M O D E RN H A S T A H A NE İ N Ş A A TI

M O D E R N H A S T A H A N E İ N Ş A A T I

Y a z a n : A R S L A N T E R Z İ O G L U Mühendis - M i m a r A I V

(Geçer; sayıdan devanı) Yâni oldukça azdır. Bu sebepten A m e

-rika'da hasta odaları batı ve kuzey cihetine bile plânlanmaktadır. Ç ü n k ü hasta hasta-hanede oldukça kısa z a m a n kalmaktadır. F a k a t ne de olsa güneşin psikolojik olarak iyi edici tesirini gözden uzak tutmamalı-dır (1).

Türkiyemize göre hangi cihetin hasta odalarının plânlanmasında en iyi olduğu ise bizdeki iklim, rüzgâr yönlerinin ve hastaların hastahanede kalma sürelerinin tesbitine bağlıdır.

Almanya'dan başka memleketlerde de hasta odalarının cihetlendirilmesi hususun-da hayli araştırmalar yapılmıştır. Meselâ Rusya'da L. J. J U R O W S K I tarafından. Kievv'deki iklim ve güneşin muhtelif mev-simlerdeki d u r u m u n a göre, aşağıdaki dia-gram I, II, III de hasta odalarının güneş alma durumları incelenmiştir. (8)

Diagram I de tam doğuya bakan bir 3 yataklı klasik hasta odasının güneşten istifâdesi günün muhtelif saatlerine (saat 5 den 12 ye ve ondan sonrasına kadar.) ve muhtelif mevsimlere göre d u r u m L. J. J U R O W S K I ' n i n incelemesinin neticesi ola-rak görülmektedir. Ayrıca buradaki incele-menin diğer tarafı da Rus tababetinde has-taya tesir eden çevrenin yani iklimin ince-lenmesine önem verilmiş olmasıdır. Böylece bir hasta odasının Mikrokliması (iklime bağlı olarak değişen değeri) büyük rol oyna-maktadır.

L. J. J U R O W S K I ' n i n yaptığı incele-melerin neticesi şöyle hülâsa edilebilir: Hasta odalarının doğuya, güneye, güney-do-ğuya cihelendirilmesi arasında tercih yapıl-ması lâzımsa, en iyi cihetin güney-doğu son-ra güney ciheti olduğu görülür.

Doğuya cihetlendirmede, hasta odası-nın, ilkbahar, sonbahar, ve kış mevsimle-rinde güneş ışınlarından istifâde müddeti oldukça kısadır, ki bilhassa bu mevsimlerde güneşin faydalı ve şifa verici tesiri lüzum-ludur. Ayrıca doğuya cihetlendirmede yu-karıda zikredilen mevsimlerde güneşin ışın-larından istifade müddetinin kısalığına na-zaran, yaz ayındaki, cehennemî sıcağın de-vamlılığı, kalp, kan dolaşımı, sinir hastala-rında oldukça negativ neticeler doğurur. Onun için hasta odalarının doğrudan

doğru-Cjünün s adi Ur,

K.nm

hu

Hasta odasının tam doğuya cihetlen-dirilmesinde senenin muhtelif

mevsimlerin-de güneş alma müdmevsimlerin-deti ve güneş ışınlarının bil haziran ayında istifamevsimlerin-de maximaldir. muhtelif mevsimlerde ve günün muhtelif saatlerinde geliş açıları gösterilmiştir. A r a -lık ayında hasta odası bu k o n u m u y l a en az g'ineş ışığından istifade etmesine

muka-Giiney

D İ A G R A M II

Hasta odasının güney-doğuya cihet-lendirilmesi de senenin muhtelif mevsimle-rine ve günün muhtelif saatlemevsimle-rine göre

gü-hrjU Mart Vnian Cyik '

neş alma d u r u m u . H a s t a odası için en elve-rişli cihetin diğer diagramlarla mukayese-sinde bu güney-doğu ciheti olduğu müşa-hede edilir.

Gün un s Si tU

r-Ğüncy

D İ A G R A M III

Hasta odasının tam güneye cihetlen-dirilmesinde senenin muhtelif mevsimlerine ve günün muhtelif saatlerine göre güneş alma durumu.

ya doğuya veya batıya cihetlendirilmesi eğer hastanın hastahanede kalma süresi azsa (USA'daki gibi) mümkündür. Gene de en iyi cihet güney-doğudur.

Bu arada çeşitli cihetlere (güney, doğu v.s.) bağlı olarak cihetlendirilmesinde elve-rişli ve elverişsiz olan bioklimatik tesirlerin

I

k

1

incelenmesinde Z E N K E R .tarafından Bad-Berka'daki araştırma enstitüsünde yapılan araştırmaları da zikretmek yerinde olur.

Bu araştırmaların neticesi olarak aşa-ğıdaki tablo A, B, C de muhtelif cihetlere göre konumunda hangisinin daha elverişli oldukları tesbit edilmiştir :

c) Hasta odalarının ışıklandırılması: Hasta odalarının ışıklandırılması çok mühimdir. Bu alanda göz önünde tutulması gerekli noktalar şu şekilde hülâsa edilebilir : Milletlerarası tecrübelere göre hasta odalarının aydınlanması 50 ilâ maximal 100 Lux arasında olmalıdır. Daha fazla aydın-lanma miktarı hastaları rahatsız eder, çünkü hastanın daima bakış istikameti açık renkli tavanla beyaz renkli yatak mefruşatına tev-cih edilmiş olup, bunlar da ışığı emmeden aksettirirler.

Ayrıca indirekte ışıklandırma en iyi şekildir. Tavanda sabit veya tavanda asılı ışık kaynaklan hastayı rahatsız eder, hatta hasta yatağının başucundaki duvardan ışık-landırma bile mahzurludur.

Işıklandırmada hastayı rahatsız eden şekilden kaçınılmalıdır. Bu sadece hasta odasının u m u m î aydınlanma lâmbaları için değil, hastanın okuması için lüzumlu lâmba-ların ışıklandırması için de şarttır. Bir hasta £ece yatakta okurken, bunun gece lâmba-sının ışığı diğer hastayı rahatsız etmiyecek şekilde olmalıdır. Bunun için yandaki has-tayı rahatsız etmiyecek derecede, yalnız

Şekil 4 — Hasta odalarının aydınlatılması

<7/£ = l$l/J(-AR.I C s <î ÖRI/.Ş /41HLARI T = TC IkASS E

I

\

k j

İ"

£ .E

VI

Şekil — 6

Şekil: 6. Üç katlı bir yatak blokunun kesiti. W.S.W. = Kış gündönümü. T. u. N. Gl. = Gece ile gündüz arası ortalama ışık düşme eğimi. S.S.W. = Y a z gündönümü.

(Odala-rın güneye baktığı kabul edilmiştir.)

o k u m a y a yetecek kadar ışık veren ve hu-susî abajurlu lâmbalar tekâmül ettirilmiştir.

Lâmbaların seçiminde, bunun cinsinin G L Ü H L A M P E veya L E U C H T S T O F F -L A M P E ' n i n d a h a elverişli olduğu, ışık tek-niği cephesinden ziyade iktisadî düşüncelere bağlıdır. Leuchtstoff-lâmbalarda yapılan de-nemelerde, ışık rengi olarak «Warmton-de

Luxe» en elverişli olarak tesbit edilmiştir. Beyaz renkli ışık tıbbî b a k ı m d a n d a h a az elverişlidir. L â m b a ve a b a j u r konstruktion şekillerinde Hijiyenik ş a r t l a n göz önünde tutmak lâzımdır. Işık kaynaklarının dış şekli, girinti ve çıkıntısı olmayan düz şe-killi, kolayca temizlemeye elverişli şekilde olmalıdır. İç taraflarının tozlanmaması için

Şekil — 6 a

Şekil: 6 a — Passy Sanatoryumunun kesiti.

de sıkı sıkıya kapalı olması şarttır. Mekanik ve elektrik bakımından bu lâmbaların sağ-lam ve kazalara imkân vermeyecek şekilde olması lâzımdır.

Hasta odasının lâmbalarının y a n m a ve sönmeleri merkezî olarak sağlık perso-neli tarafından idare edilecek şekilde olması lâzımdır. Yalnız gece lâmbası (hastanın

oku-Hasta odasının baktığı cihet

Güneşten istifâde durumu

Hasta odasının bu konu-muna göre ısı durumu

(Temperatur) Kuzey-doğu hasta odası Oldukça elverişsiz, istifâde

saat 9 za kadar.

Elverişli, serin, güneşin te-siri oldukça az.

Doğu odası Elverişsiz, çünkü yalnız sa-b a h güneşi.

Elverişli, M a x i m u m sabah 9 ilâ 10 arası.

Güney-doğu odası Oldukça elverişli, saat 6 dan 15 şe kadar güneşten istifade.

Elverişli, M a x i m u m saat 10 ilâ 12 arası, ikindi vakit-leri serin.

G ü n e y odası Elverişli, istifâde saat 6 ile 18 arası.

Elverişsiz. Öğleden sonra oldukça sıcak.

Güney-batı odası Elverişli, 9 ilâ güneş batı-m ı n a kadar.

Oldukça elverişsiz. Cehen-n e m i sıcak.

Batı odası Elverişsiz, yalnız ikindi vakti güneşten istifâde.

Elverişsiz, öğleden sonra sıcak, geceleri serin. Kuzey-batı odası Oldukça elverişsiz, saat 15

ile güneş b a t m a z a m a n ı arası.

Elverişli, oldukça serin, güneşten tesir oldukça az. Kuzey odası Oldukça elverişsiz, yalnız

akşama doğru, ve güneş doğma vakti güneşten isti-fâde.

Elverişli, oldukça soğuk, güneşin tesiri az.

Netice : En elverişli yön Güney-doğu.

T A B L O — A

T A B L O — B

H a s t a odaları birbirine zıt iki yöne bakıyorsa (Çift koridor sisteminde bu hal mevcuttur): Hasta odasının baktığı

cihet

Hasta odasının güneşten istifâde durumu

Hasta odasının bu konu-muna göre ısı durumu Doğu hasta odası. Elverişsiz. Elverişli.

Batı hasta odası. Elverişsiz. Elverişsiz. Güney-doğu hasta odası. Elverişli. Elverişli. Kuzey-batı hasta odası. Oldukça elverişsiz. Elverişli. Güney hasta odası. Elverişli. Elverişsiz. Kuzey hasta odası. Oldukça elverişsiz. Elverişli.

Güney-batı hasta odası. Elverişli. Oldukça elverişsiz. Kuzey-doğu hasta edası. Oldukça elverişsiz. Elverişli.

Netice : En elverişli yön Güney-doğu, Kuzey-batıdır. T A B L O — C

Eğer hasta odaları dört yöne de bakıyorsa (Amerika'daki derin bünyeli - Tiefkörpergrunrisse - yatak katı plânlarındaki gibi)

Hasta odalarımın baktığı cihet

Güneşten istifâde d u r u m u

Hasta odasının bu konu-m u n a göre ısı d u r u konu-m u

(Temp.eratur) Kuzey-doğu hasta odası. Oldukça elverişsiz. Elverişli.

Güney-doğu hasta odası. Elverişli. Elverişli.

Güney-batı hasta odası. Elverişli. Oldukça elverişsiz. Kuzey-batı hasta odası. Oldukça elverişsiz. Elverişli.

Doğu hasta odası. Elverişsiz. Elverişli. Güney hasta odası. Elverişli. Elverişsiz. Batı "hasta odası. Elverişsiz. Elverişsiz. Kuzey hasta odası. Oldukça elverişsiz. Elverişli.

Netice : En elverişli yönler Kuzey-doğu, Güney-doğu, Güney-batı, Kuzey-batı yönleridir. ması için İüzumlu gece lâmbası) hasta

tara-fından bizzat yakılıp, söndürülecek şekilde olmal ıdır.

Gece bütün ışıklar sönünce yalnız ge-çecek yolu görebilecek şekilde aydınlatan lâmbaya (Orientierungs leuchte) her hasta odasında ihtiyaç vardır. Aşağıdaki şekilde (Şekil: 4) bir hasta odasında aydınlanmanın ne şekilde olacağı, Z E İ S S I K O N A G fir-masının araştırmalarının neticesi olarak gö-rülmektedir.

1) Oda ve gece lâmbası beraber olarak Tip IRs 960 B iki Leuchtstoff lâmba için. 2) Zemin lâmbası (Orientierungs veya Fussbodenlampe) Tip I R 55, yalnız bir G l ü h l a m p e 1 5 - 2 5 Wattlık.

3) T a v a n içine yerleştirilmiş I K 180 tipi lâmba. Hususî vakalar için, meselâ iğne vurulmadan önce hazırlanmada v.s. kullan-m a k için.

d) Balkon ve T e r a s l a r :

Hasta odalarının önüne balkon inşası, eğer bu balkon altındaki odaları gölgelen-dirmiyorsa müsaade edilebilir. Bunun için iki

yataklıdan fazla hasta odalarında balkon inşasından sarfınazar edilir. Ç ü n k ü 2 yatak-lıdan fazla hasta odaları için A l m a n nizam-namelerine göre 65 cm. derinliğinde balkon-lara müsaade vardır. (Güneş ışığının hasta odalarının en derin kısmına n ü f u z u n a m a n i olduğundan.) Bu genişlikteki balkonda yal-nız güneş kontrolü ve pencere camlarının dıştan temizlenmesini sağlamaktan başka bir işe yaramaz. Onun için bu inşa maliye-tini pahalandıran bir lüks olmaktan ileri gi-demeyeceği için sarfınazar edilebüir. Yalnız bazı hastahanelerde, meselâ sanayoryumlar-da v.s. hasta osanayoryumlar-dalarının birer balkona sahip olması şarttır. Ayrıca terasalı hastahane plânlaması da 1926 dan beri muhtelif fası-lalarla mimarlar tarafından tatbikat sahası-na konmuştur. Bilhassa M i m a r Prof. Dr. Döcker tarafından 1926 da inşa edilen Waiblingen, 1928 de gene aynı m i m a r ta-rafından inşa edilen Maulborn hastahaneleri teraslı hastahane tipine birer örnektir.

Şekil 5 te teraslar, balkonlu ve normal, hastahane tiplerinin kesit halinde mukayesesi görülmektedir.

Bilhassa şekil 5 A da teraslı şekilde

in-şa edilmiş hastahanelerde hastanın yatma ve ayakta olma hallerine göre güneş ışınları-nın (a, b) hasta odasına n ü f u z u diğer bal-konlu ve normal hastahane tiplerindeki (B, C, D) hasta odalarına nazaran daha faz-ladır.

Şekil 6 da da böyle teraslı tipte inşa edilmiş bir hastahanede, normal terase ge-nişliği = 2,40 m., kat yüksekliği = 4,15 m . ve hasta odalarının derinliği 5,00 m. ilâ 5,30 m. olduğuna göre güneş ışınlarının kış gündönümünde ve yaz gündönümündeki ve sabah ilâ akşama doğru düşen güneş ışınlarının düşme açılarına göre d u r u m gös-terilmiştir. Böylece bu tip terasalı hastaha-nelerin bilhassa sanatoryumlar için çok iyi bir çözüm yolu olduğu aşikârdır. Şekil 6 a da M i m a r A b r a h a m ve Le Mene t a r a f ı n d a n Passy de (Savoyen) yapılan sanatoryumun bir kesiti görülmektedir.

Bu terasa şekilli hastahanelerde güneş ışınlarının hasta odalarının en derin tarafla-rına kadar n ü f u z u kabil olduğundan, tak-dire şayan bir durum arzeder. Yalnız çok yataklı büyük hastahanelerde iktisadî olma-yıp tatbiki gayrikabildir.