ARKITEKT
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ REVUE MENSUELLE D'ARCHITECTURE- _ MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITEC- _ M O N A T S H E F T F Ü R B A U K U N S T D'URBANISME ET DES ARTS DECORATIFS U TURE CITY PLANNNIG AND DECORATION U S T A E D T E B A U U N D D E K O R A T I O N
İ M T İ Y A Z S A H İ B İ V E B A S Y A Z A R I : Z E K İ S A Y Â R , U. N E Ş R İ Y A T M Ü D Ü R Ü A B İ D I N M O R T A Ş A D R E S : A R K I T E K T A N A D O L U H A N N o 3 2 E M İ N Ö N Ü . İ S T A N B U L T E L E F . : 2 1 3 0 7 KURULUŞU: 1931
SAYI: 259 . 260
A b o n e ş a r t l a r ı : Yıllığı 15.— T.L. Altı Aylığı 8.— T.L. Sayısı 3.— T.L.Yabancı Memleketler için : 17.50 T.L. İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir. ARKİTEKT'in KOLLEKSİYONLARI: 1931—1935 1936—1940 1941—1945 1946—1952 25.— T.L. 20.— T.L. 18.— T.L. 16.— T.L.
Bütün yazı; fo*o; resim ve abone bedelleri ARKİTEKT'in adresine posla ile gönderil-melidir. Adreslerini değiştiren abonelerin en geç iki ay içinde idarehanemizi haber-dar etmeleri lâzımdır. Aksi takdirde kay-bolan dergilerden Müdürlüğümüz
mesuli-yet kabul etmez.
Pour tout payement et demande des ren-seignemsnts; ainsi que pour tout envoi des documents, tels que photos, articles, annon-ces bibliographie â inserer, s'adresser â la
Direction
Adress: A R K I T E K T No. 32 Anadolu Han, Eminönü
İstanbul
Ankara Mümessilimiz : Y. Mimar Neşet AKATAY
MESLEK POLİTİKASI:
MESKEN DAVASINDA DEVLETİN YARDIM ve ROLÜ
Yazan: Y. Mimar Zeki SAYAR
Büyük Millet Meclisinde, bir mil-let vekili, Türkiye Emlâk Kredi Ban-kası sermayesinin 300 milyon liraya çıkarılması hakkındaki kanun görüşü-lürken Hükümetin, mesken politika-sını tenkit etmiş, bu meyanda, Türki-yede ancak, 1 5 K i ş i y e b i r o-d a o-düştüğünü söylemiştir!
Sayın millet vekilinin, istatistik teşkilâtı pek iyi işlemeyen, memleke-timizde bu kesin rakkamı nasıl elde ettiğini bilemeyiz. Her halde, bu rak-kamı verirken köyleri de, hesaba kat-mış olacağı anlaşılıyor!
Tam mânasile, sıhhi bir oda mu-rad edildiği takdirde, bu rakkamm bile küçük kalacağı muhakkaktır. Mühim olan, dâva, mesken işinin mem-leket ölçüsünde ele alınıp alınmamış olmasıdır. Bu da, hepimiz tarafından malûmdur ki, «Mesken» dâvasile yeni meşgul olmağa başladık.
Muhalif millet vekili, hükümet, mes-ken dâvasını başaramıyor dermes-ken, ik-tidarda, eskiye nazaran mesken kre-disindeki gelişmeleri ifade eden rak-kamlar vermiş, yalnız 1952 de «174» milyon T. Lirası kredi açıldığını bil-dirmiştir. Mesken üzerine kredi açan yegâne malî müessesemiz, Emlâk Kre-di Bankası, kurulduğundan 1950 sene-sine kadar, (78) milyon lira kredi
ver-mişken, 1950-1952 senesi yarısına ka-dar geçen iki buçuk sene zarfında (107) milyon T. lirası kredi açmıştır. Bu rakkamların ifadesi, ilk nazarda hükümeti haklı gibi gösterirse de, me-selenin krediyi bir kaç misline çıkar-makla halledilemiyeceği aşikârdır. Mesele (mesken) dâvasında hükümet yardımının genişliği ve bilhassa veri-len kredilerin sosyal adalete uygun tevzi edilip edilmemesidir. Şimdilik bu iki faktör de, maalesef lâyikile te-min edilememektedir.
Birinci faktör, yani mesken dâ-vasına bütün Türkiye çapında el ko-nulamamaktadır. Türkiye Emlâk Ban-kası henüz bütün memlekete şâmil bir faaliyet gösterememektedir. Bugün Banka ancak (52) vilâyet merkezi ile, bunlardan bazılarının kazalarında fa-aliyet halindedir. Banka yalnız şehir ve kasabalara kredi vermekte olup, köylere kredi verememektedir. Ser-mayesinin mahdud olmasından dolayı, ihtiyaçlara hakikî şekilde cevap ver-memekte; kredi isteyen vatandaşları sıraya tâbi tutarak, bekletmekte veya bir sürü tahdidatla hareket edebil-mektedir.
Vaziyet böyle iken, muhalif mil-let vekiline hak vermek mecburiyeti vardır.
İktidarın, 1950 den beri açılan kredilerin bir kaç misline çıkmış olmasile öğünmesi, pek de yerinde de-ğildir. Çünkü 1950 den beri, inşaat maliyetleri de art-mıştır. Resmî bültene göre, (1950 de 366) olan inşaat endeksi 1953 de (450) ye çıkmıştır ki, inşaatta %23 nisbetinde vukua gelen bu artış, genişleyen krediyi bir yandan mas etmektedir.
Devletin mesken problemine yardımı meyanmda başka memleketlerin kabul ettikleri ve halen bizim meçhulümüz olan, birçok usuller daha vardır ki onları tesis etmek mecburiyetindeyiz.
Baş tarafta, bahsettiğimiz faktörlerden ikincisi, yani, kredinin sosyal adalete uygun şekilde tevziine dikkat etmek ve bu hususta Avrupa memleketlerinin koydukları esasları kabul etmek lâzımdır.
Bu hususta, bizde büyük kitleyi teşkil eden halk tabakası lehine diğer inşaat kredilerinden farklı olarak faiz ve müddet bakımından yalnız küçük bir tercih ka-bul eidlmiştir.
Hiç evi olmayanlara %5 faiz, 20 sene vâde ve ma-liyetin %75 ine kadar kredi açılmaktadır. Bu defa Em-lâk Kredi Bankası yeni kanuna göre, yalnız kredi nis-beti %90 a kadar yükselmektedir. Vâde, ve faiz nisbe-ti eski kanundaki gibi 20 sene ve %5 olarak kalmak-tadır.
Memleketimizdeki bugünkü şartlara göre, belki % 5 faiz yüksek sayılmıyabilirse de, vâdenin 25-30 se-neye çıkarılması küçük büdçeli ailelerin ödeme imkân-larını kolaylaştırabilirdi.
Diğer taraftan Avrupa memleketlerinin çok nu-fuslu ve sabit gelirli ailelere mesken temini için kabul ettikleri birçok kolaylıkları da, zamanla sağlamak icap etmektedir. Bu hususta Avrupa memleketlerinin bu gi-bi ailelere tazminat namı altında çeşitli yardımları var-dır. Bu yardımlar, borç, tazminat ve garanti şeklinde olmaktadır.
Avrupa hükümetlerinin mesken inşaatına yardım-ları, hazine ve büdçelerinde ağır bir yük teşkil et-tiği kabul edilmektedir..
Akşamdan:
UNESCO tarafından yaptırılan bir etüde nazaran, 1950 senesinde muhtelif memleketlerin değişik şekil-lerde mesken inşaatına yaptıkları yardımın millî gelir-lerinin yüzdesi ve nufus başına düşen para ile ölçül-mekte olup, - İsviçre Frangı hesabile . İaşağıdaki tab-loda izah edilmiştir.
Millî gelirin Nufus başına İsviçre % hesabile frangı olarak
Garbî Almanya 2-2,5 35-40 Belçika 2 50-55 Danimarka 1,5 40 Fransa 2 40-45 İtalya 1-1,5 -Norveç 4 75 Hollanda 2,5-3 45-50 İngiltere 2,5-3 60-70 İsveç 2 50-55
İsviçre 1 den aşağı 10
Türkiyeyi yukarı tablodaki memleketler ile muka-yeseye kalkarsak, meselâ 1952 de bir devlet müessesesi sayılan Emlâk Bankasının 1950 de açtığı kredinin mikdarı (25,27) milyon lira olduğuna nazaran bu yardım millî gelirimizin ancak %0 2-2,5 una tekabül ettiğini ve nufus başına 2 İsviçre frangı düştüğünü gö-rürüz. 1952 de % 5 li kredi 67 milyona çıktığından bu nisbetler %0 3 e, nufusa nazaran da yardım takriben 3 İsviçre frangına yükselmiş sayılır.
Bu mukayeseler mesken dâvasındaki bu günkü durumumuzu anlatmağa kâfi gelir zannederim.
Z. SAYÂR
Emlâk Kredi Bankasının ucuz . mesken inşasına açtığı krdeiler % 5 faizli mesken 1947 1.123.330.35 1948 7.372.307.40 1949 17.839.563.52 1950 25.279.096.74 1951 48.714.008.49 1952 61.642.449.88
