Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Sosyal Hizmet Bölümü
Dersin Adı: Klinik Sosyal Hizmet
Sorumlu Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Veli DUYAN
Konu: Ünite 14 Ailelerle Klinik Değerlendirme ve
Sosyal Hizmet Uygulaması
o
Aile sosyal bir sistemdir.
o
Aile formları tüm bireyler için kimliğin kökenleridir ve sonraki nesiller için psikolojik ve gelişimsel temel yapıyı sağlar.
o
Eğer aile bütün üyelerini büyütme ve yetiştirme görevinde istikrarlı, sevgi dolu, destekleyici ve duyarlıysa bu kendi potansiyelini yerine getirmede son derece pozitif bir güçtür.
o
Eğer değişken, düşmanca, umursamaz, ihmalkâr ya da taciz edense, çocuk gelişiminde onarılamaz zararın ve yetişkinler için büyük bir
duygusal acının kaynağı olabilir.
Bugünün kompleks ve sıklıkla stresli toplumunda, aile sistemi her zaman
engel ya da desteğin birincil kaynağıdır. Sosyal hizmet uzmanları bu
sisteme müdahale ederken; bireylerin, aile sistemlerinin, grup
sistemlerinin, kültürün, toplumun gelişim ve bir bütün olarak toplum
bilgisini ve bunların aile üzerindeki spesifik etkilerini içeren çok çeşitli
becerilerden yararlanır.
• Aile sistemleri perspektifine göre, sistemik bir kolu olmayan herhangi
bir davranış ya da rol hayal etmek zor. Daha iyi ya da daha kötü, aile
bir sistemdir ve pek çok örnekte bireysel üyelerin anlaşılmasının ya da
tedavi edilmesinin sisteme girerek müdahalenin dışında herhangi bir
etkili yolu yoktur.
• Sosyal hizmetin ailelere yönelmesinde başka bir değişiklik daha var.
Bütüncül bakım (managed care) ve kısa, geniş tabanlı sistem üzerinde
duran müdahaleler genellikle müdahalenin bir elemanı olarak ailenin
katılımına izin verir. Bununla birlikte aile sistem yaklaşımının aksine
aile terapi yaklaşımı, bu yaklaşımı psikoterapik odağında daha sınırlı
gören sosyal hizmet uzmanları tarafından sıklıkla sorgulanır
Aileyi birlikte görmenin nedenleri çok ve çeşitlidir. Burada başlıca birkaç nedene değinilmiştir.
Etkileşimi Gözlemleme ve Anlama
Bir ofis veya evde aile üyelerini beraber gözlemlemek sosyal hizmet
uzmanına, aile üyelerinden birinin ister istemez taraflı bakış açısının
aksine aile dinamiklerini ve etkileşimlerini doğrudan görme fırsatı verir.
• Dengeyi Sağlamak
• Aileyi bir arada görmek, sosyal hizmet uzmanının taraflı olma ya da taraf alma olasılığını minimize eder.
• Aile seanslarında sosyal hizmet uzmanı herkesin perspektifini görebilir ve duyabilir. Bireysel seansta, sosyal hizmet uzmanı bir partnerin ilişkide nasıl hissettiğinin tekrarını duyar. O ilişkiye katkıda bulunuyordur, diğer partneri destekliyordur ve karşılığında sadece eleştiri ve suistimal
görüyordur. Sosyal hizmet uzmanı bu ilişkinin müracaatçıya son derece zarar verdiği sonucuna varabilir ve dolayısıyla negatif bir şekilde
resmedilen partneri bırakması için cesaretlendirebilir.
• Harekete geçme için cesaretlendirmenin haklı nedenleri olabilir, ama aslında partnerin son derece destekleyici ve şefkatli olma ve
müracaatçının depresif semptomlarının kendi perspektifini olumsuz
yönde çarpıtma olasılığı da vardır. Partnerin yer aldığı aile seanslarıyla
sosyal hizmet uzmanı, ilişkinin yararlı ve terapötik yönünü görmek ve
müracaatçı için başlıca destek kaynağına karşı negatif yanlılıktan çok
bu yönleri güçlendirmeye yönelik çalışmak için daha iyi bir konumda
olabilir.
• Akılcı Bir Yapı Sağlamak
• Ailenin bir bütün olarak birlikte ofiste olması sosyal olarak kabul
edilebilir bir yolla davranmak ya da birbirini etkilemek için bir derece sosyal onay, yapı ya da hatta baskı kurar. Aile üyeleri bir yabancının özellikle de her üyenin pozitif bir şekilde etkilemek isteyebileceği profesyonel sosyal hizmet uzmanın karşısında birbirlerine sert bir
biçimde davranmaya daha az yönelebilirler. Sosyal hizmet uzmanı ofiste ya da hatta sosyal hizmet uzmanının bulunduğu bir evde aile üyeleri
arasındaki diyaloğun daha doğal ve özgün olmasını bekleyebilirken, ilk seanslarda gözleniyor oldukları için bir parça çekingen olabilirler.
• Açık İletişimin Olması
• Aile sistem müdahaleleri sadece konuşma değil iletişim üzerine
temellendirilmiştir. İletişim; etkileşimi, duymayı, dinlemeyi, yanıtlamayı, anlamayı ve geribildirime tepkiyi kapsar. İlk seanstan itibaren aileler; net, dürüst, açık iletişimin kural olduğu bir ortama girerler. Bu kuralı “burada
hepimiz birbirimizi anlamaya çalışıyoruz ve aile olarak daha da yakınlaşıyoruz.
Bunu yapmanın en iyi yolu ailenin her üyesini gerçekten dinlemek,
meselelerini ve kaygılarını anlamaya çalışmak ve sonrasında herkesin akla
uygun, açık, dürüst ve net bir şekilde karşılık vermesi, tartışması, fikir birliğine varması ya da fikir ayrılığına düşmesi” olarak söyleyebilecek sosyal hizmet
uzmanı tarafından açıkça ve sözel olarak belirlenebilir.
• Aile terapistleri, tavırlara ya da duygulara değil, bu spesifik
davranışlara ve bunların oluşturduğu zincirlemelere odaklanırlar. Bu,
aileye, doğru ve yanlıştan ya da suç ve patolojiden ziyade tarafsız
olarak kendilerine bakabilme imkânı sağlar.
• Aile etkileşimleri, vurgulanan farklı teoriler, hedefler ve metotlar sebebiyle değişiklik gösterir. Ancak, aşağıda göreceğiniz aile etkileşiminin 6 basamaklı modeli ana metotları kullanır ve çağdaş klinik sosyal hizmette kullanılan yol gösterici modelleri kapsar.
• Basamak 1: Başlangıç
• Basamak 2: Ahengi Ayarlama
• Basamak 3: Etkileşimleri Açıklığa Kavuşturmak
• Basamak 4: Yeniden Yapılandırma
• Basamak 5: Gözlem ve Değerlendirme
• Basamak 6: Sonlandırma
