Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014, Sayı: 38
Ekonomik Araştırma ve Strateji
Dr. Saruhan ÖzelErcan Ergüzel Ezgi Gülbaş Ali Can Duran
Yurt Dışı Gelişmeler
Yurt İçi Gelişmeler
Finansal Göstergeler
Yurt Dışı Gelişmeler DenizBank Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014
FED piyasaları yavaş yavaş eski normale alıştırıyor. Merakla beklenen Eylül ayı FOMC toplantısının karar metnin- de faizlerin varlık alım programı sonlandırıldıktan sonra “makul bir süre” daha mevcut seviyesinde tutulacağı söylemi aynen korundu. Böylece faiz artışının ilk gerçekleşeceği tarih beklentisinde bir değişiklik olmadı. Fakat piyasaların beklediği ve üzerinde farklı spekülasyonların da yapıldığı bir diğer konu FED üyelerinin gelecek yıllar için faiz oranı beklentileriydi. Eylül ayı projeksiyonlarında sınırlı da olsa faiz oranı beklentilerinin orta noktasının yükselmesi piyasa- larda kısa süreli düzeltme hareketine neden oldu. Eylül ayı projeksiyonlarında 2015 ve 2016 yılları için faiz oranı bek- lentilerinin orta noktaları sırasıyla %1.125 ve %2.5 seviyesinden
2015 için %1.375, 2016 için ise %2.875’e yükseldi. İlk defa açıkla- nan 2017 yılı için tahmin ise %3.75 seviyesinde bulunuyor. Janet Yellen piyasa algısını yumuşatacak bir şekilde faiz beklentilerinde- ki bu artışın öncekine göre çok radikal bir değişim olmadığını, de- ğişimin oldukça sınırlı olduğunu ve bu tahminlerin her katılımcının kendi projeksiyonlarını yansıttığını, ayrıca tahmin aralığının geniş olduğunu hatırlattı. Yellen ek olarak faiz artışının ne zaman başla- yacağının halen veriye bağlı olduğunun altını çizdi. FED’in para politikasında normalleşme sürecinin nasıl gerçekleşeceğine yöne- lik yayınladığı raporunun başında bu raporun yayınlanmış olması- nın sürecin yakında başlayacağı anlamına gelmediğini de belirtile-
rek faiz artışının başlama zamanı konusunda görüşlerinin değişmediğinin bir diğer işaretçisi oldu. Fakat yine de faiz tahminlerinden alınan mesaj piyasanın ve FED’in faizlerin önümüzdeki yıllarda nerede olacağı yönündeki beklentileri arasındaki farkın kademeli olarak kapanmaya başlamasına neden oluyor. Fiyatlamalardan (yukardaki grafik) da görü- leceği üzere faiz artış beklentisinin halen Haziran civarına denk gelmesine karşın ilerleyen tarihlerde daha yüksek faiz oranları bekleniyor. Muhtemelen bundan sonraki toplantılarda da FED toplantı kararlarında kademeli değişiklikler ile çıkış sürecine yaklaşacak.
ABD’de TÜFE uzun bir aradan sonra ilk defa geriledi. ABD’de enflasyon oranı aylık bazda değişim göstermeyeceği beklentisine karşın %0.2 oranında gerilerken, yıllık enflasyon oranı %1.9 olan beklentilerin altında %1.7 olarak açıklandı. Temmuz ayında %2 enflasyon seviyesindeydi. Aylık bazda tüketici fiyat endeksi geçti- ğimiz yılın başından bu yana ilk defa gerilerken, çekirdek endeks 2010 yılından bu yana ilk defa artış kaydetmedi. Açıklanan veriler FED’in yakından takip ettiği ve %2’lik hedefini belirlediği PCE (kişisel tüketim harcamaları) enflasyonunun da gerileyebileceğine işaret etti. %1.6 ile %2’lik hedefin 0.4 puan altında bulunan PCE enflasyonunun da bir miktar gerileyebileceğe işaret ediyor. Bu da FED’in 2015’in ilk yarısına faiz artışını çekme ihtimalini oldukça azaltıyor.
ABD’de bir başka negatif sürpriz de sanayi üretiminden. ABD’de sanayi üretim endeksi %0.3 olan beklentilerin aksine Ağustos ayında bir önceki aya göre %0.1 oranında geriledi. Son 7 aydır ilk defa bir önceki aya göre gerileyen sanayi üretiminde bir önceki ayın %0.4’lük büyüme oranı da %
0.2’ye revize edildi. Soğuk hava koşullarının etkisinin geçmesinin ardından güçlü yükselen sanayi üretiminin bir miktar yavaşladığı görülüyor. Fakat öncü göstergeler Ağustos ayındaki gerilemenin geçici bir geri çekilme olma ihtimalini arttırıyor. Artan tüketici güve-
95 100 105
0 1
2 Sanayi Üretimi (%, MoM) Sanayi Üretimi (Endeks) 1.7
-4 -2 0 2 4 6
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Enflasyon (PCE) ABD Enflasyon Oranları (%, Yılık) 0.0
1.0 2.0 3.0
Ağustos Sonu 19 Eylül
FED Fund Rates (%0-0.25)
FED Politika Faizi Beklentileri (%)
Yurt Dışı Gelişmeler DenizBank Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014
Almanya’da ZEW ekonomik beklentiler endeksindeki gerileme devam etti. Endeks beklentilerin (5.0) bir miktar üzerinde 6.9 seviyesinde açıklanarak beklentilerdeki hızlı bozulmanın yavaşladığına işaret etti (önceki ay 8.6 seviye- sindeydi). Fakat mevcut durum endeksinde önceki aylarda beklen-
tilerde görülen gerilemeye paralel 44.3’den 25.4’e gerileme geçti- ğimiz yılın 3. çeyreğinden bu yana en düşük seviyeye işaret etti.
Beklentiler endeksinde son dönemde görülen hızlı gerileme trendi- nin yavaşlamış olması pozitif bir gelişme olurken, ZEW’den yapı- lan açıklamada belirsizliklerin beklentileri negatif etkilemeye de- vam ettiği belirtildi. Rusya’ya karşı geçtiğimiz hafta devreye giren yeni yaptırımlar ve ardından Rusya’dan gelen/gelebilecek muhte- mel yaptırımların ekonomiye negatif etkisi beklentileri aşağı çek- meye devam ediyor. İskoçya referandumu konusunda belirsizliğin ise anketlerde ölçülmesinin oldukça zor olduğu da ZEW’in açıkla- maları arasında yer aldı. Ek olarak ankete cevap verenlerin çoğu-
nun ECB’nin faiz kararının ardından ankete katılmış olmasına karşın beklentilerdeki gerilemenin önemli ölçüde önüne geçemediği de dikkat çekiyor.
ECB’nin yeni LTRO’su beklenen ilgiyi görmedi. ECB’nin bu ay ilk parçasını verdiği hedefli LTRO (TLTRO uzun vadeli refinansman) operasyonunda bankalar beklentilerin altında borçlandı. Bankaların 100-150 milyar € arasında borç alması beklenirken 82.6 milyar €’luk TLTRO verilmesi ECB’nin bu hamlesinin ne kadar etkin olacağı sorunlarına yol açtı. Draghi’nin bu program aracılığıyla önümüzdeki 3 yılda toplamda 1 trilyon € sağlayabileceklerine belirtmesine karşın, ilk kısımda oldukça düşük bir orana işaret eden fonlama tutarı ECB’nin QE benzeri bir programa yönelmesi gerektiği görüşüne destek verdi. Beklentilerin devamı EUR’nun kademeli değer kaybetmesi yönünde baskı yaratıyor.
İskoçya Birleşik Krallık’tan ayrılmama kararı aldı. Uzun süredir tartışılan İskoçya’nın bağımsızlık referandumu so- nucunda Birleşik Krallık’ta ayrılmama kararı çıktı. Geçtiğimiz dönemde anketlerin ayrılık isteyenlerin salt çoğunluk elde etme riski olduğuna işaret etmesi ülke para biriminde sert değer kayıplarına neden olmuştu. 1.61’e kadar gerileyen GBP/USD referandum sonrası yeniden yukarı doğru hareket ederken İspanya tahvil piyasasında ralli görüldü. İskoç- ya’nın bağımsızlığını ilan etmesi durumunda İspanya, İtalya ve Belçika gibi ülkelerde de bazı bölgelerin bağımsızlık taleplerinin canlanması endişesi borçlanma maliyetlerinin sert yükselmesine neden olmuştu. Referandum ile risk algısı üzerinde bir baskı daha ortadan şimdilik kalkmış oldu.
ABD’de konut sektöründeki trend halen zayıf. ABD’de açıkla- nan yeni konut başlangıçları ve ruhsatları verileri hafif gerileme beklentisine karşın daha sert bir oranda geriledi. Fakat volatilitenin daha az olduğu ve temel trendi daha sağlıklı gösteren müstakil konut başlangıçları ve ruhsatları verilerinde gerileme sınırlı kaldı.
Yeni konut başlangıçlarındaki %14’lük gerilemeye karşın müstakil konut başlangıçları %2.4 oranında makul bir oranda gerilerken, ruhsatlar tarafında da müstakil konut inşaatı için alınan ruhsatlarda yıllıklandırılmış bazda bir önceki aya göre %0.8 oranında gerileme görüldü. Yıllık bazda verilerde halen bir artış olduğu görülse de son dönemde grafikten de görüleceği üzere toparlanma daha ya- tay bir trend içerisinde gerçekleşmeye devam ediyor.
-150 -100 -50 0 50 100 150
-80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
ZEW Beklenti
ZEW Mevcut Durum (Sağ Eksen) Almanya ZEW Güven Endeksleri
300 800 1,300 1,800 2,300
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Müstakil Konut Başlangıçları Konut Başlangıçları
(Bin Adet) Yeni Konut Başlangıçları
Yurt İçi Gelişmeler DenizBank Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014
Bütçe Dengesi, Temmuz - Ağustos 2014
2014 yılı Temmuz- Ağustos döneminde Merkezi Yönetim bütçe dengesi 0.7 milyon TL fazla verirken, faiz dışı fazla da 7.8 milyar TL oldu. Yılbaşından itibaren ise bütçe açığı 2.7 milyar TL’ye geri- lerken, faiz dışı fazla geçtiğimiz senenin %19 altında 30.9 milyar TL oldu.
Bütçe gelirleri Temmuz- Ağustos döneminde bir önceki yıla göre
%5 artarak 38 milyar TL oldu. Bütçe gelirlerindeki artış vergi gelir- lerden kaynaklanırken, gelir vergisi kaleminde bir önceki yıla göre
%86’lık artış bunda etkili oldu. Önceki aylarda KDV iadelerindeki yeni düzenleme nedeniyle düşen KDV gelirlerindeki gerileme de- vam ederken, özel tüketim ve ithalden alınan KDV gelirlerinde ise önceki yıla göre ivmelenme görüldü. Yılbaşından itibaren baktığı- mızda ise, vergi gelirlerindeki artış ağırlıklı olarak gelir vergisinden kaynaklandı.
Bütçe harcamaları Temmuz- Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı ayına göre değişmeyerek 72 milyar TL oldu.
Faiz harcamalarının Temmuz- Ağustos döneminde geçtiğimiz yıla göre belirgin bir şekilde gerilerken, faiz dışı harca- malar personel giderlerindeki yükselişin etkisiyle (%12) geçtiğimiz yılın üzerinde gerçekleşti. Yılbaşından itibaren ise harcamalar tarafındaki artış ağırlıklı olarak faiz dışı harcamalardan kaynaklandı. Personel giderleri ve cari transferler- deki yükseliş faiz dışı harcamaları artırırken, faiz harcamalarındaki düşüş bunu bir miktar dengeledi.
Yılbaşından itibaren olan dönemde bütçe gerçekleşmelerine baktığımızda, bütçede geçtiğimiz yıla göre bozulma olsa da gerçekleşmelerin 2014 yılı Orta Vadeli programında yer alan yılsonu hedefleriyle uyumlu olduğunu görüyoruz. Büt- çe gelirleri ve harcamaları Ağustos ayı itibarıyla 2014 yılı hedefinin sırasıyla %70 ve %66’sına ulaşmış bulunuyor. Yıl- sonunda bütçe açığı/GSYH oranının Orta vadeli programda öngörülen düzeye yakın %1.9 seviyesinde gerçekleşme- sini bekliyoruz.
Merkez Bankası Beklenti Anketi, Eylül 2014
Merkez Bankası beklenti anketinde, enflasyon beklentilerindeki yükseliş devam etti. Temmuz ayında beklentilerin üze- rinde gelen enflasyon verisi sonrasında yılsonu enflasyon beklentisi %8.3’ten %8.7’e çıkmıştı, Ağustos ayında da % 8.9’a yükseldi. 12 ay sonrası için yıllık enflasyon beklentisi ise %7.35’den %7.44’e yükselirken, 24 ay sonrası için enf- lasyon beklentileri %6.8 seviyesinde sabit kaldı.
2. çeyrek büyümesinin beklentilerin altında kalması ve bölgedeki jeopolitik risklerin devam etmesiyle ankette bu yıl ve önümüzdeki yıl büyüme tahminleri hafif aşağı yönlü revize edildi. 2014 ve 2015 yılları için büyüme tahminleri sırasıyla
%3.2 ve %3.7 seviyesinde bulunuyor.
İşsizlik Oranı, Haziran 2014
Haziran ayında mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı %9.5’ten
%9.9’a yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmamış işsizlik oranı ise bir önceki yılın Haziran ayında %8.1 seviyesindeyken bu yıl % 9.1’e yükseldi. Genç işsizlik oranında da %16.7’ye sert bir yükseliş 13%
16% İşsizlik Oranı
(Mevsim etkilerinden arındırılmış)
Finansal Göstergeler DenizBank Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014
Haft a lı k v e A ylı k G e tiri
Risk iştahındaki gerileme FED FOMC kararı sonrası azalsa da hafta genelinde baskı altında kaldı
P a ra P iy a s a la rı H. S e nedi P iy a s a la rı
12 aylık USD Libor’daki artış hızlanıyor
Gelişmekte olan ülke hisse senedi endeksleri FOMC kararı sonrası GÜ’lerden negatif ayrıştı
Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir.
Finansal Göstergeler DenizBank Ekonomi Bülteni
22 Eylül 2014
Tahv il P iy a s a la rı
Gösterge tahvil getirisi %9 seviyesinden bir miktar uzaklaşarak %9.21’e yükseldi
Dö viz P iy a s a la rı mtia P iy a s a la rı
USD diğer para birimlerine karşı güçlü kalmaya devam ediyor
