haneler daima kalitesiz imalât yapmışlardır. Halbuki, son yıllarda hükümete yapılan te-sirlerle hırdavat eşyası ithali durdurulmuş-tur. Buna rağmen, yerli mamuller kalitele-rinin düşüklüğünden revaç görmemiş, müs-tehlik daima Avrupa malı aramıştır. Son zamanlarda, İtalya ve daha başka memle-ketlerden parça halinde sokulan kilit vesaire
Talep
b u r a d a m o n t e edilerek, yapılan himayede dejenere edilmiştir. Kalkınma plânında hır-davat gereçleri sanayiine gereken ehemmi-yet verilmediği göze çarpmaktadır.
Yine plâna göre 1963 yılında, 646.000 m: l mamul keresteye ihtiyaç olacaktır.
Şim-diye kadar inşaat kerestesinin m ü h i m kıs-mı ormanlarıkıs-mızdan temin edilmektedir. Son birkaç yıldan beri elyaflı inşaat plâkaları sanayiinde gelişme olmuş, özel ve resmî sektörün kurdukları fabrikalar yurt ihtiya-cını karşılamağa başlamıştır.
Ancak inşaat metodlarının geriliği, pre-fabrike inşaatın gelişmemiş olması, bilhassa betonarma yapılar çok inşaat kerestesi tü-ketmektedir.
Bu sebeple, 1963 - 1967 kalkınma in-şaatı eski metodlar ile yapıldığı takdirde kereste ithaline lüzum olacaktır.
Netice olarak, 1963 devlet ve özel sek-törler inşaat hacmi geçen yıldan bir milyar lira daha fazla olduğu halde, inşaat gereç-lerinde bu nisbette bir artış sağlanamadığı takdirde, programın tayin edilen sürede geı*-çekleşmiyeceği aşikârdır. Üretim F a r k 2 000 T . 1 400 T. 4 500 T. 1 900 T. 1000.— T.L. 600. 6 5 0 — T.L. [ 3 ] Porselen t a b l o : 184 3 400 Ton
Fayans tablo : 185 6 400 Ton [ 4 ] Yerli beyaz çimentonun Ton fiyatı
Yabancı » » » »
