M O D E R N H A S T A H A N E İ N Ş A A T I
Hastahane yapılarının rasyonel planlanması hakkında araştırmalar Yazan : Mimar A I V
Arslan T E R Z İ O Ğ L U M. S. 817 de A C H E N Konzilini
müteakiben bu hastahane statüsü K L O S T E R -HOSPITAL şeklini aldı. Bunlar da başlıca şu şekillerde görülür :
1 — B E N E D İ K T İ N Manastır hastaha-neleri: (8)
a _ D O M U S HOSPITALIS (Yabancılar için), b — H O S P İ T A L E P A U P E -R U M (Yoksullar ve hacılar için.), c — I N F I R M A R I A H O S P I T A L (Hasta rahip-ler için). Bunun en güzel örneği ST. G A L L E N Manastır hastahanesidir.
2 — R I T T E R O R D E N (Johanniter, Templer, Deutschorden) manastır hasta-haneleri,
3 — Reformierter O R D E N manastır hastahaneleri,
4 — K A N O N I K E R L E R İ N hastahane-leri gibi.
Bunlar arasında Kanonikerlerden, Bi-schof L A N D R Y tarafından M.S. 660 da yabancılar için teşekkül ettirilen ve 829 da daha ziyade hastahane olarak ün kazanan, PARİS'deki H O T E L de D I E U ST. CHRIS-T O P H en önemlilerindendir.
Ortaçağda kilisenin üzerine aldığı halk sağlığı meselelerini XVIII. X I X . yüzyılda daha ziyade devlet üzerine almağa başladı.
Tıbbın ilerlemesi ile teksifi olarak has-taların bir arada bulunduğu bu eski hane sisteminin mahzurları Hospital hasta-lıklarının artması şeklinde görüldü. PARİS İ L İ M L E R A K A D E M İ S İ N İ N eski H O T E L de DIEU'nün bu yeni görüş açısından tâdili için yaptığı teklif P A V I L I O N sisteminin or-taya çıkmasına sebep oldu. (M.S. 1788) (Şekil 4 a).
L A V O I S I E R tarafından Hotel de Dieu'nün yeni şeklinin verdiği revolüsyener fikirle tesis edilen H O T E L LAVOISIER, PARİS (1854) bu Pavillon sistemi ile Ecol yaptı. (Şek. 4 - b ) .
Birleşik Amerika'da önce bu sistem P L Y M O U T H Bahriye hastahanesinde tat-bik edildi. Sonraları Amerika'da geniş ola-rak tatbik sahasına kondu. B A L T İ M O R E (Maryland) de Dr. E V A N S tarafından tesis edilen G E N E R A L H U C K S H O S P I T A L 1867 de Brüksel Dünya fuarında en büyük muvaffakiyet olarak propaganda edildi. Bu-nu müteakiben Avrupada Pavillon sistemi
M A N N E R S E I T E
a u f n a h m E 7E r t n e r
Şekil 4 a Ölçü 1 : 5000
yayıldı. Yalnız Almanya'da bu sistemde 114 Lazerett yapıldı.
Berlin'deki Rudolf Virchov Hastaha-nesi Pavillon sisteminin ilk olarak umumî
« mit j kîch « K C O K ' / i U S C I K T E P l S J k s . l GEîC:< VW VEBWAITUWC KU KUOC * APOTKErre W* «ASCumi 5 S C M * C 5 T E K N HA/tuC • QAû£R O* OP - WF t LEİCMCnhauS G G E S C H ı o S S E M E VEPSİKDUNCSGANCE 1 6 S 4 H O S P I T A L - I . A R l 8 0 l S ( E R E , P A R İ S Sekil 4 b
(Geçen sayıdan devam)
hastahane şeklinde tatbiki olarak inşa edildi. Pavillon sisteminde, aşağı yukarı her kısım (Şek. 4 - b ) 3 5 - 4 0 yataklı ve alçak yapı şeklinde olup, kat yüksekliği 5 m civa-rındadır ve her iki cepheden ışık alabile-cek durumdadır.
B — Zsntralisaticn ve Konzentratio-nun başlangıcı: (9)
X I X . yüzyılda başlıyan büyük icatlar ve keşifler devri, tıbda da yenilikler devri olmuştur. Asepsis ve Antisepsisin tatbiki ve cerrahî tekniğindeki ilerlemeler, büyük yer ihtiyacına yol açtı. Böylece çeşitli tıbbî di-siplerin ve ihtisas kollarının ayrılması, ay-riyeten ameliyat blokuna, hastahane ecza-nesine, fizik tedavisi için hususî banyo kı-sımlarına, hayatî kimya ve fizyoloji prob-lemleri için zentral laboratuar kısımlarına ihtiyacı doğurdu. 1895 de Wilhem C. R Ö N T G E N ' i n X—Röntgen ışınlarını keş-fiyle, ve Radyoaktivitenin Madam ve Pierre C U R I E tarafından keşfi (1898), Diagnostik ve Terapie için yer ihtiyacına lüzum hasıl oldu. Ayrıca birbirinden ayrı kısımların ir-tibat yolları ile bağlanması, G E B U N D E N E S sistem yahut da K A M M sistemi (Tarak sis-temi) ni doğurdu. 1890 dan itibaren bu T A R A K sistemiyle inşa edilmiş birçok ör-nek hastahaneler teşekkül etti. JOHN HOP-KINS Hospital (Baltimor - USA), Berlin-deki W E S T A N D ve N E U K Ö L N hastaha-neleri gibi. Bunlarda, böylece bakım kısmı tedavi kısımlarıyla tamamen irtibat halinde birbirleriyle bağlanmış durumdaydı. Yalnız bulaşıcı hastalıklar kısmı, hafif hastalıklar kısmı, büro ve Patolojik Institü kısımları ayrı durumdaydılar.
Bütün bu yukarda saydığımız hastahanelerin traditionunu değiştiren ve Z E N -T R A L I E R -T E S K A M M SİS-TEMİ olarak ortaya çıkan, H O S P I T A L STUIVEN-BERG - Antwerpen olmuştur (Şek. 5). Mer-kezî yerde, mutfak binası, Kapelle (küçük hastahane kilisesi), hademe ve bekçi binası bulunup, çevresinde bunlarla irtibat halinde yuvarlak şekilli pavillonlar yeT almaktadır. Bu pavillonlar Funktionnel cepheden düşü-nülerek 20 şer yataklı, yuvarlak şekilde plânlamıştı.
A N T W E R P E N
ıMOSPITAL S T U I V E N 6 E R 0
Şekil 5
Bunu müteakiben en ziyade Amerika'da Konzentrierte B L O C K - B A U sisteminin in-kişafa başladığını görüyoruz. Bu BLOCK sistemi gibi zentral sisteme gidişin sebebi; büyük şehirlerde D E Z E N T R A L sisteme ye-tecek arsa fiatının yüksek oluşu, zentral yapı sisteminin gerçeklenmesini sağlıyacak teknik tekâmül. Meselâ asansörün, iskelet yapılarının tekâmülü, ısıtma, ve havalandır-ma tesisatlarının mükemmelleşmesi, ışıklan-dırma sisteminin tekâmülünü bu arada sa-yabiliriz. Ayrıca doktor ve hemşire sayısı-nın azlığı da Zentral B L O C K - B A U siste-minin USA'da geniş surette tatbikine sebep olmuştur.
X X . yüzyıl başına kadar, Amerikan hastahaneleri Avrupa'daki örneklerinin bi-rer kopyası iken, G O O D S A M A R İ T A N HOSPITAL, C I N C I N N A T T I / O H I O (Mi-marları G U S T A V W. D R A C H ) tamamen bambaşka bir özellik gösterir; 6 katlı ve 6 kollu yıldız şeklinde, daha ziyade funktiona I. plânda yer verilerek plânlanmıştır. Avru-pa I. Cihan Harbinin harabelerini tekrar tamirle meşgul iken, 1920- 30 seneleri ara-sında M O N O B L O C K sistemine uygun has-tahanelerin USA'da inşa edildiğini görüyo-ruz. Geleceğin hastahane inşaatına müessir olan şu iki hastahanenin ismi zikre değer: Newyork'da Colombia Üniversitesinin P R E S B Y T E R I A N HOSPITAL anda M E D I -C A L -C E N T E R (Mimarı J. G A M B L E RO-GERS) ve N E W Y O R K C I T Y HOSPITAL ve C O R N E L L M E D I C A L C E N T E R (Mi-marları C O O L I D G E , SHEPLEY, BUL-F I N C H ve ABBOTT). Bu hastahaneler, bütün tıbbî ihtisas kollarını ve Üniversite-lerini içine alan ve oldukça teksif edilmiş konzantrationa tâbi hastahanelerin Avrupa-da inşaatına oldukça büyük tesir icra et-tiler.
Almanya'da bilhassa iş ve hastahane funktionlarmın kuvvetli olarak konzentra-tionuna ön plânda yer veren bu tip has-tahane 1931 de Berlin'de yapılan M A R T I N L U T H E R hastahanesidir. (Mimarı Ernst KOPP). Bugün de hâlâ birçok bakımdan örnek olarak gösterilebilecek funktional bir konzentrationa dayanan bir hastahanedir. 5 kat üzerine olup her katta 4 ünite (Kran-kenstation) la 400 yataklı bir hastahanedir. Bu prensiple aynı mimar tarafından Alexen-dria'da ve Tahran'da birçok hastahaneler inşa edilmiştir.
1930 seneleri sonlarında İsviçre ve İs-veç'de Amerikan M O N O B L O C K sisteminde büyük hastahanelerin inşa edildiği müşahe-de edilir.
Mimar H. C E D E R S T R Ö M un 1930 da S T O C K H O L M ' d e plânladığı (Şek. 6) 1200 yataklı hastahanenin ilk projesi ile 1946 da tatbik sahasına konulan II. projenin, 1949 da çalışmaya açılan K A R O L I N E N K R A N -K E N H A U S - S T O C -K H O L M (Mimarlan M ve R. Y R Y A E ve V . M A L M I O . ) muka-yesesi gittikçe nasıl işletme funktionunun konsentrationuna verildiği bina uzunluğu-nun hemen hemen ilkine nazaran yarısına inmesiyle müşahede edilir. (4)
İskandinav memleketlerinde, iktisadî noktai nazardan 7 - 8 katı geçmeyen hastaha-neler prensip olarak kabul edildiyse de, son zamanlarda iş ve funktion bakımından, iki trafik ağıriık merkezine sahip daha fazla !cat sayılı hastahaneler kıymet kazandı. Ya-tak sayısının artmasıyla, yalnız asansör
sa-SUDKRANKENHAUS S T O C K H O L M . 1 P R O J E K T 1 9 3 0 1 . 1 9 3 YATAK SUDKRANKENHAU5 S T O C K H O L M A U S F U H R U N G 1 9 4 6 >N BE TOıEB r.FNOMMEN 1 0 5 6 YATAIC KAROLINEN -KRANKENHAUS S T O C K H O L M 1 9 4 9 İN BETfiıES GEHOHMEN 1000 YATA* ZENTflAL-KRANKENHAUS KOPENHAGEN - G L O S T R U P T 9C9 İM BETBıEB GENOMKEN Sekil 6
yısının artması tabiîdir. Hattâ Helsinki Üni-versite kliniğinde (Mimarlan K O I V U L A ve J. P A A T E L A ) her katta 2 station olmak üzere 1000 yataklı bu hastahane için yalnız bir trafik ağırlık merkeziyle meseleyi hallet-mişlerdir.
C — Klinik Sisteminin özel olarak
tekâmülü : (9)
X I X . yüzyıl başında Almanya ve Orta Avrupa'da D E Z E N T R A L Klinik prensipine göre yapılmış birçok klinikler görürüz (Şek. 7 A). Fakat zamanla Diagnostik ve te-rapi cephelerinden teçhiz edilmiş bu ayrı ayrı klinikler malî bakımdan hayli külfetli masrafların yüklenilmesine sebebiyet vermesi dolayısıyla, önceleri KISMÎ Z E N -T R A L SİS-TEME (Şek. 7 B) ve sonraları T O T A L Z E N T R A L I S I E R T E prensipe göre bir tekâmüle gidilmiştir. Tabiî ki Zentralisi-erte prensip malî bakımdan daha iktisadîdir.
C H R İNF. m B C H R K . 1
Bakîm
C H R . . Pflegeberelcb v B e h a n û l u n s 3 t ı e r e l c h T e d â v i IM u t f a k ,
I H
V e r s ö r g u n s ü b e - r s i c h i a n e ^ v f c Sekil 7 a. b, cBu sistemde bakım ve tedavi kısımları bir-biriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Yalnız Infektion ve Chronisch hastalıklar kısmı biraz ayrıl-mıştır (Şek. 7 C).
D — Son 15 sene içindeki tekâmül: (9)
Avrupa'da II. Dünya Harbinden sonra bilhassa USA ve İsveç'deki hastahanelerden örnek alarak hastahaneler yapıldı. Fakat hâlâ Zentralisierte BLOCK sistemin sebep olduğu Vertikal sistemle, Horizantal siste-min hangisinin daha iktisadî olduğu mese-lesi münakaşalıdır. Vertikal sistemde asan-sörlere hastaların taşınması için araçlara ve Rohrpost gibi haberleşme tesislerine giden yüksek masraflar tabiî ki Horizontal sistem-de oldukça azalır. Meşhur Amerikalı has-tahane inşaatı mimarı I. ROSENFIELD (Newyork) bugün tekrar Horizontal sisteme gidilmesinin taraftarlarındandır (5). Meselâ M E D I C A L C E N T E R SAN IOSE C A L I -F O R N I A bu yönde Zentralisierte Kamm prensip olarak ortaya çıkmıştır. Fakat buna rağmen USA da BLOCK sistemle, yüksek bina sistemi hâlâ en revaçta olan ve gittikçe geliştirilen sistemlerdir. Buna sebep yukarda arzettiğimiz veçhile şehirdeki yüksek arsa fiatlarıdır. Öyle ki aynı sebepten son zaman-larda T I E F K Ö R P E R - G R U N D RİSS'lerde (Derin bünyeli kat plânı) sun'î şekilde ve rnakina vasıtasıyla havalandırılan hastahane-ler yapılmıştır. Öyle ki bu tip hastahane projelerinin çoğunda sadece hasta yatak odaları tabiî ışık yâni güneş ışığı almakta, diğer hemşire, doktor ve tedavi kısımları sun'î şekilde ışıklandırılmakta ve havalan-dırılmaktadır.
Son zamanların en dikkate değer has-tahane tipi BREITFUSS - SISTEMidir ki, bu da I N T E N S I V P F L E G E (Teksifi BA-KIM) kısımlarını ihtiva eder.
(Devam cdecek) Düzeltme :
Modern hastane inşaatı yazısının ge-çen sayımızda çıkan birinci kısmında (sahife 83, sütun3 de 26 - 29. satırlar fazla olarak konulmuştur. Düzeltir ve özür dileriz.
