s>îS.3
SENE : 1 SAYI : 8 A Ğ U S T O S 1 9 3 1
ANADOLU HAN No. 20
İ S T A N B U L
Telefon : 2130 7 AYLIK MECMUA
NÜSHASI 1 LİRA ALTI AYLIĞI... 6 LİRA SENELİĞİ 12 LİRA
A b o n e olanların adreslerine gönderilir ~ £
Mecmuada çıkan yazıların her türlü mesuliyeti imza sahiplerine aittir. Tahrir heyeti makalelerde ileri sürülen ilmî, meslek içtihatlara hiç bir suretle karışmaz ve mes'uliyet kabul etmez.
. " r s ı >
. j
Mektep binalarında estetik
Mektep binalarını inşa ederken, nazarı dik- kate almamız icap eden meselelerden biri de mekteplerin bediiyatıdır. Yani güzel mektep binaları vücuda getirebilmektir. Bugün mek- tepler gerek inşaî ve gerek bedii hususiyetleri itibarile mimaride bir şube teşkil etmektedirler.
Son senelerde Avrupada yeni inşa edilen mektep binalarının haricî ve dahilî mimarile- rinde bariz hususiyetler görmekteyiz. Teknik malûmatın ve esasların ekmel birer nümunesi olan bu binalar bediî hususiyetlere malik bu- lunmakladırlar.
Meseleyi memleketimize tatbik ederek, mekteperimizi tetkik edersek, bazı neticeler elde
Z e k i S e l â h
İst. Vi. Mimarlarından
ederiz. Bizde mektep olarak inşa edilen binalar miktarca mahdut oldukları gibi pek yakın bir maziye sahiptirler.
Tarihi mimarimizde medreselerden sonra mahalle mektepleri, daha sonra nümune mek- tepleri ihdas edilmiş ve nümune mekteplerinin teessüsünden sonra mektep yapmak ihtiyacı hissolunmuştur.
Ancak bunlar alelâde binalardır. Yani hu- susiyetleri yoktur. Kendilerinden, her suretle istifade edilebilir. Bazan hükümet binası, veya ikametgâhı olarak kullanmak imkânı vardır.
Bundan da anlıyoruz ki o zaman mektep na- zariyatı mimariyesi bizce meçhuldü. Harcî ve dahilî mimarileri yoktu.
•v^H
MİMAR —
Haricen (otoman) namı verdiğimiz mü- tereddi bir üslûbu mimaride idi. Görünüşü bariz ve ciddî, ilk görende resmî bir müessese oldu- ğuna fikir peyda ettiren, bir tesir yapmakta idi.
Ve bu suretle inşa edilmeleri sırf bir modaya tabi olmaktan başka bir sebebe atfedilemez.
Bu binaların inşa edildikleri tarihte, bütün binaların aynı şekilde inşa edilmiş olduklarını ve teknik malûmatsızlıktan basit bir düşünüş mahsulü olarak yalnız millî duygu ile hareket edildiğini görüyoruz. Esas fikir ne kadar iyi ise tatbik o derece fenadır. Mektebi bir hükümet binasına benzetmekte bir faide yoktur. Ancak mahalli mimraide olmssı kâfi ve elzemdir.Fakat resmî üslûpta değil!
Bugünkü mekteplerin çocuklar üzerindeki tesirlerini tetkik etmek lâzımdır. Bir Fransız müellifi mekteplerin dahilî ve haricî mimari- lerinden bahsederken diyor ki:
— Mekteplerin dahilî ve haricî mimarileri, tezyinatları çocuklarda güzel şeylere karşı, zevkin ve alâkanın doğmasında bir âmil teşkil etmelidirler. Binaenaleyh çocukta bedii heye- canın esasını hazırlamak için binanın üzerinde yapcağı ruhî tesirleri bilmek lâzımdır. Binanın dahilî mimarisini bunlara nazaran vücude ge- tirmek icap eder.
Bizim binalarımızda dahilî mimarî yoktur.
Bu cihetten çok fakir bir vaziyettedirler. Belki bunda iktisadî vaziyetler de amil olmuştur. Fa- kat daha ziyade bunu düşünmemiş olduğumuza hükmetmelidir. Artık dahilî mimarî ve tezyi- nata ehemmiyet vermek icap ediyor. Sınıflar, ders verilen aksam olduğundan buralarda tez- yinat yapmak doğru değildir. Çocuk burada kitap ve siyah tahta ile meşguldür. Bir şekil bir kaç çizgi çocuğu ders dinlemekten ayırabilir.
Ancak nazarî eb'adın mütenasip bir ahenge malik olması, bol ziya ve havayı temin etmiş olması kâfidir.
Mektep dahilinde tezyinat için en müsait yerler, binanın müştemilâtından olan salonlar (teneffüshane, j imnastikhane, konferans salo- nu) antreler, koridorlardır. Evvelce dahili tez- yinat, kabartmalar, mimarî tezyin elemanları
(kolon başlıkları, yapraklar) gibi toz tutan kar- tonpiyerlerdi, Bilâhara sıhhî kaidelere ittiba olunarak bunlardan tamamen vaz geçildi. Düz satıhların armonisi kaim oldu.
—" ' ' ' ' ' ' - * " • • 254
Fransızlar, yazıları - edip ve meşahirin ve- cizelerini - bir tezyin unsuru olarak istimâl etmektedirler.
Bazı Alman mimarları, koridorların duvar- ları üzerinde, çocuklara hendesî eşkâl ve metro sistemini öğretecek taksimatı ve haritalar vü- cude* getirerek bunları hem tezyini ve hem ter- biyevî mahiyette kullanmaktadırlar. Diğer bi- nalarda olduğu gibi mekteplerde de her mem- leketin melzemelerindeki farklar, hususiyetler göstermektedir. Almanya ve Hollanda mektep- lerinde tuğla inşaatın karakteristik şekillerine şahit olmaktayız.
Renklerin bugünkü mimaride mühim bir rolü vardır. Mekteplerde istimali doğrudur. An- cak çocuklar üzerinde vücude getirdikleri ruhî tesirleri düşünülmelidir. Mekteplerde renkler açık, berrak kelimeleri ile tavsif edebileceğimiz gölge vermiyen renklerde olmalıdır. Bu suretle çocuklarda sıhhî faideleri veya mazarratları da düşünmelidir.
Yine Avrupa mekteplerinin inşal ve tezyini güzelliklerini itmam etmek için mefruşatın bü- yük bir hissesi olduğunu görmekteyiz. Koridor- larda ve tavanlarda asılan tablolar, terbiyevî mahiyette bediî unsurlardır.
Neticede şu mülâhazaya varmaktayız.
Bugün dahilî ve haricî mektep mimarisini, modern san'atîa telif ederek vücude getirmek lâzımdır. Ebedî kalacak bir mimariye malik olan binalar vücude getirmeliyiz. Mektep bi- nalarında (demode) olacak üslûptan ihtiraz etmelidir, dekadan olmamalıdır. Mektep na- zariyatı mimariyesinin verdiği eşkâl basit ve sadedir. Bunun armonisi bize devamlı ve asil bir mimarî verir. Bugün hacim ve satıhların ahengi, mimarisi vardır. Güzeli; çocuklarımıza bunların armonisi ile aşılıyacağız.
Mimarî tarihimizde medreselerin tezyinatı yazı ve çiniler idi. Haricen hâlâ çok güzel bul- duğumuz düz satıh ve kubbelerin ahenkli mi- marisi idi ve dahilî ve haricî san'at yükselmiş ve inceleşmişti.
Şüphesiz ki yeni mekteplerimiz modern esaslara göre inşa edilmektedir.
Yalnız temennimiz: Yerli, mahalii ruhun mahsulü binalar yaratalım ve mekteplerimiz yabancı san'atların müstemlikesi olmasın. Ço- cuklarımız en medenî teknik ve konforla, fakat kendi memleketinin ruh ve san'atı tesiri altında yetişsin.
