SHB-227 TÜRKİYENİN TOPLUMSAL VE EKONOMİK YAPISI ARŞ. GÖR. DR. BURCU ÖZDEMİR OCAKLI

(1)

SHB-227 TÜRKİYENİN TOPLUMSAL VE EKONOMİK YAPISI

ARŞ. GÖR. DR. BURCU ÖZDEMİR OCAKLI

(2)

• 2. Hafta: Toplumsal Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma

(3)

Toplumsal Ögeler

• Toplumsal kurumlar

• Toplumsal tabakalar (sınıf, statü, toplumsal hareketlilik)

• Kültür ve toplumsal yapı

• Toplumsal değişme

(4)

b) Toplumsal tabakalar (sınıf, statü, toplumsal hareketlilik)

• Toplum bir bütün; ancak homojen değildir.

• Toplumda bazı grup ve kesimler daha fazla fırsat ve haklardan yararlanırlar.

• Toplumlar en çok toplumsal eşitsizlik çerçevesinde bölünmüşlerdir.

• Toplumsal eşitsizlik bir toplumda sadece farklı gruplar arasında değil, küresel düzeyde toplumlar arasında da etkilidir. Yani çok boyutlu ve çok yönlü bir kavramdır.

(5)

Toplumsal Eşitsizlik

• Modern toplum öncesi eşitsizlikler mevcut ancak günlük yaşamda görünür değil ve dilde kavramsal olarak bulunmuyor.

• Yurttaş tarafından, yönetenin yetkileri, rolleri sorgulanır hale gelmiştir; yani yönetenlerin yurttaşlara hesap vermesi söz konusu

• Sosyal ve siyasi alanda

• 18. yy. da Fransız Devrimi

• EŞİTLİK (EGALİTE) “ortak dil”

• Ekonomik alanda

• Sanayi devrimi

(6)

• Toplumsal tabakalaşma (Social stratification) => Yapısal-İşlevci kuram

• Toplumsal eşitsizlik (Social inequality) => Marksist kuram

• Toplumsal sınıf (Social class) => Marksist kuram

(7)

Sosyal Sınıf

• Modern toplumlardaki eşitsizlik “sosyal sınıf” ve “statü” kavramlarıyla açıklanabilir.

• Sosyal sınıf modern toplumlarda “aileden kalan bir mevkiiden daha ziyade kazanılmış bir sosyal konum”

• Kişinin kendi kazanımları önemli

• Tabakalar arası dikey ve yatay hareketlilik olanağı

(8)

Sosyal Sınıf Farklılıkları

• Ekonomik (maddi kaynakların mülkiyeti, gelir, meslek farklılıkları)

• Ekonomik olmayan (siyasi, sosyal ve kültürel)

(9)

TOPLUMSAL SINIF

• Sanayileşmiş ve ekonomik olarak gelişmiş toplumlarda:

• ÜST SINIF: İşveren, sanayici, yönetici

• ORTA SINIF: Beyaz yakalı çalışanlar, devlet görevlileri

• ALT SINIF: Mavi yakalı çalışanlar, el emeği ile çalışanlar

(10)

• KÖYLÜ SINIFI FARKLILIKLAR GÖSTERİR (Sanayileşmekte olan ve tarım sektörünün güçlü olduğu toplumlarda)

• Toprak sahibi olma durumu

• Toprağın büyüklüğü

• İşlenen ürün ve pazarla bütünleşmiş olup olmama

• Bölgesel farklılıklar

• (Kalaycıoğlu, 2012)

(11)

SOSYAL STATÜ

• Mesleki konumla elde edilen mevkiye dayanır

• Bağlı bulunan aile, cemaat, aşiret gibi topluluklar aracılığıyla elde edilen mevkiye dayanır

• O toplumda varolan kültürel değerlere ve normlara göre bu mevkilere tanımlanan unvan, prestij gibi kriterler ile açıklanır

(12)

• Marksist Kuram’a Göre Sosyal (Toplumsal) Sınıf ve Sınıf Eşitsizliği

• Max Weber’e Göre Sınıf, Statü ve Güç

• Yapısal İşlevselci Görüşe Göre Toplumsal Tabakalaşma

(13)

Karl Marx (Toplumsal Eşitsizlik)

• Sınıflar mülkiyet haklarının ortaya çıkmasıyla başlar.

• Mülkiyet sahibi –Üretim sürecini kontrol eden ve üretim araçlarını elinde bulunduran

• Emek sahibi- Emeğini satarak geçinmek durumunda olan, işçi sınıfı

• Ekonomik faktörlerin (alt yapı) yanı sıra toplumsal iş bölümü, sınıfların birbirine karşı siyasi duruşu, ve kültürel faktörler de sınıf eşitsizliğini belirlemede etkilidir (üst yapı).

(14)

Max Weber (Sınıf, Statü, Güç)

• Sosyal sınıflar toplumda mal ve hizmetlerin değiştirildiği pazar içinde oluşurlar.

• Marx’tan farklı olarak iki temel ve çıkarları birbirine zıt olan sosyal sınıf yerine, çok fazla sınıf mevcuttur.

• «Toplumsal prestij, şeref veya itibar» statü farklılaşmasının temelindedir (İtibar gören meslek grupları)

• Ör. Beyaz yakalılar ve mavi yakalılar

• Siyasi örgütlenme, siyasi güç, bir siyasi partiye ya da sendikaya yakın olma

• 3 kavram kuramsal düzeyde birbirlerinden bağımsız olarak bireylerin toplumsal konumlarını belirler

(15)

Yapısal-İşlevci Görüş

• Toplumsal tabakalaşma toplum için olumlu bir katkı sunar, toplumun işleyişine yardımcı olur.

• Toplumsal tabakalaşma «gerekli» ve «doğal»

• Herkes aynı beceri ve isteğe sahip değil

• Herkes için yeteri kaynak mevcut değil

• Yapıİşlev

(16)

Toplumsal Hareketlilik

• Toplumsal konumlar, pozisyonlar arasında yer değiştirme

• Nesil içi hareketlilik

• Bireyin kendi yaşam süresi içindeki hareketlilik

• Nesillerarası hareketlilik

• Bireyin önceki nesillere (baba, dede…) kıyasla elde ettiği hareketlilik

• Yukarı dikey hareketlilik

• Aşağı dikey hareketlilik

(17)

Kaynakça:

Kalaycıoğlu, S. (2012). Toplumsal yapı: Kavramsal arka plan. İçinde Memet Zincirkıran (Edt.). Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı (s. 3-18). Bursa: Dora Basım-Yayın Ltd.Şti.