Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Sosyal Hizmet Bölümü
Dersin Adı: Klinik Sosyal Hizmet
Sorumlu Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Veli DUYAN
Konu: Ünite 3 KLİNİK SOSYAL HİZMET UYGULAMASI
İÇİN MİKRO TEORİLER
PSİKODİNAMİK MÜDAHALELER
• Son 20 yılda psikoanalitik teori ve psikodinamik müdahaleler birkaç büyük değişime uğradı. Ego psikoloji, nesne ilişkileri (object relations) ve kendilik psikolojisi içinde temellendirilen çağdaş metotlar, bugünün ikliminde sosyal hizmetin taleplerine uyarlandı
• Çocukluk gelişiminin ve deneyimlerinin ileriki yaşama yansımasını içeren müdahale merkezli psikodinamik yaklaşım 20. Yy. boyunca bitmek bilmeyen ateşli tartışmalara maruz kaldı. Bu yaklaşım
1950’liler ve sonrasında sosyal hizmet uygulamasının temeliydi ve o zamanlar araştırmacı ve uygulayıcıların büyük eleştirisine uğradı.
• Bununla birlikte bir kişinin şekillenmesini etkileyen sosyal, çevresel ve genetik faktörlerle birlikte ilk çocukluk deneyimleri hala kabul edilir ve psikodinamik yaklaşım bu anlayışa paha biçilemez bir anlayış katar.
• Bugün birçok sosyal hizmet uzmanı, temel olarak psikoanalitik psikoterapiyi kullanan ve psikoanalitik teoriye güvenen psikodinamik müdahalelerle ilgili bazı ambivalanslara (kararsızlıklara) sahiptir.
• Psikoanalitik terapinin başladığı dönem, kadınların sınırlı ekonomik ve politik güçle itaat eden (uşak) pozisyonunda olduğu bir zamandı.
Freud’un teorisinin çok fazla cinselleştirilen odağı Carl Jung’la yollarının ayrılmasına neden oldu.
• Geçmişte klinik alanda çalışan sosyal hizmet uzmanı, psikiyatrik sosyal hizmet uzmanı ya da terapist, psikoterapi uygulamasını yapan sosyal hizmet mesleğindeki insanları belirtmek için kullanılırdı.
• Gelişim dönemlerindeki unutulmuş ya da bastırılmış duygular ihmal ve istismar gibi travmalar, aile hikayesi ve çocukluğa dair bilgiler,
müracaatçının davranış ve işlevselliğini anlamada esastır. Bu yüzden sosyal hizmette, psikoterapi ya da terapinin yerine ilişkin devam eden tartışmalar vardır.
PSİKOANALİTİK YÖNELİMLİ UYGULAMANIN VARYASYONLARI
• Psikoanalitik teori ve uygulamanın dört temel varyasyonu vardır: a) yalnızca Freudyen analizler, b) psikoanalitik psikoterapi, c) ego-
psikolojik müdahale, d) psiko-sosyal tedavi.
Freudyen Psikoanalizler
• Birtakım kavramlar (terimler), psikodinamik uygulamayı belirtmek için kullanılır. Psikoanaliz ve Freudyen analiz terimleri, psikoanalitik yaklaşımın temeline ya da klasik Freudyan tekniklere gönderme yapar.
• Freudyen psikoanalizde, müracaatçıdan analistin koltuğuna uzanması, rahatlaması ve serbest çağrışım yapması istenir. Serbest çağrışım, kişinin aklına her gelen şeyin açıklanmasını içerir.
• Psikanalist hastayı çoğu düşüncesini ve acı hafızasını bastıran bir kişi olarak görür. Bu baskılama durumu, çözümlenmemiş çatışmalar ve anksiyeteye yol açar. Hasta rahatlamalı ve bilinçdışındaki çoğu çatışmayı çözmeye açık olmalıdır
Psikoanalitik Psikoterapi
• Freud klasik bir analist değildi. O, serbest çağrışım, rüya yorumu, bastırılmış duyguları ortaya çıkarma ve sembolik yorumlamanın klasik tekniklerini geliştirmiş ve kullanmış olmasına rağmen, onun yorumlamaları nadiren şimdi ve burada yönelimliydi. Psikoanalitik psikoterapistler ise daha fazla ‘’şimdi ve burada’’ yönelimlilerdir.
Ego Psikolojisi
• Ego odaklı psikoanalistler, isminden de anlaşıldığı üzere, daha çok egoya, hastanın bilinç düzeyindeki ihtiyaçlarına ve kaygılarına
odaklıdır.
• Bu analistler kendilerini, işlevsizliğe, anksiyeteye, depresyona ve diğer güçlüklere yol açan sorunları çözümleyen ve bu sorunlarla hastanın gerçekçi bir şekilde etkili başa çıkmasına yardım etmeye çalışan kişiler olarak görürler.
• Ego odaklı psikoterapistler psikoanalitik teknikleri daha etkili kullanırlar; güncel problemler ve bilinç üzerine odaklanırlar.
Psikososyal Tedavi
• Psikososyal terimi iki tanımlamayla kabul edilir. İlki, hem psikolojik hem de sosyal güçlerin sonucu olarak insan davranışının tanımlanmasını çevreleyen bir yaklaşım ve teori olarak genel bir kavrama gönderme yapar.
• Psikolojik güçler, ilk çocukluğu, ailenin gelişimsel tarihini, intrapsişik ve bastırılmış konuları ve rüyaların ya da davranışların sembolik yorumlanmasını içerir. Sosyal güçler ise benlik algısı, tutum ve davranışı etkileyen çevresel ve mevcut sistemleri içerir.
Nesne İlişkileri
• Nesne ilişkileri teoristleri, kişiliğin ruhsal imajları (betimleri) gibi psikolojik yapıların oluşumuna ve ilk çocukluk deneyimlerine odaklanır
• Nesne ilişkileri teorisindeki nesne (object), eylem ya da isteğin yönlendirildiği bir kişiyi ifade eder. Bireyler, çeşitli nesnelerle ilişkilidir.
Dahası, duygular ve hisler de nesnelere sahiptir. Bir birey eşine aşık olabilir ya da patronundan korkabilir.
• Nesne ilişkileri odaklı sosyal hizmet uzmanları, insanların bebeklikten yetişkinliğe gelişim gösterdikleri için bireylerin kendi mental ifadelerini geliştirdiklerini (önce anneden sonra da dünyadan farklılaşırlar). Öz-temsil (self-representation), bireyin dünyayla ilişki kurma yolunu pekiştirir.
Benlik Psikolojisi
• Benlik ve ego kavramları farklı iki kavramdır çünkü gözlemlenemeyen soyut bir kavramken benlik sadece bilinçdışı düşünceler, imajlar ya da temsiller değildir.
• Freud’a göre kişinin kendisine yaptığı libidinal yatırım narsisistik libidodur ve zamanla geriler ve söner. Çalıştığı hasta grubu narsisistik kişilik bozukluklarıdır. Onları şöyle tanımlar: “Kolay incinir, özsaygıları değişken, başarısızlığa, düş kırıklığına ve eleştiriye karşı çok duyarlı. Bu hastaların psikanalitik ortamda belli narsisistik ihtiyaçlarını yeniden yaşatmalarının yani narsisistik aktarım geliştirmelerinin keşfiyle psikanalitik tedavi mümkün olabilir.”
KİŞİLİK TEORİSİ
• Freud’a göre kişilik, id, ego ve süperegodan oluşur. İd kişiliğin en ilkel ve en temel bileşenidir. İd doğuştan vardır ve daima hazzı arar. Ego ve süperego idden gelişir. İd haz tarafından yönetilir.
• Ego idden gelişir ve kişiliğin daha realistik bir düzenleyicisidir. Ego, id ile üst ben arasında dengeyi kurmaya çalışan bir tür danışmandır. Ego süperegonun ortaya koyduğu koşulları iyice inceler, gerçekçi bir değerlendirme yapar ve idin isteklerini, bu değerlendirmenin sonucunda ulaştığı sonuçlara göre kısmen ya da tamamen gerçekleştirir.
• Süperego, ego ideali ve vicdandan oluşur. Süperego yaş ilerledikçe gelişmeye başlar. Süperego geleneksel değerler ve toplum kurallarından oluşur. Kişilik üç ayrı parça olarak değil, bir bütün olarak işler
ERIKSON’UN SEKİZ PSİKO- SOSYAL EVRESİ
• Güvene Karşı Güvensizlik
• Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku
• Girişimciliğe Karşı Suçluluk
• Başarılı Olmaya Karşı Yetersizlik
• Kimliğe Karşı Kimlik Karmaşası
• Yakınlığa Karşı İzolasyon
• Üretkenliğe Karşı Durgunluk
• Umutsuzluğa Karşı Bütünlük
