M O D E R N H A S T A H A N E İ N Ş A A T I
H A S T A N E Y A P I L A R I N I N R A S Y O N E L O L A R A K P L A N L A N M A S I H A K K I N D A A R A Ş T I R M A L A R
Yazan: A R S L A N T E R Z İ O Ğ L U Müh. Mimar A I V
Dipl. Müh. M i m a r A r s l a n Terzi-oğlu'nun «Modern h a s t a h a n e inşaatı» adlı u z u n araştırma e t ü d ü b u sayı-mızda bitmiştir. M e m l e k e t i m i z d e bazı illerde m a h a l l î h a s t a h a n e l e r yapıl-makta v e m e v c u t l a r ı islâh v e geniş-letilmektedir. B u n a sosyal sigortala-rın her yıl inşa ettirdiği b ü y ü k has-tane y a p ı l a r ı n ı da i l â v e edersek, özel bir bilgi v e t e k n i ğ e d a y a n a n hastane-ler h a k k ı n d a ne kadar y a y ı n yapılsa azdır.
D e r g i m i z b u ihtiyacı d ü ş ü n e r e k Y. Müh. M i m a r G ü n d o ğ d u A k k o r ' u n «hastahane p l â n l a m a s ı » adlı bir etüd y a z ı s ı n ı g e l e c e k sayıdan itibaren neş-re başlayacaktır. G ü n d o ğ d u A k k o r , h â l e n Ha-cettepe h a s t a n e s i n i n y e n i tesislerinde proje m i m a r ı olarak ç a l ı ş m a k t a o l u p bu k o n u y u A v r u p a v e A m e r i k a ' d a e-tüd etmişti. İlk y a z ı « A m e l i y a t salon-ları b ö l ü m ü » adını taşımaktadır.
( G e ç e n s a y ı d a n d e v a m )
F a k a t A m e r i k a d a v e son seneler-de A v r u p a d a inşâ e d i l e n çift k o r i d o r s i s t e m i n d e k i stationlarda b u ç e k i r d e k k ı s m ı n d a y e r alan h e m ş i r e v e h e k i m çalışma odaları v.s. suni o l a r a k a y d ı n l a t ı l m a k t a v e h a v a l a n d ı r ı l m a k t a -dır. B u s i s t e m i n t e k k o r i d o r sistemi-ne tercih e d i l e c e k t a r a f ı h e m ş i r e v e h e k i m l e r i n h a s t a y a olan y o l l a r ı n ı n o l d u k ç a kısa o l m a s ı b u suretle b u b r -k ı m p e r s o n e l i n d e n azâmi i-ktisat edil-m i ş oledil-masıdır. Ş e k i l 14 de b u cift ko-ridor s i s t e m i n d e K e n t u c k y ( U S A ) de-ki H a r l a n h a s t a h a n e s i n i n station plâ-nı g ö r ü l m e k t e d i r . B u çift k o r i d o r s i s t e m i n d e hasta odaları d o ğ u v e b a t ı y a bakarlar. B u s e b e p t e n e ğ e r hastaların hastashane-de k a l m a süreleri ( V e r w e i l d a u e r ) ort a l a m a olarak o l d u k ç a kısavsa ( m e s e lâ U S A da o l d u ğ u gibi) b u cift k o -ridor sistemi tabtiki t e k ko-ridor sis-t e m i n e iksis-tisadi olması v e h e m ş i r e v e b a k ı m y o l l a r ı n ı n k ı s a l t ı l m a s ı n ı sağla-dığı için tercih edilir.
3 — Quadrat plânlı station ekli. ( T i e f k ö r p e r s i s t e m i ) :
Quadrat şekilli station tipi daha z i y â d e A m e r i k a d a t e k â m ü l e t m i ş
o-lup, I. k ı s ı m d a h a s t a h a n e l e r i n tekâ-m ü l ü n d e d e t e tekâ-m a s o l u n d u ğ u v e ç h i l e , 2 v e y a 2 d e n fazla stationların bir y a t a k katında y e r alması m ü m k ü n -dür. Hasta y a t a k odaları 4 cihete de b a k a r (bu tip hasta y a t a k odalarının c i h e t l e n d i r i l m e s i tabela C de gösteril-mişti). H e m ş i r e v e b a k ı m p e r s o n e l iş y e r l e r i ortada ç e k i r d e k k ı s m ı n d a y e r alır. B u k ı s ı m l a r ı n ışıklandırma v 6 h a v a l a n d ı r ı l m a s ı sun'idir. B u tip ta y a t a k b l o k u n d a h e m ş i r e l e r i n has-taya olan y o l u azâmi d e r e c e d e kısa-dır v e h a s t a h a n e arsasından (ki bü-y ü k şehirlerde azâmi d e r e c e d e paha-lıdır.) a z â m i olarak i s t i f â d e y e elverir. Zira k ü ç ü k arsaya b u t i p l e çok y a -taklı h a s t a h a n e inşa edilebilir.
4 — Özel şekilli stationlar: E v v e l k i b ö l ü m l e r d e de dolayısı ile t e m a s edildiği v e ç h i l e , b u station-larda station koridorları, yalnız ba-k ı m p e r s o n e l i n e aittir, burada ba- koridor b o y u n c a y e r alan çalışma y e r l e -rinde h a s t a y a o l a n y o l l a r çok kısa-dır. A l m a n y a ' d a A g n e s Karll hastah a n e s i ( Ş e k i l 3a) b u ş e k i l d e k i p l a n ı y -la, A m e r i k a d a ilk defa tatbik e d i l e n
( ş e k i l 13) b u t i p stationlu hastaha-n e l e r i hastaha-n biraz daha t e k â m ü l etmiş şek-lidir. B u tip stationlu h a s t a h a n e l e r Prof. Dr. H. H a r m s e n ' n i n f i k r i -n e göre dahada t e k â m ü l e m ü s â i t o-lut>. b e l k i d e y a r ı n ı n hastahane tipin-de ö n e m l i bir rol oynayacaktır.
u) H a s t a h a n e l e r d e v e bilhassa hasta y a t a k odalarında renk proble-mi :
B u k o n u d a , ilmi şekilde A l m a n ya'da h a y l i uğraşılmıştır. B u m e v z u -da P a s c h a k e . Z i m m e r m a n n , S c h w e:s
-h e i m e r i n bir sürü yazıları vardır. H s s t a odal?.rı, h a s i a h a n e d e k a l d ı -ğı m ü d d e t ç e hastanın çevresini v e dünyasını t e ş k i l ettiğinden, v e r e n k -lerin bir odaya p s i k o l o j i k olarak s1
caklık v e y a s o ğ u k l u k v e r m e s i b a k ı -mı ndan, renk n l o b l e m i bilhassa hastanın i y i l e ş m e s i v e onların k e n d i l e r i -ni rahat h i s s e t m e l e r i b a k ı m ı n d a n çok önemlidir. İnsan gözü; 670 un, dalga u z u n l u ğ u n d a k i renkleri kırmızı 630 mı dalga u z u n l u ğ u n d a k i renkleri sarı 522 |x|x dalga u z u n l u ğ u n d a k i renkleri yeşil 490 |xjt dalga u z u n l u ğ u n d a k i renkleri m a v i olarak görür. F i z i o l o g H e l m h o l t z a göre üç esâs r e n k k ı r m ı -zı, yeşil, m a v i k a r ı ş t ı r ı l m a k l a diğer b ü t ü n renkler e l d e edilir. ( Ü ç r e n k -teorisi). Bilhassa s o n zamanlarda
«Farbdynamik - R e n k d i n a m i ğ i » tatbi-ki psikolojinin esas k o l l a r ı n d a n biri haline gelmiştir. R e n k p s i k o l o j i s i ile hasta t e d â v i s i n d e v e iş y e r l e r i n d e ça-lışanların çalışma r a n d ı m a n l a r ı n ı ar-tırmakta oldukça ö n e m l i t e r â k k i l e r kaydedilmiştir. ( S c h ö n b u r g ' u n çalış-maları) İsviçre h a s t a h a n e l e r i birliği M e c muası V E S K A ' d a S C H M I D T ' i n y a -yınladığı « H a s t a h a n e l e r d e d u v a r l a r ı n r e n k l e r i n i n şifâ v e r i c i tesirleri» i s i m li m a k a l e s i n d e » M o s k o v a ' d a B O G O MOLETZ t a r a f ı n d a n y a p ı l a n d e n e m e lere t e m a s l a Organ d o k u l a r ı n ı n y e n i l e ş m e safhalarında A n t i R e t i c u l a r -C y t o t o x i n i n t a t b i k i n d e h a s t a l a r ı n hastahane y a t a ğ ı n d a y a t t ı k l a r ı m ü d detçe, t a p e t l e n m i ş v e h a f i f y e ş i l l e b a -d a n a l a n m ı ş hasta o -d a l a r ı n -d a n 800 ö-zel t e s t t e n % 15 n i s b e t i n d e hastaların e s k i s i n e nazaran daha çok i y i l e ş m e y e gittiğini k a y d e d e r .
B u n a k a r ş ı l ı k k ı r m ı z ı r e n k l e ba-d a n a l a n m ı ş hasta oba-dalarının, hasta-n ı hasta-n i y i l e ş m e s i hasta-n d e t a m a m e hasta-n hasta-n e g a t i v bir tesir icra ettiği tesbit edilmiş'ir. A m e r i k a d a Chicago ü n i v e r s i t e s i n d e n G E R A R D ' m y a p t ı ğ ı 16 s e n e d e k i 27 000 test n e t i c e s i n d e görülmüs+ür ki. p e n i c i l l i n v e A u r e o m y c i n ' i n has-talar ü z e r i n d e k i tesiri hasta odaları-nın, h a s t a y a rahatlık hissini v e r e n sı-cak r e n k l e r l e b a d a n a l a n m ı ş h a l i y l e iyileştirici tesiri artmıştır.
S c h m i d t , 1956 da H a m b u r g d a k i D a h i l i y e mütehassısları tıp k o n g r e -sin-'"-* P s v c h o s n m a t i k v e r e n k l e r i n h ı s t a l a r d a k i sM5 verici tesirini m ü d a -f p ı e d e r k e n , bilhassa neurozirkula+ o-ris D v s t o n i e v e C h o l e c y s t o n a t h i e has-tr.lardaki tesirlerini zikretti.
B u arada A m e r i k a n hastahanele-rindeki duvarların r e n k l e r i n e tesir
eden BIRREN nin fikirlerini şu şe-kilde hülâsa m ü m k ü n d ü r :
1 — Hasta odaları v e hasta sa-lonlarında duvarların badana rengi, hafif açık yeşil (biraz sarıyla karışık) veya Türk m a v i s i (açık m a v i ) .
2 — Koridorlar, h a s t a h a n e giri-şi, b e k l e m e odaları, a m b u l a n s için açık portakal rengi (şeftâli r e n g i n e yaklaşan açıklıkta). B u r e n k sıcak v e iç açıcı haliyle, insanda daima s e v i n ç ve rahatlık hissi verir.
3 — A m e l i y a t h a n e l e r d e , tavan-lar açık renkli, duvartavan-lar açık türk mavisi renkte olmalıdır. A m e l i y a t ça-maşırlarının da açık türk m a v i s i ol-ması lâzımdır.
4 — A m e l i y a t h a n e l e r i n hazırlan-m a kısıhazırlan-mları, perhiz hazırlan-m u t f a k l a r ı v e lâboratuar kısımları da k e z a açık türk mavisi r e n g i n d e b a d a n a l a n m a l ı -dır.
5 — D o ğ u m k ı s m ı n d a bilhassa d o ğ u m d a n sonra bu k ı s ı m d a y a t a c a k olan kadın hastaların odaları şeftâli renginde olmalıdır. 6 — B I R R E N ' n i n t a v s i y e l e r i n e göre; hastahane b a k ı m p e r s o n e l i n i n elbiseleri de şu r e n k t e o l m a h d ı r : hemşirelerinki mavi, h e k i m l e r i n k i beyaz, temizlik y a p a n k a d ı n l a r ı n k i v e diğer hastahane işi p e r s o n e l i n i n k i ise yeşil olmalıdır. B u r e n k l e r i n hep-sinin de açık tonda olmaları lâzım-dır.
S o n olarak h a s t a h a n e l e r i n m u h -telif kısımlarının badana r e n k l e r i n e misal olarak o l d u k ç a m o d e r n v e e n son mimarlık v e ilmî t e r a k k i l e r i n i göz önünde tutularak inşâ e d i l e n Ma-ryland ( U S A ) daki B e t h e s d a N A V A L hastahanesinin renk k o m b i n a s y o n l a -rını misal olarak verebiliriz.
1 — B e y a z tavan, açık y e ş i l duvarlar, duvarların tabana y a k ı n k ı
-sımları k o y u y e ş i l , k a h v e r e n g i oda zemini.
Hülâsa olarak d e n i l e b i l i r k i b u -g ü n k ü ilmî araştırmalar neticesi, bilhassa hasta odalarında b a d a n a r e n k -leri, yeşil, açık m a v i , açık yeşil, sa-rı v e bunlasa-rın açık tonlasa-rıdır. Hasta odalarının perdeleri g ü m ü ş i kır, açık yeşil, sarı, kırmızı v e y a m a v i y e ça-lan renkte olmalı, kapı v e p e n c e r e l e r
fildişi renginde, m ö b i l y e l e r d e hasta-h a n e hasta-h a v a s ı n ı y o k e t m e k için çeşitli r e n k l e r d e olmalıdır. (8) (20) (21) L İ T E R A T Ü R ( B a ş v u r u l a n eserler) 1 — H a s s e n p f l u g , G. — K r a n k e n z i m m e r K r a n k e n s t a t i o n ' B e t tenhâuser, in H a n d b u c h d. K r a n k e n -hausbau, U r b a n & S c h w a r z e n b e r g Verlag, B e r l i n - M ü n c h e n , 1962, 2 A u f l . 2 — K ö h l e r , G - K o n z e n t r a t i o n i m P f l e g e b e r e i c h , in M o d e r n e s K r a n -k e n h a u s , V e r l a g f. G e s a m t medizin, 2. J a h r b u c h , B e r l i n 1960. 3 — S c h n e i d e r , J. —- G e d a n k e n zur K r a n k e n h a u s p l a n u n g , in B a u -meister, m a i H e f t 5 / 1 9 6 2 , V e r l a g C a l l w e y - M ü n c h e n . 4 — Zeitschrift, D a s K r a n k e n -h a u s — S a y ı N o : 9 / 1 9 5 4 , 7 / 1 9 5 6 , 2 / 1 9 6 0 , 3 / 1 9 6 2 , 9 / 1 9 5 5 , 8 / 1 9 5 7 . 5 — P ü t s e p , E. u. L i n n e r o t h , A. — D i e P l a n u n g v o n I n t e n s i v p f l e g e Stationen, in M o d e r n e s K r a n k e n h a u s , V e r l a g f. G e s a m t m e d i z i n , 2. Jahr-buch, B e r l i n 1960. 6 — P o e l z i g , P — V o r l e s u n g U n -terlagen, 1959-62, TU. B e r l i n . 7 — Eichhorn, S. — G r u n d l a g e n d, K r a n k e n h a u s p l a n u n g , S c h r i f t e n d. D e u t s c h e K r a n k e n h a u s institut, D ü s -seldorf, K o h l h a m m e r Verlag, 1962. 8 — P a s c h k e , H. — D a s n e u e K r a n k e n h a u s , V E B , G ü s t a v - F i s c h e r V e r l a g - J e n a , 1963. 9 — R o s e n f i e l d , I. — Hospital Intergrated Design, R e i n h o l d P u b -lishing Corporation, N e w y o r k 330, West 42 nd., 1947. 10 — H a r m s e n , H â n s — Ein n e u e r K r a n k e n h a u s t y p e r m ö g l i c h t v o n einer A r b e i t s d i e l e aus eine Zentrale-p f l e g e , in B a u w e l t , V e r l a g U l l s t e i n G m b h . B e r l i n - T e m p e l h o f , 1 9 6 4 / N r . 36.
11 — D a s K r a n k e n z i m m e r , K o h l h a m m e r V e r l a g , K ö l n 1953. ( S o n d e r h e f t d. Zeit schrift «Das K r a n k e n -h a u s » )
12 — D i e S t a t i o n b e t r i e b s r â u m e i m K r a n k e n h a u s , K o h l h a m m e r V e r -lag, K ö l n 1953.
13 — Stationarbeit auf der Sta-tion, — ( i n g i l i z c e d e n a l m a n c a y a terc ü m e s i M e r g a r e t e S t e i n b r ü terc k ) , V e r -lag G. Braun, K a r l s r u h e / B a d e n , 1954. 14 — A r b e i t s a b l â u f e auf K r a n -k e n s t a t i o n e n , - E i n e u n t e r s u c h u n g d. D e u t s c h e K r a n k e n h a u s i n s t i t u t s F o r s c h u n g b e r i c h t e des L a n d e s N o r d r h e i n -W e s t f a l e n N r . 626, -W e s t d e u t s c h e r V e r l a g , K ö l n u n d Opladen, 1959. 15 — B e i t r â g e zur K r a n k e n h a u s -w i s s e n s c h a f t , - E r g e b n i s s e d. K ö l n e r A r b e i t s t a g u n g d e s D e u t s c h e n K r a n -k e n h a u s i n s t i t u t s i m J u n i 1958. W. K o h l h a m m e r v e r l a g , Stuttgart u. K ö l n , 1958. 16 — B e i t r â g e zur K r a n k e n h a u s -f o r s c h u n g u n d p r a x i s - E r g e b n i s s e der A r b e i t s t a g u n g d. D e u t s c h e n K r a n -k e n h a u s i n s t i t u t s in Stuttgart, Mai 1960, W. K o h l h a m m e r Verlag, S t u t t -gart und K ö l n , 1960. L İ T E R A T Ü R : II ( B a ş v u r u l a n eserler) 17 — P ü t s e p , E. u. Thorp, J. — L ö s u n g der V e r s o r g u n g s p r o b l e m e an e i n e m S c h v e d i s c h e n M u s t e r k r a n k e n -z i m m e r , in M o d e r n e s K r a n k e n h a u s , J a h r b u c h 3, V e r l a g f ü r G e s a m t m e -dizin, F r e i b u r g - B e r l i n , 1961. 18 — G u t s c h o w , K o n s t a n t y , — G e d a n k e n aus der p l a n u n g s p r a x i s , in A r c h i t e k t u r W e t t b e w e r b e N r . 26, K. K r â m e r V e r l a g , Stuttgart, 1958. 19 — G e n e r a l Hospitals, ( F u n c -tional studies o n t h e m a i n departm e n t s ) P u b l i s h e d for B o u w c e n t r u departm -R o t t e r d a m b y E l s e v i e r p u b l i s h i n g c o m p a n y , A m s t e r d a m L o n d o n -N e w y o r k - P r i n c e t o n , 1961 20 — Birren, in H o f f m a n n , R. — D i e F a r b e in a m e r i k a n i s c h e n K r a n -k e n h a u s , K r a n -k e n h a u s 49, 200 ( 1 9 5 7 ) 21 — S c h w e i s h e i m e r , W. — A u s A m e r i k a n i s c h e n k r a n k e n h â u s e r nr K r a n k e n h a u s u m s c h a u 28, 597 ( 1 9 5 9 ) 22 — L ü s c h e r , M - D i e F a r b e als p s y c h o l o g i s c h e s U n t e r s u c h u n g s m i t -tel. Test-Veri., B a s e l 1949. 23 — Z i m m e r m a n n , W. — F a r b e in K r a n k e n h â u s e r n . F a r b e u. R a u m II, H l l , 22 ( 1 9 5 9 ) 24 — Ritter, H — D e r K r a n k e n -h a u s b a u der G e g e n w a r t . H o f m a n n , Stuttgart 1954. 25 — S c h m i d t : V e r b a n d d e r S c h w e i z e r i s c h e n K r a n k e n s t a l t e n . V e s -ka 21 535 ( 1 9 5 7 ) .
