M o d e r n h a v a m e y d a n l a r ı
Ç e v i r e n : A d n a n K o l a t a n
(D. B. Z.) d e n
( S t o c k h o l m ) h a v a m e y d a n ı
Hava münakalâtının ve hususi tayyarelerin s ü r a t l e ço-ğalması dolayısile tayyare meydanlarının genişletilmesi ve yeniden hava limanları tesis edilmesi kat'î bir ihtiyaç halme gîlmektedir. Son zamanlarda Almanyada bir çok büyük ha-va limanları tesis edilmiş olup b u meyanda Bsrlin. Münih, Stutgart ve sair şehirlerde vücude getirilen modern tayyare meydanlarını saymak mümkündür. Bu meydanların projeleri o kadar geniş ve etraflı surette tanzim edilmişitir ki, :25, 150 sene sonra bile, esaslı hiç bir tâdilât ve tevsiat yapılmasına lüzum olmadan, ihtiyacı karşılayabilecek bir haldedirler. Di-ğer memleketlerde de tatbik edilen bu konstrüksiyon istika-meti önümüzdeki uzun seneler için muteber sayılabilecek bir mahiyet arzetmektedir.
Bununla beraber, hava meydanlarının böyle büyük bir lıız ile tesis ve tevsiinin bir şema halini alacağını zannetmek doğru olmaz, inşaatın bu şubesi bilhassa muayyen bir mak-tada ve hususi vaziyetlerden doğan ihtiyaçlara cevap vermek mecburiyetinde olduğu için yeknasaklığa doğru yürümek teh-likelidir. Fakat; mimarlar ve inşaat mühendisleri, muayyen bir hizmet görmek vazifesile mükellef bulunan bu inşaat şu-besine, canlı bir görünüş vermek yolunda birbirlerile yarış-mağa başlamışlardır. San'atkârlar ve şehircilik, manzaracıiık sahalarında mes'ul idare mevkiinde bulunan kimseler bu yol-da onlara kıymetli yardımlarını esirgemiyorlar.
Hava limanının ilk vazifesi her şeyden evvel hava müna-kalâtına hizmet etmektir. Diğer bütün mülâhazalarını bu esas gayenin yanında hep ikinci plânda kalması icap eder. O hal-de, en mühim mesele, tayyarelerin inip kalkabilmesini ma-niasız bir surette temin edebilecek bir meydan vücude ge-tirmekte mündemiçtir. Bu meydanın hiç -sir engel ile tahdit edilmemiş bulunması lüzumludur: çünkü tayyarelerin yük-seliş zaviyeleri gayet dardır. Etrafı ormanlarla çevrilmiş
bu-lunan bir meydanın giriş istikametinde sökülüp açılması ve uçuşa engel olmasına b u suretle mahal bırakılmaması icap eder.
Meydan tesis edilirken, mümkün olduğu kadar manzara-nın güzelliğini bozmamağa veya sonradan senelerle uğraşa-rak tanzim etmek suretile manzara güzelliğini yeniden temin etmeğe çalışmak lâzımdır.
Kırlık veya çayırlık bir sahada tayyare meydanı tesis edilecekse, manzarayı bozmamak veya temin etmek keyfiye-tinin ehemmiyeti azalır. Fakat bir ormanın kısmen sökülme-si. bozulması icap ediyorsa, -o zaman pek ehemmiyetli bir va-zife karşısında bulunuluyor demektir. Tabiati seven halk? karşı tabiat manzaralarını muhafaza etmek, bu manzaraları güzeli:ştirmek vazife ve mes'uliyetini hiç hatırdan çıkarma-mak lâzımdır. İcabında tahrip edilen bir ormanda bozulan tabiat çehresinin tedricen güzelleştirilerek insanlara, sev-dikleri vatan manzarasını iadeye çalışmalıyız. Evvelce bu cihst çok ihmal edilirdi. Bugün ise bir meydan projesi yapı-lırken göz önünde tutulması icap eden meselelerden birisini teşkil ediyor.
kı-sımların sahanın diğer kıkı-sımlarına nazaran mütebariz bir gö-rünüşte olmalarını temin etmek zarureti vardır. Bu kalkış yollarının muhtelif istikametlerde yapılması lâzımdır, ki rüz-gâr her ne istikametten eser ise essin daima uçuşa kalkmak kabil olabilsin. Fakat, tayyarelerin yerde mümkün olduğu kadar az yürümeleri düşüncesinin, yani yolcu binalarını kal-kış yollarına yakın olarak inşa etmek arzusunun bu ihtiyaç ile telif edilmesi müşküldür. Bu arzuya, Filistin - Lydda ve yeni Berlin merkez hava limanında azami derecede
:r.üma-şat edilmiştir.
Bu suretle söz sırası hava limanındaki binaların inşa c-dilmesine geliyor. Bu binalardan hangarlar, atelyeler ve yol-cu binaları birinci safta gelir. Binalar kısmını ikiye ayırmak lâzımdır. Birincisi tayyare limanının işletilmesi ile alâkadar binalar, ikincisi yolcular veya seyirciler ile alâkadar bina-larda bina inşaatı şu mülâhazalara tabi bulunur:
1 — Bina. gelen tayyarelere engel olmamalıdır. 2 — Biniş yerlerine götüren ve biniş yerlerinden ayrılan tayyare yolları kısa olmalıdır.
3 — idare binası mümkün olduğu kadar hangarlara ve hava limanının umumuna hâkim bulunmalıdır ki buradan bakınca mümkün olduğu kadar umum heyet görülebilsin.
4 — Hava limanı ileride genişletilmeğe müsait olmalıdır. 5 — Şehre olan mesafesi kısa olmalıdır. Binaenaleyh binalar hava limanının şehre bakan cihetinde inşa edilmeli-dir.
6 — Diğer nakil vasıtalarile, yani otobüs, tramvay ile ir-tibat iyi olmalı ve bir tren istasyonuna yakın bulunmalıdır.
Resimde görüldüğü üzere, kabul binasının modern bir tertibini İngilterede Gatsvick'de yapmışlardır. Hava limanı-nın tam ortasında yuvarlak bir bina vardır ve yeraltından bir tünel ile yakınındaki ve büyük istasyonuna bağlıdır. Bu suretle yolcular kolaylıkla ve rahatça trenden tayyareye ve-ya tayve-yareden trene geçebilirler.
Umumiyetle idare binasında hava işlerine bakan daire, hava emniyet işlerine bakan daire ve hava rasat dairesi bu-lunur. Bütün hava işletme işleri bu binada tedvir ve tanzim olunur.
Bu sebeple yüksekçe bir noktasından bütün, meydanın topiu surette g'önrünmesi lâzımdır. Gece uçuşlarına mahsus tenvir tertibatının idare mekanizması da buradadır. Diğer
bina kısmı da buna iltisaklı olarak yazıhaneleri, pilot odala-rım, bir lokantayı, muhtelif kişlerle birlikte yolcu salonunu, posta, gümrük, gazete idarehanelerini ve saireyi ihtiva eder. Bina tesisatı o suretle yapılmalıdır ki muhtelif hizmet kısım-ları kolayca birbirlerile irtibatı bulunsun, tertibat iş ve hiz-metlerin taakup sırasında uyğun olsun. Bütün bu kısımlar ha-va limanına nazır olan cephede bulunmalıdır. Lokanta yalnız hava limanında çalışan memurlar ve müstahdemler için de-ğil, ayni zamanda hava yolcuları ve misafirler için de pek beğenilecek bir şeydir.
Tamamen bir maksat binası olduğu için, hava limaııı bi-nasını mimar ve inşaat mühendisi ekseriya demir konstrük-siyonla yapmaktadırlar. Bu meyanda camdan da çok istifade edilmektedir. Hava limanına bakan bütün cephenin boydan boya camdan yapılmış bulunduğu böyle binalar vardır. Misal olarak Bordeaux hava limanını gösterebiliriz. Manza-raya uymak icap eden hallerde ise demir konstrüksiyon ye-rine Klınker taşları kullanılıyor. Muhtelif renk temevvüçle-rinde habbeli sıva vurulmak suretile de ayrı bir tesir tevlit etmek mümkündür. Bazı Şimal memleketlerinde mimarlar, binanın etrafla imtizacını temin için takriben (5) metre yük-sekte giden, 1,5 - 2 metre genişldikte dalgalı saç tabakası kullanıyorlar ve dar olan dalgaları ufki vaziyette bulunacak surette koyuyorlar, ingilterede (Cellactite) ismile tanınmış olan bu tabakanın muhtelif renk temevvüçleri göstermesi yüzünden iyi bir tesir yapılabiliyor ki, bu renkler gümüşü, kırmızımtırak, kahverengi, çelik mavisi, yeşil olmak üzere tahavvül ediyor.
Hava limanı lokantasının kontrol kulesinden ayrılmış olarak inşa edildiği yerlerde yolcu veya kabul binası, bazı inşaî tedbirler alınmak suretile, ileri doğru çıkıntılı yuvarlak bir bina kısmı veya buna benzer sair şekillerle daha ferah ve ayrılmış bir tarzda yapılabilir. Bu takdirde kontrol binası hangarı ilâve edilir ve ekseriya Klinker'den veya demir konstrüksiyoııdan yapılır.
Dahilli tertibat ve tezyinat ise ayrıca bir takım ihtiyaç-lara cevap vermelidir. Çünkü bu kısımda havacılık işletme-sinin zaruretlerile estetik mülâhazalar karşılaşır ve mimarî san'atkârane tedbirler alınmasına lüzum hâsıl olur. Meselâ Breslavdaki yeni hava limanının yolcu salonu 12—12 metro olmak üzere ve havacılık işletmesinin zaruretlerinden do-ğan sebeplerle sadece zemin katı irtifaına yapılmıştır, çünkü üst katta boydan boya bir yol yapmak istenilmiştir. Esas itibarile sıkıcı ve alçak olan tavan ritmik ve çok inki-samlı kassetlerle yukarı doğru açılmış ve tek katillik
fı kaybedilmiştir. Lokanta içerisinin tertip ve tan-zimi de dahili tertibat mimarlarına tetkike ve düşünmeğe değer bir mevzu vermektedir. Parmaklıklar, gişeler ve sa-ire içine demircilik işlerinde artistikc-, tavanlardan ve du-varlardaki resimler ve tablolar ise ressamlara faaliyet sahası teşkil eder.
Münakalât tayyarelerine mahsus olan hangarın bilhassa kapıları büyük ve ferah olmalıdır. Geniş kanatlı tayyareler kolayca ve sür'atle içeriy girebilmelidir. Hangarın her tara-fına erişebilecek palangalarla mücehhez büyük ve kuvvetli bir vinç koymak icap eder, çünkü tamiratta ağır parçaların hareket ettirilmesi zarureti ile karşılaşılabilir. Hangara bi-tişik olarak tamirat atelyesi yapılmalıdır. Benzin tankları, garajlar, telsiz binaları da hava limanı müştemilâtındandır. Projektörler, gece tenviratı ve saire gibi havacılık tekniğine taalluk eden sair tesisatı da ayrıca derpiş ederek tam ve mü-kemmel bir liman kurmak ve eseri bütünlemek icap ettiğini
P A Û Û V F İ E L D
0 ıco 50C IOÜO ıŞOO | ı I I 1 I 1 ' I ' • '
o lOO 500 IOC0 l-ıno-'fTgES
Hongkong ıKai Tcck) B a s r a ,m | r Q k ( M o r g i | ) M u h t e l i f h a v a m e y d a n l a r ı n ı n m u k a y e s e s i îkl^lARY ^SE-ACONS"-^ AIR-PORT "&UILÖINI REVOLVING k DAT E. GARDEN ' Jp ORANGE &OUNOARV™ ^r LIÜMT5 ^ ' kwİND IMOICAÎOR \ FLOOOUGHT 'acoDİfiHT . »Illll SVMLCUEEN RU»WAV / Ş B A P P R Ü A C H UCHTI.-V
ra—M Jo4 ioo Soo f>oo ->ou KUUYAKÜS
I S h h—'ı 1 I 1 I ' I 1
