ÜNİTE GRUPLARLA SOSYAL HİZMET İÇİNDEKİLER. Prof. Dr. Veli DUYAN HEDEFLER PLANLAMA AŞAMASI

(1)

İÇ İN DE KİL ER

• Grupları Planlamada Sosyal Bağlam,

• Grupları Planlamada Kurum Bağlamı,

• Planlama Kapsamı,

• Grup Ortamını Hazırlama.

HED EF LER

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra

• Grupları planlamada sosyal bağlam önemini bilebilecek,

• Grupları planlamada kurum bağlamın önemini kavrayabilecek

• Grup çalışmasında planlamanın kapsamını anlayabilecek

• Grup ortamını hazırlamada nelerin var olması ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini bilebileceksiniz.

GRUPLARLA SOSYAL HİZMET

Prof. Dr. Veli DUYAN

ÜNİTE

4

(2)

GİRİŞ

Planlama, hem tedavi hem de görev gruplarında gerçekleştirilir. Planlama basamağında grubun görevlerini yerine getirmesi için yapılması gereken eylemler belirlenir. Planlama basamağında sorunlar önceliklerine göre sıralanır ve bu sorunlar gereksinimler biçiminde tanımlanır. Hem görev hem de tedavi gruplarında grup üyeleri tarafından gerçekleştirilebilecek farklı çözüm yolları göz önünde bulundurulur. Amaç ve hedefler, üyelerin ya da grubun atması gereken somut adımları ortaya koyar ve amaç ve hedeflerin belirlenmesi her grup için gereklidir.

Tedavi grupları genel olarak bir çalışma anlaşması ya da sözleşmesi kullanır ve üyeler bu sözleşmeye göre kendilerini grup sürecine adar.

Üyeleri için grubun değerini ve anlamını belirleyen bir takım karmaşık güçler vardır. Grup içinde etkili bir şekilde yardım edilen insanlar için mantıklı bir başlangıç ve grubun bunu takip eden gelişim aşamaları çok önemlidir. Fakat uygulayıcılar, sıklıkla bunu görmezden gelir veya planlama aşamasına çok az ilgi gösterirler. Belki de planlama aşamasının önemini anlamamış olabilirler. Ya da baskı altında hissederler ve grubun ilerleyişini aceleye getirirler. Ama iyi düşünülmüş ve bütün bir planlama sosyal hizmet grubunun başarısını etkiler.

Planlama sosyal hizmet grup uygulamasının önemli bir parçasıdır.

Planlama, grubun ilk bir araya gelmesinden önce sosyal hizmet uzmanının düşüncesi, kararları ve eylemlerinden oluşur. Grubun ilk kurulmasına dair düşünce ve grubun gerçek anlamda ilk toplanması arasındaki süreçte karara bağlanması gereken birçok konu vardır. Planlama süreci belirli hedeflerin başarılması amacıyla düzenlenmiş mantıklı ve farkında olarak yapılan bir süreçtir. Sosyal hizmet uzmanı, sıklıkla diğer insanlarla işbirliği içinde kurulmakta olan grubun özellikleri ile ilgili bir takım tercihler yapmalıdır. Sosyal hizmet uzmanının kararları, sosyal bağlam, grup süreci, kurum politikaları ve yöntemleri ve etkileşim içinde olunan sosyal

sistemlerin müracaatçılar açısından değerlendirilmesine odaklanır.

Geçen on yıllardır sosyal hizmet grup çalışmasının planlanmasına yönelik modeller literatürde görünmemiştir. Aslında önemli olduğu söylenmesine rağmen literatürde planlama aşamasına çok az alaka gösterilmiştir. Bazı sosyal hizmet profesyonellerine göre planlama sosyal hizmet eylemleri için anahtar bir kavramdır ama literatür bu alanda uygulayıcılara çok az bilgi sunmuştur. Bunun yerine değişik yazarlar grup kurulmasına yönelik önemli gördükleri bazı başka ögeler hakkında yazmışlardır. Bunlar bugün artık doğru değildir. Geçen on yıl içinde sosyal hizmet grup çalışmasına yönelik yazılarda planlama sürecine oldukça fazla önem

verilmektedir.

Grup öncesi planlama faydalıdır çünkü grubun kurulmasında üyelerin ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olur. Sonuç olarak bu gibi gruplarda daha

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

(3)

düzenli katılım ve daha az grubu bırakma ve daha yüksek tutarlılık vardır. Sosyal hizmet uzmanının gruptaki kişilerin ihtiyaçlarını, hedeflerini ve beklentilerini ve grup etkileşimini anlaması için grup öncesi planlama önemlidir.

İlk anda belirli olmayan ama sosyal hizmet uzmanı için yararlı olan iki diğer özellik vardır. İlk olarak planlama sosyal hizmet uzmanının kendine güvenini arttırır. Grubu kurma aşamasında planlama ile ilgili düşünen sosyal hizmet uzmanları gruba başladıkları zaman kendilerinden ve ne yapmak istedikleri konusunda güven içinde olurlar. Bunun sonucunda sosyal hizmet uzmanı üyelerini daha iyi dinler, daha cevap verici olur, daha az katı ve daha fazla esnek olur. İkinci olarak ise planlama sosyal hizmet uzmanlarının bireysel üyeleri, çevrelerini, bağlamlarını, geçmişlerini, toplumlarını, kültürlerini, tavırlarını, bakış açılarını ve endişelerini daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Sosyal hizmet uzmanının planlama aşaması ile ilgilenmesi grup üyelerini ve içinde yaşadıkları dünyaları daha iyi anlamalarına neden olur. İyi bir grup çalışması için bu anlayış oldukça kritik öneme sahiptir.

Grupları planlarken grubun gerçekleştirileceği sosyal bağlam ve kurum

bağlamı değerlendirilmelidir. Kültür, toplum ve kurum çevresinde bulunan inanışlar ve koşullar gruba etki edecektir ve grup öncesi aşamada değerlendirilmeleri gerekir.

İhtiyaç, düşünülmesi gereken ilk alandır. Amacın belirlenmesi direkt olarak ihtiyaçtan doğar. Diğer dört alan ise direkt olarak ihtiyaçtan ve amaçtan doğar ve eş zamanlı olarak değerlendirilmelidir. Sosyal ve kurum bağlamı tüm planlama ögelerini etkiler. Bazen sosyal hizmet uzmanı için grubun kompozisyonu zorunludur çünkü üyeler önceden belirlenmiş olur. Farklı olan nokta kompozisyonda başlar. Sosyal hizmet uzmanı grup üyeleri olacak kişilerin ihtiyaçlarını belirlemek zorundadır. Sonrasında (kompozisyon önceden

belirlenmediğinde) amaç ihtiyaçtan ortaya çıkar ve bunu yapı, içerik, grup öncesi iletişim izler. Bir kez daha tüm planlama ögeleri kurumun ve sosyal ortamın bağlamından etkilenir.

GRUPLARI PLANLAMADA SOSYAL BAĞLAM

Grup izole olarak var olamaz. İçinde bulunduğu toplum, üyelerinin parçası oldukları topluluklar ve referans noktası olarak bulundukları ortamdan etkilenir ve bu ortamları etkilerler. Birçok çeşit topluluk vardır: coğrafik bölgeler, mahalle, hizmet alanı (hastane, okul gibi). Diğer topluluklar ise sosyaldir. Bu topluluklar ise etnik, dini veya yaşa dayalı; üyelerin ortak değer, normlar ve dünya görüşlerini taşıdıklarıdır. Aile ve geniş ailesi ise bir başka topluluktur. Müracaatçıların birçok topluluğa üye olduğunun bilinmesi ve kabullenilmesi önemlidir.

(4)

Bazı toplumlarda, çoğu kurum ve kuruluş sağlık, eğitim ve refah ihtiyaçlarına yönelik hizmet verir. Bazılarında ise bazı hizmetler sınırlıdır. Grup planlanırken sosyal hizmet uzmanı bu hizmetlerin varlığını ve ulaşılabilirliğini düşünmelidir. Var olan ve olmayan hizmetlerin değerlendirmesi sosyal hizmet uzmanının grup kurmak için kullanacağı boşluklardır.

Sosyal hizmet uzmanlarının grup planlaması yaparken dikkat etmesi gereken bir diğer nokta ise olası grup üyelerinin parçası oldukları toplum içinde sosyal hizmetler ve grup çalışmalarına dair yaklaşımlardır. Bu gibi yaklaşımlar çok güçlü bir şekilde kültürel normlar ve inanışlardan etkilenir. Bazı kültürlerde kişinin yardım için yakın akrabaları dışında birine başvurması bir çeşit zayıflık ve yetersizlik olarak nitelendirilebilir. Sosyal hizmet uzmanı gibi bir yabancı ile konuşmak bireysel olarak zordur ama grup içinde topluluk önünde konuşmak daha zordur.

Bu gibi yaklaşım ve tavırların bilinmesi sosyal hizmet uzmanına özellikle grubun içeriğini ve grup öncesi iletişimi planlarken yardımcı olur. Grup hizmetinin nasıl temsil edileceği ve olası grup üyeleri ile grup hakkında nasıl konuşulacağı sosyal hizmet uzmanı tarafından düşünülmelidir. Grup öncesi iletişimde sosyal hizmet uzmanı olası grup üyelerini kendilerini ifade etmeleri için davet etmeli ve sonra onların grup katılımına yönelik söylediklerini dinlemelidir. Ayrıca sosyal hizmet uzmanı, grup katılımının olası faydalarını düşünmeli ve bunlara hazırlıklı olmalıdır. Benzer şekilde grubun içeriğini düşünürken de uzman, grup üyelerinden gelecek kişiler arası taleplerin seviyesini ve bu taleplerin kültürel olarak harmoni içinde olup olmadığını değerlendirmelidir.

Kurulmakta olan grubun sosyal bağlamını boylu boyunca düşünürken sosyal hizmet uzmanları, olası üyelerin katılımcısı olduğu önemli topluluklar neler (coğrafi, hizmet, sosyal, ailesel) olduğu, bu topluluklarda eksik olan kaynak ve hizmetler neler olduğu, planlanmakta olan grubun var olan hizmetlerle olan ilişkisi, olası grup üyelerinin sosyal ve ailesel grupları içindeki önemli insanların kimler olduğu, sosyal hizmetler ve gruba katılım konusundaki tavrın ne olduğu, olası grup üyelerinin parçası oldukları gruplara karşı tavrının nasıl olduğu ve özellikle grup öncesi iletişim ve içerik konusunda bu tavırların planlamaya getireceği etkilerin neler olabileceğini göz önünde bulundurmalıdır.

GRUPLARI PLANLAMADA KURUM BAĞLAMI

Gruplar genelde sosyal bir kurum içinde veya sosyal hizmetin bir öge olarak yer aldığı okul, hastane, klinik gibi çok disiplinli kuruluşlarda oluşturulur. Bu gibi kuruluşlar, yönetim kurulları, tavsiye komiteleri, yönetim, mesleki elemanlar gibi karmaşık sosyal sistemler içindeki insanlardan oluşur. Kuruluş içinde belirli bazı insanlar verilecek hizmetin parametrelerini ve koşullarını belirleme yetkisine sahiptir. Bazı uygulamalar kuruluş tarafından desteklenir, bazıları ise

(5)

desteklenmez. Kuruluşlarda, önleyici, gelişimsel ya da rehabilite edici kurumsal politikalar, ulaşılabilir olan kaynaklar ve uygulayıcılar ve uygulayıcılar tarafından konulan teori temeli bulunmaktadır. Kurumun yapısı, politikaları, teorik alt yapısı, hizmetlerin ulaşım, devamlılık, eşitlik ve kalitesini etkiler. Kurum veya kuruluşların politikaları ve uygulamaları tamamen veya kısmen yasalar, hükümet düzenlemeleri ya da ekonomik düzenlemeler veya bağışlarla şekillenebilir.

Grubun planlama aşamasında kurum bağlamının etkisi yaygındır çünkü kurum içindeki koşullar güçlü bir şekilde grup kurma çabalarını etkiler. Bu nedenle sosyal hizmet uzmanı, kurumun işlevleri, uygulamaları ve politikalarının farkında

olmalıdır. Kurum içindeki raporlama, güvenilirlik, gelişim, gizlilik, bilgilendirilmiş onay, ücretler ve iş yükü gibi konular da etkili olabilir. Sosyal hizmet uzmanının kurumun bu politikaları ile savaşması ve ihtiyaç duyulan grubun kurulması için çabalaması da gerekebilir.

Kurum içinde var olan gruplara yönelik tavır, özellikle otorite sahibi uygulayıcılar tarafından yönetilen gruplara yönelik tavır ise yeni grupların

kurulmasını etkiler. Kurumun programına uygun olarak iyi bir şekilde planlanmamış gruplar kurumun kurumsal düzenlemelerini kesintiye uğratabilir çünkü bu gruplar müracaatçılara karşı yeni bir tavır oluşturulmasını ve güvenli tek tip

uygulamalardan vazgeçilmesi anlamına gelir. Grup çalışmasının varlığı ile çalışanlar ve müracaatçılar arasında kontrol ve güç dağılımlarını etkileyebilir. Bu nedenle bazı çalışanlar müracaatçıların gruplar olarak bir araya getirilmesini tehlikeli bulabilir.

Bazen gruplara yönelik olumsuz düşünceler kurumun daha önce gerçekleştirmiş olduğu grup deneyimlerinden kaynaklanır. Örneğin geçmişte insanlara ulaşılıp grup kurmaya çalışılırken yetersiz kalındıysa ve bu nedenle gruplara katılım çok az ve etkisiz olduğu için kurum müracaatçıların gruplardan hoşlanmadıkları veya gruplara katılmayacakları gibi bir genelleme yapmış olabilir.

Bu sonuç tabi ki her zaman geçerli değildir. Benzer şekilde grup üyelerinin

gürültülü ve umursamaz olduğu gruplarla uğraşan kurumlar, bu durumu tüm grup çalışmalarına genellemiş olabilirler. Eğer kurumda grup çalışmasına yönelik olumsuz bir tavır varsa sosyal hizmet uzmanı öncelikle kurumun grup çalışması geçmişini araştırmalı ve değerlendirmelidir.

Olumsuz tavırlar ise bazen grup çalışmasına yönelik genel ve yaygın olan mitlerden kaynaklanabilir. Bireysel çalışmanın ilk tercih, grup çalışmasının ise ikincil tercih olduğunu düşünmek bu mitlerden biridir. Bunun aksini gösteren birçok kanıt olmasına rağmen bu düşünce hala yaygındır.

Diğer bir mit ise grup çalışmasının ekonomik açıdan en verimli yol olduğu ve bu nedenle sadece maliyetten tasarruf yapmak için kullanıldığıdır. Eğitimin birçok kişiye aynı anda verilmesinden dolayı eğitim grupları gibi gruplar ekonomiktir ama çoğu grup değildir. Grup öncesinde ve süresince sosyal hizmet uzmanı, planlama,

(6)

üyelerin bireysel ihtiyaçlarını karşılama, kayıt tutma, her bir üyeyi değerlendirme gibi görevlerini yerine getirilmesi için oldukça fazla zaman harcar.

Sosyal hizmet uzmanları, yanlış nedenlerle grup kurulması istenen kurumlara bağlı kalarak grup öncesi planlama yapmamalıdır. Grup çalışması ucuz veya ikinci sınıf hizmet olduğundan dolayı kurulmamalıdır. İnsanların ortak ihtiyaçları ve birbirlerine yardımcı olarak önemli bir şeyleri başarma amacıyla kurulmalıdır.

Eğer kurumun grup kurulması ile ilgili yanlış görüşleri varsa sonuç olarak yetersiz yaptırım ve gruplar için uygun referansların eksikliği ortaya çıkacaktır. Bu gibi yanlış görüşlerin üstesinden gelmek için kurum içinde çalışanların grup çalışmasına yönelik korkuları ve fantezilerinin farkında olmak, grubun amaçları ve grup dinamikleri hakkında eğitim verilmesi gerekir. Sosyal hizmet uzmanı grubu planlarken kuruma, nasıl bir hizmet sunulacağı, kimi kapsayacağı, neyin

değiştirilmek istendiği ve sonuçların nasıl değerlendirileceğine dair bilgilendirmesi gerekir.

Yeni bir grup planlarken sosyal hizmet uzmanları grubun her zaman kendisinden daha büyük bir sistemin parçası olduğunu unutmamalıdır. Grubun başarısı üyeler arasındaki birlikte çalışmasına bağlıdır. Bunun gibi bir birliktelik duygusunun kazanılması içi üyeler grubun amacını, bu amacın gerçekleştirilmesi için yöntemleri ve üyelerin gruba katacakları kazanımların anlaşılması gerekir.

Kişilerin yaptırım ve desteği grubun gelişimini etkiler.

Gelişen bir grubun elverişliliğini belirlemek için uygulayıcılar, kurum içinde bulunan destekleri ve kurum içinde bulunmayan desteklerin neler olduğunun analizini yapmalıdır. Bazı durumlarda (gruplar kurum içinde iyi yapılandırılmış ve olumlu karşılandığında) yaptırım daha rahat uygulanır. Ama gruplar iyi

yapılandırılmamış ve olumlu karşılanmıyorsa kurum içindeki bu olumsuz tavırlar, mitler ve yanlış anlaşılmalar üzerine çalışılması gerekir.

Planlama süreci boyunca sosyal hizmet uzmanının hizmet verilecek

müracaatçıların özellikleri hakkında bilgi sahibi olan diğer çalışanlarla konuşması yararlı olacaktır. Ortama bağlı olarak doktorlar, hemşireler, bakım elemanları, öğretmenler, psikologlar ve diğer sosyal hizmet uzmanlarıyla işbirliği yapılmalıdır.

Bu gibi çalışanlar grubu destelemek veya kösteklemek konusunda kritik öneme sahiptirler. Bu çalışanların grup hakkındaki düşüncesi mutlaka değerlendirilmelidir.

Ayrıca bu çalışanlar grup kurma aşamasında yarımcı olacak bilgi, deneyim, anlayış ve fikirlere sahip de olabilir.

Çalışanlar önerilen grupla ilgili şüphe ve çekincelere sahipse eğer onları ikna etmek için çaba harcanmalıdır. Bu gibi çabalar çalışanların endişe ve duygularına yönelik olmalıdır. Çalışanlar grubu kendi çıkarlarına karşı bir tehdit olarak görüyorsa eğer direnebilirler. Örneğin çalışanlar grup çalışması nedeniyle

(7)

müracaatçılarını kaybedecekleri veya grup içinde üyelerin kendilerinden şikayet edeceğini düşünürler. Grubun ek olarak iş yükü getireceğini düşünebilirler. Bu gibi endişe ve korkulara baştan müdahale edilirse kurulacak olan grubun devamlılığı sağlanmış olur.

Kurum bağlamında uygulayıcılar çeşitli soruları dikkate almalıdır.

• Kurumun amacı ve misyonu nedir? Hangi yönlerden önerilen grup kurumun amaç ve misyonuna hizmet edecektir?

• Önerilen grup için hangi çalışanların yaptırımı ve desteği önemlidir?

Onların onayını ve desteğini almak için en iyi yol nedir?

• Kurum içinde var olan grup çalışmalarına yönelik tavır nasıldır? Bu tavırlar grup kurmak için engel midir? Olumsuz bir tavır varsa bunların üstesinden nasıl gelinebilir?

• Grup çalışmasına dair kurumun geçmiş deneyimleri nelerdir ve nasıldır?

Olumlu ise bu deneyimler nasıl kullanılabilir? Olumsuz ise bunların üstesinden nasıl gelinebilir?

• Kurum gruba ne gibi kaynaklar sunacaktır (zaman, fon, alan, materyal)?

• Kurumun içinde bulunduğu toplumla ilişkisi nasıldır? Kurulmakta olan gruba bu ilişkinin etkisi ne olacaktır?

• Grubun kurulmasına yönelik hangi kurum ve yasal gereklilikler vardır?

Eğer bu gereklilikler grup çalışmasına engel oluyorsa istisnalar yapılabilir mi?

• Çalışanların işbirliği ve koordinasyonunun sağlanması için hangi düzenlemeler yapılmalıdır?

PLANLAMA KAPSAMI

Grubun planlaması sürecinde, “Kimlerden oluşacak?” (grubun kimlerden oluşacağı ve kompozisyonu), “Kaç kişiyle sürdürülecek?” (grubun amacına bağlı olarak kaç kişiden oluşacağı), “Ne kadar sürecek?” (açık uçlu ya da zaman sınırlı),

“Hangi yöntemlerle devam ettirilecek?” (oyunlar, tartışmalar, aktiviteler, yaşantısal alıştırmalar) ve “Hangi kaynaklar kullanılacak?” (toplanma yeri, ulaşım, donanım) sorularının yanıtlanması gerektiğini belirtilmektedir.

Toplum, kurum ve mesleki bağlam, grup çalışmasından fayda sağlayacak kişilerin ihtiyaçlarının ve sorunlarının belirlenmesi için esastır. Aynı zamanda insan gelişiminin psikolojik bilgisi, kişisel ve çevresel engeller ve gelişimi arttıracak desteklerin bilgisi de önemlidir. İnsanlar, temel gelişim aşamaları için uzmanlaşma, geçiş dönemleri ile etkili başa çıkma, yaşamlarındaki karşılarına çıkan krizlerle mücadele etme ve temel yaşam ihtiyaçlarını karşılamak için fırsatlara sahip olma ihtiyaçlarına sahiptir.

(8)

Grupların planlanması, amacı oluşturma ve hedefleri belirleme, olası destek kaynaklarını ve olası grup üyelerini belirleme, üyeleri seçme, grup kompozisyonu belirleme, üyeleri gruba yönlendirme, sözleşme yapma ve grup ortamını hazırlama olmak üzere yedi alt basamaktan oluşmaktadır. Grubun planlaması ile ilgili alt basamaklara ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.

Amacı Oluşturma ve Hedefleri Belirleme

Sosyal hizmet uzmanları grubu neden oluşturduklarını ve grubun belirlenen amacına en iyi uyan genel hedeflerin neler olduğunu göz önünde bulundurmalıdır.

Grubun amaç ifadesi, grubun oluşturulmasının nedenlerini, grup sürecini ve grubun içerebileceği bireysel hedefleri yansıtmalıdır. Böyle bir ifade, olası grup üyelerine grubun gereksinimlerinin karşılanmasına hizmet edip edemeyeceğine karar vermeleri için yeterli bilgi vermektedir. Sosyal hizmet uzmanları grupları kendileri, kurum personeli ve grup üyelerini göz önünde bulundurarak oluşturur.

İhtiyaç ve amaç birbirine bağlıdır. Grubun amacı direkt olarak grubun ihtiyaçlarının belirlenmesi ile ortaya çıkar. İhtiyaçlar belirlendiği anda amaç, bu ihtiyaçların karşılanmasıdır. Kollektif olarak grup ne gibi amaçlara ihtiyaç

duyacaktır? Bireysel olarak üyelerin hedefleri neler olacaktır? Kollektif ve bireysel amaçlar arasındaki karşılıklı ilişkinin doğası nedir?

Olası üyelerin sorunları, konuları ve endişe duydukları alanlar nelerdir?

İnsanların ihtiyaçları çeşitli araçlar ile tanımlanır. Bazen insanlar ihtiyaçlarının yeterli şekilde karşılaşmadığını düşündükleri için hizmete başvururlar. Bazen ise yardıma ihtiyacı olan ve hizmet sunulması gereken insanları ilk fark eden kurum olabilir.

Ama sıklıkla insanlar farkında olmadıkları veya ihtiyaçlarına karşılık gelen hizmetlerin bulunduğunu bilmezler. Böyle durumlarda sosyal hizmet uzmanının bu gibi insanlara ulaşması gerekir. Bu gibi ihtiyaçların belirlenmesi için toplumun özellikleri ve kaynaklarının bilgisi önemlidir. Bu bilgiye sahip olmak için uygulayıcı duruma aşinalık kazanması için çalışmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı, toplum içindeki hedef kitlenin özelliklerini ve olası ihtiyaçlarını öğrenmek için zaman ayırmalıdır.

Sosyal hizmet uzmanlarının grup çalışmaya başladığı zaman üyelerin

kendisine ihtiyaçlarını anlatacağını düşünmesi yeterli değildir. Bunun yerine sosyal hizmet uzmanının, planlama aşamasında müracaatçı grubunun ihtiyaçlarının ne olduğunu olabildiğince fazla öğrenmesi gereklidir. Bu gibi bir öğrenme birkaç şekilde gerçekleşebilir. Hedef kitle içindeki müracaatçılar hakkında deneyimi olan hemşire, doktor, ebeveyn, öğretmen, diğer sosyal hizmet uzmanları gibi

müracaatçılarla etkileşim içinde olan kişilerle ve müracaatçıların kendileriyle konuşmak gerekir. Nüfus içindeki hedef kitleye yönelik ihtiyaçları değerlendirirken olarak sosyal hizmet uzmanının ilgili literatüre de aşina olması önemlidir.

(9)

Bazen müracaatçılar başvurduğunda veya havale edildiğinde değerlendirme için yapılacak olan görüşme resmi bir havada yapılmayabilir. Sıklıkla grup

oluşturma sürecinde olası üyelere ulaşılır ve onlarla resmi olmayan şekilde konuşulur. Her iki durumda da (resmi veya değil) müracaatçının kendisinin neye ihtiyacı olduğu veya ne istediği konusundaki düşüncelerini ortaya çıkaracak sorular düşünülmelidir. Direkt sorular sormak (İhtiyaçlarınızın ne olduğunu

düşünüyorsunuz?) sadece sınırlı cevaplar almanıza neden olur. Aslında insanlara zor sorular sormak da yardımcı olmaz.

İhtiyaçları değerlendirirken görüşme yapılan kişinin gerçekten ne hissettiğini anlamaya çalışmak gerekir. Gününü nasıl geçiriyor? Hafta sonları genellikle neler yapıyor? Endişeleri nelerdir? Umutları, hayalleri ve beklentileri nelerdir? Ailesi nasıldır? Yaşıtları ile beraberken nelerden konuşuyorlar? Bu gibi sorulara verilecek yanıtlar sosyal hizmet uzmanı için olası grup üyesi hakkında ve onun ihtiyaçlarına yönelik oldukça fazla bilgi verecektir.

Olası grup üyeleri ile eğer mümkünse zaman geçirmek ve onları gözlemlemek sosyal hizmet uzmanının değerlendirmesi ve grup öncesi aşamada ihtiyaçlarının belirlenmesi için oldukça yardımcı olacaktır. Bu gibi bir gözlem yapmak için çok fırsat vardır. Hedef kitleye bağlı olarak sosyal hizmet uzmanı, ergenlerle dinlenme odalarında bir araya gelebilir, çocuklarını okuldan veya kreşten alan ebeveynlerin yanında bulunabilir, kliniğin bekleme odasında oturan ebeveynlerle oturabilir veya huzur evlerinde yemek saatinde onlarla yemek yiyebilir. Resmi olmayan bu gruplar içinde bulunurken sosyal hizmet uzmanı kendini tanıtıp ne yaptığını söylemektense sadece gözlem yapabilir. Amaç zaten insanların ne konuştuğunu dinlemektir. Bu gözlemler hedef kitledeki insanların endişelerinin doğasını anlamak için oldukça faydalı bilgiler sağlar. Kişilerde sosyal hizmet uzmanına aşina olurlar ve zamanı geldiğinde gruba katılmak onlar için kolay olabilir. Bireysel olarak (bekleme odasında otururken gibi) sosyal hizmet uzmanı kendini tanıttıktan sonra olası müracaatçı ile sorgulama şeklinde değil sohbet havasında konuşmalıdır. Bu gibi bir konuşma planlanan grup için nihayetinde çok yardımcı olacak anlayış sağlar.

İhtiyaçların değerlendirmesi kişinin ofisinin dışında çıkmadan ve olası grup üyelerinden başka insanlarla görüşmeden gerçekleşmesi mümkün değildir.

Durumla ilgisi olan diğer insanlar da ihtiyaç hakkında bilgi sahibi olabilirler ve değerlendirmeye katkıda bulunabilirler. İhtiyaçlar konusunda sosyal hizmet uzmanı bu gibi kişilerle konuştuğu zaman sürekli ortaya çıkan bazı temalar olacaktır ve sosyal hizmet uzmanı birçok kişi tarafından tekrar edilen bu endişeler üzerine yoğunlaşacaktır. Bu gibi temalar sosyal hizmet uzmanının planlamakta olduğu grubu için ipuçları olacaktır. Sosyal hizmet uzmanı kurulacak olan grup için hangi ihtiyaçların karşılanacağına dair bir görüş oluşturduğu zaman, olası üyelere, diğer

(10)

çalışanlara ve ilgili diğer insanlarla tekrar konuşur ve onlardan dürüst geri bildirimler alır.

Farklı insanlar ihtiyaçları farklı ya da benzer algılayabilirler. Örneğin kurumun ihtiyaç algısı, grubu planlayan sosyal hizmet uzmanınki ile uyumlu olabilir veya olmayabilir. Benzer şekilde sosyal hizmet uzmanının veya kurumun ihtiyaç algısı hedeflenen müracaatçı kitlesinden farklı olabilir. Sosyal hizmet uzmanının

planlama aşamasında ihtiyaçları belirlemesi ve planlanan grup içindeki farklı ihtiyaç algıları ile uzlaşması gerekir. Eğer farklı insanların ihtiyaç algıları fayda sağlamıyorsa kurulmakta olan grubun hayatta kalması çok zor olacaktır.

Grup öncesi planlama aşamasında ihtiyaçların belirlenmesi konusunda sosyal hizmet uzmanının birçok noktayı düşünmesi gerekmektedir.

• Hedeflenen müracaatçı kitlesi içindeki insanların kendilerine göre, kuruma göre, diğer sosyal hizmet uzmanlarına göre, ilgili diğer kişilere göre ve planlama yapan sosyal hizmet uzmanına göre ihtiyaçları nelerdir?

• İhtiyaçların algısı konusundaki önemli benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?

Hangi yönden bu algılar faydalıdır? Hangi yönden uyumsuzdur? Hangi algıların açıklığa kavuşturulması ve uzlaştırılması gerekmektedir?

• İhtiyaçlar üzerinde etkisi olan olası grup üyelerinin sosyal bağlam ögeleri nelerdir? (değerler, tavırlar, ekonomik durum, toplum kaynakları vb.)

• Olası grup üyelerinin gelişimsel ihtiyaçları nelerdir?

• Planlanmakta olan grup hangi ihtiyaçlara hitap edecektir?

Amaç, kurulmakta olan grubun başaracaklarıdır. Sosyal hizmette gruplar, psikososyal işlevselliği arttırmak, sürdürmek ve geliştirmek olan temel mesleki amaçlar ile doğrudan ilgili amaçlara sahiptir. Sosyal hizmetteki tüm gruplar için etkili işlevsellik amacı olsa da belirli bir grup içinde bu amacın nasıl

gerçekleştirileceği belirlenmeli ve bu amacın grup için anlamlı olup olmadığı araştırılmalıdır. Grubun amaçları ise sponsor olan kurumun işlevleri ile de uyum içinde olmalıdır.

Grubun amaçları, hem kolektif olarak grubun başaracakları hem de bireysel olarak üyelerin kazanmayı bekledikleri umutlar, beklentiler ve amaçlar ile uyumlu olmalıdır. Olası grup üyelerinin ortak amaçları belirlendiği ve grubun kurulması için kullanıldığı zaman bireysel olarak üyelerin amaçları da bu ortak amaçla ilgili olur.

Hedefler açıkça grup içindeki üyelerin ihtiyaçları ile ilgilidir. Grup öncesi planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı grubun amacına yönelik olarak geçici fikirler ortaya koyar. Bu geçici fikir çeşitli kaynaklardan ortaya çıkarılır. Bu kaynaklar, sosyal hizmet uzmanının sosyal işlevselliği arttırma amacı, kurumun işlevi ve amaçları, ihtiyaç, sorun ve çevresel faktörlerin değerlendirmesi ve olası üyelerin gruba katıldıklarında olmasını istedikleri algılarıdır. Fakat bu noktada sosyal hizmet

(11)

uzmanı için grubun amacı geçici olarak ortaya konmuştur. Olası üyelerin bu amaca yönelik olan tepkileri araştırılmalıdır. Amaç hakkındaki geçici olsa da fikrin ifade edilmesi üyelerin grup amacına yönelik olarak kendi fikirlerini ortaya çıkarabilir ve olası üyeler grubun olası amacı doğrultusunda kendi amaçlarını düşünmeye başlarlar. Planlama sürecinde sosyal himet uzmanı açısından amaç konusunda açık ve esnek olmak esastır.

Grup öncesi planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı amaca yönelik birkaç sorunun cevabını düşünmelidir.

• Grubun amacı ve olası üyelerin kendi algılarına, sponsor kuruma, diğer sosyal hizmet uzmanlarına ve diğer ilgili kişilere göre hedefleri nelerdir?

• Genel amacın ve üyelerin kendi amaçlarının algısı konusundaki önemli benzerlikler ve farklılıklar nelerdir? Hangi yönden bu algılar faydalıdır?

Hangi yönden uyumsuzdur? Hangi algıların açıklığa kavuşturulması ve uzlaştırılması gerekmektedir?

• Grubun amacına yönelik olarak sosyal hizmet uzmanının geçici düşüncesi nedir? Bu düşünce olası grup üyelerine nasıl açıklanacaktır?

Üyelerin tepkileri ve fikirleri nasıl ele alınacaktır?

• Kurulmakta olan grubun ihtiyaçlarına bu geçici amaç hangi yönlerden hitap etmektedir?

Olası Destek Kaynaklarını ve Olası Üyeleri Belirleme

Kurum ve müracaatçıları, doğal olarak birbirlerine bağlı oldukları için, hem grubun gerçekleştirildiği kurumu, hem de ulaşılabilir olası üye tiplerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Bu etmenler, bir grubun başarısına ve daha da önemlisi yok olmasına katkıda bulunabilir. Sosyal hizmet uzmanlarının olası destek

kaynaklarını değerlendirmelidir. Bir grup önerisi geliştirirken, kurumun sağlayacağı desteğin derecesi önemlidir. Kurum, desteğin düzeyini ve grubun ulaşabileceği kaynakları belirler. Tedavi grupları, onay için kurum yöneticilerine ve personeline, mali desteğe, üye katkısına ve grup için fiziksel olanaklara bağlıdır. Dahası, kurum politikaları ve hedefleri ile önerilen grubun amacı arasında bir uyum olup

olmadığını belirlemek önemlidir. Bu alanda bir çatışma olduğunda, grup süreciyle ilgili sorunlar da olabilecektir. Sosyal hizmet uzmanları ayrıca olası grup üyelerini de değerlendirmelidir. Bu aşamada yapılacak değerlendirme basittir ve kapsamlı değildir. Yeterli sayıda uygun olup olmadığını belirlemede, olası üyelerin

oluşturulan grup amacını paylaşıp paylaşmadıklarına ve grup planına uyup uymadıklarına karar vermek de önemlidir.

Üyeleri Seçme

Önerilen bir grubun hayata geçirilmesinde grup üyelerini seçme önemli bir basamaktır. Bu sürecin etkili olabilmesi için gruba katılacak yeterli sayıda olası üye

(12)

bulunmalıdır. Gruba katılım için hem kurum içinden hem de dışından havale kaynakları belirlenmelidir. Olası müracaatçılarla doğrudan temas, üyeleri seçmek için en etkili yöntemlerden biridir, ancak bu yöntemi uygulamak her zaman

mümkün değildir. Bu gibi durumlarda, telefon bağlantıları yeterlidir. Grup üyelerini seçerken, gruba katılmaya en uygun üyelerin seçilmesi gerekir. Üyelerin grup, grubun da üyeler için uygun olması önemli bir noktadır; uyumlu olmayan ve kararsız, duygusal olarak kendini hazır hissetmeyen üyeler çatışmalar veya olumsuz sonuçlarla karşılaşabilmektedir. Bunun için sosyal hizmet uzmanları gruba alma ve dışlama ölçütleri oluşturmalıdır. Sosyal hizmet uzmanlarına bireyleri değerlendirme görüşmeleri, olası üyeleri seçme sürecinde onlar hakkında bilgi ve izlenim edinme, gözlem yapma fırsatı tanıdığı için oldukça yararlıdır. Ancak, bunun için yeterli zaman olmalıdır. Grup, kurum baskılarıyla aceleyle oluşturulmamalıdır.

Grup Kompozisyonunu Belirleme

Grup oluştururken, grubun boyutu, görüşmelerin sıklığı ve süresi, zaman sınırları, grubun açık veya kapalı olma durumu, üyelerin demografik özellikleri ve grubun yapılacağı yer göz önünde bulundurulmalıdır. İdeal olarak, grup üyeleri daha önceden belirlenmiş olan grup kompozisyonu ile ilgili ölçütlere göre belirlenmelidir. Üyelerin amaçlarının ve belirli kişisel özelliklerinin homojenliği, üyelerin baş etme becerileri, yaşam deneyimleri ve uzmanlığının heterojenliği, üyelerin nitelikleri, becerileri ve uzmanlığını içeren bir yapı grup kompozisyonu açısından göz önünde bulundurulmalıdır.

Grup içinde birbirleri ile etkileşim halinde olan insanların belirli ortaklığı, katılımcıların deneyim ve sonuçlardan memnun kalmalarının önemli bir

belirleyicisidir. Bazı gruplarda (sınıf veya doğal gruplar gibi) kompozisyon önceden belirlenmiştir. Bu gruplarda planlama sürecinde sosyal hizmet uzmanının

odaklandığı nokta üyeleri belirlemek değil, onların ihtiyaçlarını belirlemektir. Diğer gruplarda ise kompozisyon önceden belirlenmiş değildir ve sosyal hizmet

uzmanının planlama aşamasında odaklanacağı nokta gruba kimlerin katılacağıdır.

Fakat grup kompozisyonunun en temelinde amaç doğrultusunda üyelerin karşılanacak olan ihtiyaçlarının ortak olması ilkesi vardır. Kaç tane grup üyesi olacaktır? Aralarındaki benzerlik ve farklılıklar neler olacaktır? Bu grupta sosyal hizmet uzmanı kim olacaktır?

Grup üyelerinin seçilmesi için birkaç yöntem vardır. Terapi ve danışma grupları gibi gruplarda, grubun amaçlarına uygun görülen kişiler seçici bir şekilde belirlenir. Diğer gruplarda ise gelmek isteyen herkese açık olan bir seçim yapısı görülür. Bu gibi grupların üyeleri grubun amacından ve bu amacın kendi ihtiyaçlarını karşılayacağını algıladıkları için seçerler. Bu gibi gruplarda sosyal hizmet uzmanı yine de kişilerin katılımdan elde edecekleri faydaları düşünmelerine

(13)

yardımcı olur ve gruba uygun görünmeyen kişileri değerlendirebilir. Başka gruplar ise ortak deneyim veya statüye sahip olan üyeleri içine alabilir.

Sosyal hizmet uzmanının grup üyesi olması için kişileri kendi seçmesi kompozisyon endişesini taşır. Grubun kompozisyonu yanlış ise güvenilir ve tutarlı bir sosyal sistem oluşturması ihtimali çok düşüktür. İnsanların farklı

kombinasyonları farklı sonuçları ortaya çıkarır. Hiçbir grup homojen veya heterojen olarak tasarlanmaz. Dahası bazı belirli özellikler için homojenlik veya ortaklık vardır ama başka özellikler için ise homojenlik veya farklılık gerekir. Önemli olan her bir kişi ile grup üyelerinin arasında iyi bir uyum olmasıdır.

Grup kompozisyonu yapılırken en önemli düşünülmesi gereken nokta ise grubun amacıdır. Amacı ortaya çıkaran ortak ihtiyaçlara sahip olmak grubun kompozisyonu belirlenirken en önemli etmenlerden biridir.

Grup kompozisyonu konusunda çok fazla fikir olmasına rağmen kimin hangi gruba daha iyi uyduğuna yönelik sistematik çalışmalar pek yoktur. Gruplar dengede kalacak kadar homojen ve önemini koruyacak kadar heterojen olmalıdır. Bu ilkenin temelinde grup içindeki en önemli dinamiğin üyeler arasındaki ortak yardım ve destek olduğu düşüncesi vardır.

Üyeleri Gruba Yönlendirme

İnceleme süreci tamamlandığında ve grup oluşturulduğunda, üyeler gruba yönlenmelidir. Bu çoğunlukla ilk grup oturumunda veya değerlendirme

görüşmesinde gerçekleştirilebilmektedir. Grup üyelerini, grubun amacını açıklamak ve grup hedeflerini belirlemek, üyeleri kurallar ve grubun sınırları hakkında

açıklama yaparak gruba hazırlamak önemlidir. Bu aşama boyunca, sosyal hizmet uzmanlarının üyelerin gruba uygun olup olmadığını değerlendirmesi gerekir.

Sözleşme Yapma

İster resmi isterse gayriresmi olsun, sözleşme yapma tipik olarak ilk grup oturumlarının önceliğidir. Bu bağlamda, sözleşme, grubun iki veya daha fazla üyesi arasındaki, - sıklıkla sosyal hizmet uzmanları ve müracaatçı arasındaki - sözlü ya da yazılı anlaşma olarak tanımlanır. Sözleşme, yalnızca grubun amacını açık hale getirmeye değil, aynı zamanda hem üyelerde hem de sosyal hizmet uzmanlarında bir sorumluluk duygusunun gelişmesine yardım etmektedir. Sözleşme, grup işleyişi için sözleşme yapma ve üyelerin hedefleri için sözleşme yapma, olmak üzere iki düzeyde yapılır.

Etkili ve verimli bir sonuç elde edebilmek için grupları planlama esastır.

Türlerine göre ayrılmalarına rağmen, planlamada en önemli unsur, bir grubun amacını oluşturmaktır. Hastanede yatarak tedavi gören ortopedi hastalarının

(14)

kişisel ve sosyal uyum düzeylerine sosyal grup çalışması uygulamasının etkisinin ele alındığı çalışmada grup sürecine ilişkin planlama aşağıdaki gibi yapılmıştır.

Tablo 17. Grup Çalışmasında Ele Alınması Planlanan Konular Toplantı

No Gündem Amaç

1 Tanışma ve grup yapısını oluşturma

Grup lideri ve grup üyelerinin birbirleri ile tanışması.

Üyelerin gruptan beklentileri ve sağlayabilecekleri katkıların saptanması. Toplantı yeri, zamanı, süresi ve kuralların belirlenmesi.

2

Hastalık ya da sakatlıktan sonra bana ne oldu?

Grup üyelerinin hastalık ya da sakatlıktan sonra yaşadıkları deneyimlerin belirlenmesi ve bu süreçte karşılaştıkları sorunların saptanması. Hastalık ya da sakatlıktan sonra meydana gelen değişikliklerin ortaya konulması. Bu sayede meydana gelen oluşumların grup sürecindeki ileri aşamalara geçişi sağlaması.

3

Hastalık ya da sakatlıktan sonra ailemle olan

ilişkilerimde meydana gelen değişiklikler neler?

Hastalık ya da sakatlıktan sonra hastaneye yatma sonucunda aile yapısında ve ilişkilerde meydana gelen değişikliklerin saptanması. Ailedeki yeni rol dağılımının ortaya konması, anne, baba, kardeş ya da çocuklarla ilişkilerde ne tür değişikliklerin olduğunun

belirlenmesi. Bu değişikliklerin hastayı nasıl etkilediğinin saptanması.

4

Hastalık ya da sakatlıktan sonra sosyal ilişkilerimde meydana gelen değişiklikler neler?

Hastalık ya da sakatlıktan sonra hastaneye yatmanın hastanın sosyal ilişkilerini ve yaşantısını ne düzeyde etkilediğinin belirlenmesi. Arkadaşlarla olan ilişkilerde meydana gelen değişiklikler, topluma aktif olarak katılma düzeyindeki gerilemelerle başetme düzeylerinin saptanması.

5 Kurallarla aram nasıl?

Hastalık ya da sakatlık sonucunda hastaneye yatmanın hastanın yeni ortamda karşılaştığı kurallara ve hastane rutinine uyumda meydana gelen zorlanmaların

belirlenmesi. Bu kurallar ile toplumsal kurallar arasında bağın kurulması. Başkalarının haklarına duyarlılık, kendi haklarını savunmanın etkili yollarının ortaya konması. İçinde bulunulan ortama ve toplumla uzlaşmanın nasıl sağlanacağının belirlenmesi.

6 Ara

değerlendirm e

Altıncı toplantıya gelinceye kadar yaşanan sürecin değerlendirilmesi. Bundan sonraki oturumlar ile ilgili planların ortaya konması.

(15)

7

Duygularımı ifade ediyor muyum?

Hastalık ya da sakatlık sonucu meydana gelen değişmeler ve yaşanılan süreçlerle ilgili olarak ortaya çıkan duyguların neler olduğunun saptanması. Olumlu ve olumsuz duyguların belirlenmesi ve bu duyguların etkili bir biçimde ifade edilmesi yollarının ele alınması.

Duygusal yaşantıda denge düzeyinin nasıl

korunacağının ortaya konması, sakin ve rahat olma, sıkıntılı durumlarda neler yapılabileceğinin ele alınması.

8

Psikolojik yaşantım ile fiziksel yaşantım arasındaki ilişki nasıl?

Hastalık ya da sakatlık sonucunda meydana gelen değişiklerin psikolojik yaşantıyı nasıl etkilediğinin belirlenmesi. Yaşanan yorgunluk, başağrısı, uyuyamama, iştah azalması, eleştiriye tahammül edememe, yalnızlık, hayal kurma ve kendisine yönelik düşüncelerin nedenlerinin ele alınması. Bedensel değişikliklere uyum sağlanması.

9

Bundan sonra neler

yapabilirim (I)

?

Hastalık ya da sakatlık sonucunda meydana gelen değişikliklere rağmen neleri yapabileceklerinin saptanması, kendi hakkında kararlar verme, yeteneklerinin farkına varma, hastane sonrası yaşantıya hazırlık.

10

Bundan sonra neler

yapabilirim (II) ?

Hastalık ya da sakatlık sonucunda meydana gelen değişmelere rağmen güçlü yönlerin neler olduğunun saptanması, topluma katılma sürecinin ele alınması

11

Grup yaşantısı ile ilgili olarak son değerlendirm eni yapılması ve grubun sonlandırılma sı

Grup sürecinin genel olarak değerlendirilmesi. Grup yaşantısı sonucunda grup üyelerinde meydana gelen değişikliklerin saptanması. Bitmemiş konular varsa bunların ele alınması. Grup sürecinin sonlandırılması.

Kaynak: Duyan (1997), ss.46-47.

Grup Ortamını Hazırlama

Bir grup ortamını hazırlamak tipik olarak üç etmeni göz önünde bulundurmayı gerektirir: 1) fiziksel ortamı hazırlama 2) mali desteği güvence altına alma ve 3) özel düzenlemeleri yapma. Sosyal hizmet uzmanları, çoğu kez ortam içinde ortaya çıkan etmenleri kontrol edemeyebilir. Bununla birlikte, grup sürecinin etkili ve verimli olabilmesi için bunların üzerinde önemle durulmalıdır.

Burada yapı sözcüğü grubun sürdürülmesi bağlamında özellikle zaman ve mekan olarak ne gibi düzenlemeler yapılacağını anlatmaktadır. İlk başta zaman ve

(16)

mekanla ilgili kararların önemsiz olduğu düşünülebilir ama bunlar kurulmakta olan gruplar için büyük öneme sahiptir. Grubun gerçekleştirilmesini kolaylaştırılacak özellikle zaman ve mekan konusunda ne gibi düzenlemeler yapılabilir?

Süre

Grup için sürenin ne olacağı planlama aşamasının bir parçasıdır. Bazı gruplar aylar boyunca, bazıları ise tek oturum olarak tasarlanır. Diğer süreler ise bu iki üç süre arasındadır. Kurulmakta olan grubun süresi grubun amaçları ve hangi ihtiyaçların karşılanmak istendiğine göre gerçekçi olarak düşünülmelidir. Grubun süresi üyelerin davranışları üzerinde etkiye sahiptir. Çok kısa bir süre için hayatta kalacak bir grubun üyeleri daha hızlı hareket eder ve grubun içeriğine odaklanır ama kişilerarası ilişkiler konusunda pek katkı sağlamazlar. Diğer yandan daha uzun süreler bir arada olacaklarını bilen gruplarda üyeler hem birbirleriyle hem de sosyal hizmet uzmanıyla olan ilişkilerinde daha çok katkı vermeye çalışırlar.

Sosyal hizmet uygulamalarında baskın olan grupların oldukça uzun sürelere sahip olmasıyken günümüz kalıpları ve gereklilikleri ile daha kısa süreli gruplara yönelim yaşanmıştır. İdeal olarak uzun süreli gruplar; grubun amacı etkili sosyal işlevsellik ve sosyal yetkinlik kazandırmak olduğunda kullanılır. Çoğu insan için diğerleriyle ve sosyal hizmet uzmanıyla anlamlı ilişkiler kurması ve bu ilişkileri kendileri ve diğerleri için kullanabilmesi ve sorunlarını çözebilmesi ve grup sonlanmadan olumlu gelişmeleri stabilize edebilmeleri uzun zaman alır.

Fakat genelde 1 ile 12 oturum olarak tanımlanan kısa süreli gruplar birçok ihtiyacın karşılanması ve amaçların gerçekleştirilmesi için oldukça etkilidir. Huzur evine girme, yeni bir okula başlama, eğitim verme gibi kısa süreli gruplar, üyelerine yeni rollere hazırlamak için kullanılabilir. Başka bir yönelim ise tek oturumluk gruplardır. Bu gibi gruplar; bilgi verme, endişeyi azaltma ve benzer stres dolu durumları paylaşan insanlarla etkileşim kurma yoluyla izolasyonun azaltılması gibi amaçlarla kullanılır. Tek oturumlu gruplar özellikle kısa bir süre için hastanede kalacak olan hastalardan oluşan tıbbi gruplar için faydalıdır. Bu gibi gruplarda lider oldukça yönlendirici bir tutum sergiler ve grup sürecinde merkezi bir rol alırken aynı zamanda bireysel ihtiyaçlara karşı hassas ve esnek davranır. Kısa süresine rağmen tek oturumluk gruplar, üyelerine paylaşım yapma ve birbirlerine yardım etme konusunda fırsat sağlar.

Tek oturumluk gruplar dahil kısa süreli gruplarda grup gelişimi aşamaları çok yoğun olsa da yine de vardır. Gelişen tutarlılık üyelerin grubun amacına, içeriğine ve gruba katılım motivasyonuna olan ilgilerine bağlıdır. Kısa süreli gruplarda düşünce ve deneyimlerin paylaşılması talebi vardır ve aynı zamanda üyelerin yabancılar ile oldukça hızlı bir şekilde açık iletişim kurması gerekir. Böyle bir şeyin gerçekleşmesi için uzun sürelere ihtiyaç duyan kişiler için bu zordur.

(17)

Kısa süreli grupların birçok avantajı vardır. Uzun süreli gruplarda gösterilmesi gereken bağlılığı göstermek istemeyen kişiler için kısa süreli gruplar çekicidir. Kısa süreli gruplarda üyeler sonuna kadar kalmaya isteklidir ve bu nedenle

planlanmamış sonlandırmalar daha az yaşanır. Bu gibi gruplarda olumlu değişime yönelik bir umut duygusu artar.

Bazı kişiler bir veya on iki oturumluk çalışmadan sonra devam edecek hizmetlere ihtiyaç duyarlar. Burada konu kısa veya uzun hizmetlerin etkili olup olmayacağı değildir çünkü her ikisi de etkili olabilir ama önemli olan hangi şartların ve hangi amaçların tercih edildiği önemlidir. Açıkçası grubun süresi planlama aşamasında üzerine düşünülmesi gereken önemli bir konudur.

Oturumların Sıklığı

Grup öncesi aşamada oturumların ne sıklıkta olacağı da düşünülmesi gereken bir başka konudur. Haftada bir yapılan oturumlar en yaygın yöntemdir. Bazı gruplar için daha sık oturum yapılması tavsiye edilebilir. Açık gruplarda örneğin sürekli üyeler değişir ve bu nedenle grubun devamlılığı için sık oturum yapmak işe yarar.

Özellikle çocuk koğuşlarında, hastanelerde yapılan gruplar her gün buluşabilirler.

Aile veya arkadaşlarından ayrı kalmak, tıbbi bakım ile ilgili endişe duymaları ve hasta rolüne girilmesi çocukların ihtiyaçlarını arttırır ve daha sık oturum yapılması gerekir. Yalom da ruh hastalıkları hastanelerinde bir iki hafta kalan hastalardan oluşan gruplarda sık oturumu desteklemektedir. Aynı ifade yatarak tedavi gören madde bağımlılığı tedavisi programları için de geçerlidir. Kriz müdahalesi

gruplarında da kişilerin üzüntülerine hemen etki edilmesi ve durumlarının stabil kalması için birden fazla oturum yapılması faydalıdır.

Diğer gruplar ise haftada bir kezden daha az buluşabilir. Üyelerin aynı anda birçok talebi olduğu durumlarda grupların iki haftada bir veya ayda bir buluşması mümkündür. Örneğin ciddi bir hastalığı olan çocukların aileleri gruplara çok sık katılamazlar. Fiziksel olarak engeli olan kişiler ise grup daha az bir araya gelirse çalışmaya katılabilirler.

Oturumların Uzunluğu

Grup öncesi planlama aşamasında düşünülmesi gereken geçici faktör ise oturumların süresidir. Bazı gruplarda oturumların süresi ile ilgili seçenek olmaz çünkü grubun içinde bulunduğu konum nedeniyle süre önceden belirlenmiş olur.

Örneğin okullarda gruplar genelde bir ders süresinde olmalıdır. Diğer bir örnek ise günlük bakım programlarıdır ve gruplar daha geniş bir aktivite planına

uydurulmalıdır.

Fakat oturumların uzunluğunun seçime bağlı olduğu durumlarda sosyal hizmet uzmanları, grubun amacını ve içeriği ve aynı zamanda üyelerin etkileşimin kapasitesini düşünmelidir. En sıklıkla görülen oturum uzunluğu bir veya bir buçuk

(18)

saattir. Kısa oturumlar bazen çocuklar ve ciddi şekilde sorunlu olan yetişkinlerin dayanabilmesi açısından uygundur. Aktivite ve projeler uygulanan grup

çalışmalarında ise oturumlar daha uzun olmalıdır.

Oturumların Zamanı

Planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı, grup kompozisyonu ve katılımı konusunda etkisi olan oturumların ne zaman gerçekleşeceğini düşünmelidir. Bazı insanlar, işleri olduğu veya gündüz katılmak istemedikleri için akşam saatlerinde oturumlara katılmayı tercih ederler. Olası grup üyelerinin rutinleri ve

sorumlulukları oturumların zamanını belirlerken dikkate alınmalıdır. Ayrıca çocuklar için bakım, yiyecek-içecek, eskort hizmeti gibi konular da gerekirse ayarlanmalıdır. Eğer hizmetler müracaatçıların ihtiyaçlarına etkili bir şekilde cevap verecekse sosyal hizmet uzmanının çalışma saatleri de üyelerin durumuna göre ayarlanmalıdır. Uygulamanın temel prensibi hizmetin ulaşılabilirliği olmalıdır.

Oturum Yeri

Çoğu grup için oturumların yeri aşikardır çünkü gruplar sponsor kurum bünyesinde gerçekleşir. Fakat bazı durumlarda oturumların yeri otomatik olarak belli değildir ve sosyal hizmet uzmanının bir karar vermesi gerekir. Eğer oturum yeri belirlenecekse üyelerin rahatlığı düşünülmesi gereken en önemli ölçüttür. Bazı üyeler için bazı yerler huzursuzluk yaratabilir ve sosyal hizmet uzmanı buna karşı duyarlı olmalıdır. Örneğin bazı eski hastalar grup çalışması için tekrar hastaneye gelmek istemezler. Bazı insanlar dini inanışlarından dolayı klişedeki grup

çalışmasına katılmak istemezler. Bazıları ise bazı yerlere girmek konusunda rahat değildirler çünkü etiketleneceklerini düşünürler. Bazı üyeler ise başka üyelerin evlerinde oturum gerçekleştirmek istemezler. Sosyal hizmet uzmanı yer konusunda düşünmeli ve oturumun yerinin üyeler için rahat olmasına dikkat etmelidir.

Oturum Alanı

Oturumların gerçekleştiği ortam grubun başarısı üzerinde etki gösterir.

Oturumun gerçekleştiği odanın yeterliliği ve atmosferi üyelerin ilişkileri ve grup tutarlılığı üzerinde etkilidir. Çocuklarla çalışırken odanın kendisi sorunlu davranışlar ortaya çıkarılabilir veya ihtiyaç duyulan sınırlar bulunmayabilir. Odanın içindeki dikkat dağıtıcı nesneler nedeniyle lider disiplinli davranmak zorunda kalabilir.

Sandalyelerin arka arkaya veya duvar kenarlarına dizilmesi gibi düzenlemeler insanları birbirinden ayrı tutar. Sandalyeler kişilerin birbirleri ile yüz yüze olacağı şekilde düzenlenmelidir. Yetişkinlerin buluştuğu bir kurumda oda ışıklı olmalıdır ve sandalyeler bir masanın çevresinde toplanabilir. Ayrıca üyelerin içmesi için kahve de bulunabilir. Büyük masanın olduğu ve hiçbir içeceğe izin verilmeyen bir ortam yanlış bir yaklaşımdır. Bazı odalar ise kirli olduğundan eşyalar üyeler tarafından

(19)

kullanılamaz. Bu gibi odalar hoş bir karşılama değildir ve üyelere saygı duyulmadığı mesajı verir.

Tartışmalara katılımın olması ve yakın ilişkilerin kurulması için ideal olarak oda sessiz, aktivitelerin yapılabileceği kadar geniş ve her bir üyenin birbirini rahatça duyabileceği şekilde yuvarlak sandalye düzenine sahip olmalıdır. Yuvarlak düzen yakınlık sembolüdür. Ortadaki alan mesafe sağlar ve sandalyeler arasındaki mesafe yakınlık veya uzaklık gösterir. Açık bir daire de ise saklanmak imkansızdır. Masa uzaklaştırıcı olabilir ama üyelerin desteklenmesi ve farkındalığı arttırır.

Sosyal hizmet uzmanları fiziksel koşulların üyeler üzerindeki etkisini düşünmelidir. Üyelerin ne düşündüğünü öğrenmeli ve bunları mümkün olduğu şekilde gerçekleştirmelidir. Fakir fiziksel özelliklerin olduğu alanlarda bile sosyal hizmet uzmanı tutarlı, destekleyici ve güven verici bir ortam yaratabilir.

Grubun yapısı için planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı birkaç faktörü değerlendirmelidir:

• Gruplar için geçici düzenlemeler neler olmalıdır? Süre, oturumların sıklığı, oturumların uzunluğu, oturumların zamanı ne olmalıdır?

• Grup için fiziksel düzenlemeler ne olmalıdır? Oturum yeri, oturum alanı, oda içindeki düzenlemeler ne olmalıdır?

İçerik

Gruplar bazı işler yapar. Üyeler bazı belirli şeylerden bahseder, sözsüz bir şekilde bazı mesajlar iletirler, aktivitelere katılırlar. Gruplar içeriği bir seviyeye kadar önceden planlıdır ama bazen kendiliğinden üyeler arasındaki etkileşimden ortaya çıkar içerik. Ya da bazen üyelerin kendi aralarında aldıkları karara göre belirlenir. İçerik; grubun amacını gerçekleştirmesi için bir araçtır. Grupta ne yapıldığı, nasıl yapıldığı ve neden yapıldığıdır. Planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı grubun içeriğinin ne, nasıl ve neden olduğunu düşünmelidir ve gruba sunabileceği bazı fikirleri düşünmelidir. Grubun amacını gerçekleştirmek için hangi araçlar kullanılacaktır? Grupta gerçekten hangileri yaşanacaktır?

Bazı gruplar için içerik büyük oranda kurumun politika ve düzenlemeleri ile önceden belirlenmiş olur. Koruyucu aile olmak için eğitim alan ailelerden oluşan grup buna örnek verilebilir. Bu gibi grupların içeriği genelde eğitim odaklıdır ve ne üyelerin ne de sosyal hizmet uzmanının söz hakkı olmadığı müfredatlara bağlıdır.

Çoğu grupta ise içerik sosyal hizmet uzmanı ve üyeler tarafından beraber belirlenir. Planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanı olası içerik için özellikle grubun amacı ve üyelerin hedefleri ile ilgili olan konularını düşünmelidir. Grubun amaçları ve hedefleri içerik yoluyla gerçekleştirilir. Sosyal hizmet uzmanı aynı zamanda üyelerin yaşı ve gelişim seviyelerini de dikkate almalıdır. Örneğin 7 yaşındakilerden oluşan bir gruptan bir saat süren sadece tartışma odaklı bir

(20)

çalışma beklemek gerçek dışıdır. İçerik ayrıca grubun durumu ve çevresi ile de alakalıdır. Örneğin beşinci sınıf öğrencilerinden oluşan bir gruptan okul günü biter bitmez gruba odaklanmaları beklenemez. Bu gibi bir talep ancak yetişkin grupları için geçerli olabilir.

Grup içeriğini düşünürken sosyal hizmet uzmanı ayrıca grup için uygun olan kaynakları ve destekleri de gözden geçirmelidir. Grubun içeriği ulaşılabilirlik akılda tutularak planlanmalıdır. Örneğin kurumun kaynakları ergenler için boş zaman aktiviteleri yapılacak bir alanda kaya tırmanışına izin verecek mali desteğe sahip midir? Kaynakların makul, ulaşılabilir ve elde edilebilir olup olmadığının bilgisi planlama aşamasında çok önemlidir.

İçerikle alakalı olarak grubun ilk oturumunun planlanması da önemlidir. İlk oturum grubun etkileşimlerin doğasını belirler. Duygusal ton ve ilişkilerin kalitesi üyelerin ilk toplantıdan sonra gruba devam edip etmeyeceğini belirlediği için ilk oturumun içeriği iyice düşünülmelidir. İlk oturum planlanırken düşünülmesi gereken noktalar ise oturumun üyelerin ihtiyaçları ve endişelerine cevap verip vermediğidir. Bu ihtiyaçlar bölüm 12’de tartışılacaktır.

İçerik ile ilgili sosyal hizmet uzmanlarının düşünmesi gereken sorular vardır:

• Grup oturumlarının içeriği genel olarak nasıl olacaktır? Yansıtıcı tartışmalar, aktiviteler veya eğitim maddeleri mi olacaktır? Bu içerik grubun amacının ve üyelerin hedeflerinin gerçekleştirilmesi için faydalı mıdır?

• Grup içeriği nasıl ve kim tarafından planlanacaktır? Politika veya düzenlemeler gerekmekte midir? Eğer gerekli ise bunlar grubun ihtiyaçlarını karşılamak için değiştirilebilir mi?

• Hangi kaynaklar ve destekler bulunmaktadır?

• Grubun ilk oturumunun doğası ve havası nasıl olacaktır?

Grup Öncesi İletişim. Gruba katılım konusunda hangi üyeler garanti vermektedir? Gruba katılım için nasıl bir hazırlık yapacaklardır?

Oturum Planlama

Bir oturum planlanırken, grubun üst amaçlarını tamamıyla bilmek gereklidir.

Aynı zamanda her bir oturumun özel amaçlarını belirlemek de gereklidir. Her bir oturumda neyi başarmak istediğinizi tam anlamıyla bilmek ve gündemdeki bütün maddelerin belirlediğiniz amaçlarla bağlantılı olduğundan emin olmak oldukça önemlidir. Aşağıda bazı öneriler verilmektedir.

1. Uygun bir içerik seçin. Materyal, sadece oturumun özel amaçlarına değil, aynı zamanda katılımcıların geçmişleri ve ilgi alanlarına da uygun olmalıdır.

Örneğin, bir zaman yönetimi sunuşunda, kolej öğrencilerine vereceğiniz zaman kazandırıcı ipuçları, işadamlarına vereceklerinizden muhtemelen oldukça farklı

(21)

olacaktır. Kolej öğrencileri için yapılan sunuşta, ipuçları, muhtemelen çalışma alışkanlıklarının geliştirilmesine odaklanırken, işadamları için yapılan sunuşta, ipuçları, bir ofis ortamında iş aktivitelerinin geliştirilmesine odaklanacaktır.

Mateyalinizin uygunluğunu değerlendirmenin en mükemmel yolu, grup üyeleri için neyin değerli olacağını tam olarak belirlemektir. Kendinize sorun, 'Bir grup üyesi bunu neden bilmem gerekiyor diye sorarsa, geçerli bir neden verebilir miyim?'.

Muğlak bir cevaptan daha fazlasını bulamıyorsanız, en iyisi o materyali çıkarmayı ve başka birini, daha uygun olanını, seçmeyi düşünmektir.

2. Örnekler kullanın. Örnekler, anahtar kavramların tasvir edilebilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda katılımcıların ilgisini artırır. İnsanlar örnekleri

hatırlamaya istatistikleri hatırlamaktan çok daha fazla yatkındır. Tasvir etmek için, eş suistimali üzerine bir sunuşta, kocası tarafından sürekli hırpalanan bir kadının hayatı üzerindeki şiddetli etki hakkındaki bir kaç yaşanmış gerçek-hayat hikayesi, eş suistimalinin boyutları hakkındaki istatistiklerden çok daha uzun süre

hatırlanacaktır.

3. Materyalleri mantıklı bir sırayla sunun. Genellikle arzulanan oturuma gündem maddelerini özetleyerek başlamaktır. İdeal olarak, bir konu bir sonrakinin içine harmanlanmalıdır. Eğer grup egzersizleri kullanılıyorsa, bunlar ilgili teorik materyalin hemen yanına yerleştirilmelidir.

4. Zamanı planlayın. Oturumun içeriğini oldukça iyi bir şekilde hazırladıktan sonra, her bir bölümün ne kadar süreceğini hesaplayın. Doğru tahminler ayrılan zaman için çok fazla mı, yoksa çok az mı materyaliniz olduğunu anlamanız için size yardımcı olacaktır. Bunu yapmak, içeriği kapsamak tahmin ettiğinizden daha uzun ya da daha kısa sürerse, ne yapacağınızı planlamak için de oldukça faydalıdır.

(Örneğin, eğer materyal tahmin edilenden daha yavaş kapsanıyorsa, her şey için vaktiniz olmadığını farkedince gündeminizi tekrar gözden geçirmek için hazır olacaksınız.) Aynı zamanda, önceden hazırlanan materyalin kapsanması tahmin ettiğinizden daha kısa sürerse, ekstra materyal kapsamak için de hazırlıklı olmalısınız. Eğer oturumun bir bölümünde bir videokaseti göstermeyi ya da bir konuk konuşmacı almayı planlıyorsanız, video ekipmanının çalışmaması ya da konuk konuşmacının gelmemesi durumunda bunların yerine kullanmak üzere uygun materyalleri planlamalısınız.

5. Gündeminiz konusunda esnek olmaya hazırlıklı olun. Beklenmeyen çeşitli olaylar oturum sırasında gündeminizi değiştirmenizi gerektirebilir. Materyali kapsamak tahmin ettiğinizden daha kısa sürebilir, ya da bazı üyeler arasında kişilerarası ihtilaflar çıkabilir ve halledilmesi oldukça fazla zaman alabilir. Bazı üyeler grubun üst amaçlarıyla ilintili öyle konular getirebilirler ki, grup için hazırlanan gündem yerine bu konulara odaklanmak çok daha değerli olabilir.

(22)

6. Ara sıra gidişi değiştirin. Ara sıra gidişte değişiklikler varsa, insanlar daha uzun sürelerle dikkatlerini verebileceklerdir. Uzun, uzun sunuşlar ya da tartışmalar insanları sıkar. Gidiş çeşitli şekillerde değiştirilebilir: Bir grup egzersizi kullanın, bir film gösterin, bir konuk konuşmacı davet edin, bir ara verin, bir tartışma yapın, slayt gösterin, konuyu değiştirin, vb. Grup terapisi oturumlarında, gidişi

değiştirmenin bir yolu bir üyenin sorunlarına odaklanırken, bir diğerinin kaygılarına geçiş yapmaktır.

Grupların amacı ve hedefleri belirlendikten, olası destek kaynakları ve olası grup üyeleri saptandıktan, üyeler seçildikten, grup kompozisyonu belirlendikten, üyeler gruba yönlendirildikten, sözleşme yapıldıktan ve grup ortamı hazırlandıktan sonra uygulama aşamasına geçilebilir.

(23)

Öz et

•Planlama, hem tedavi hem de görev gruplarında gerçekleştirilir. Planlama basamağında grubun görevlerini yerine getirmesi için yapılması gereken eylemler belirlenir. Planlama basamağında sorunlar önceliklerine göre sıralanır ve bu sorunlar gereksinimler biçiminde tanımlanır. Etkili ve verimli bir sonuç elde edebilmek için grupları planlama esastır. Türlerine göre ayrılmalarına rağmen, planlamada en önemli unsur, bir grubun amacını oluşturmaktır. Grupların planlanması;

amacı oluşturma ve hedefleri belirleme, olası destek kaynaklarını ve olası grup üyelerini belirleme, üyeleri seçme, grup kompozisyonu belirleme, üyelerin gruba yönlendirme, sözleşme yapma ve grup ortamını hazırlama olmak üzere yedi alt basamaktan oluşmaktadır. Grupları planlarken grubun gerçekleştirileceği sosyal bağlam ve kurum bağlamı değerlendirilmelidir. Kültür, toplum ve kurum çevresinde bulunan inanışlar ve koşullar gruba etki edecektir ve grup öncesi aşamada değerlendirilmeleri gerekir. İhtiyaç, düşünülmesi gereken ilk alandır. Amacın belirlenmesi direkt olarak ihtiyaçtan doğar. Diğer dört alan ise direkt olarak ihtiyaçtan ve amaçtan doğar ve eş zamanlı olarak değerlendirilmelidir. Sosyal ve kurum bağlamı tüm planlama öğelerini etkiler. Grup izole olarak var olamaz. İçinde bulunduğu toplum, üyelerinin parçası oldukları topluluklar ve referans noktası olarak bulundukları ortamdan etkilenir ve bu ortamları etkilerler. Birçok çeşit topluluk vardır: coğrafik bölgeler, mahalle, hizmet alanı (hastane, okul gibi). Diğer topluluklar ise sosyaldir.

Bu topluluklar ise etnik, dini veya yaşa dayalı; üyelerin ortak değer, normlar ve dünya görüşlerini taşıdıklarıdır. Aile ve geniş ailesi ise bir başka topluluktur. Müracaatçıların birçok topluluğa üye olduğunun bilinmesi ve kabullenilmesi önemlidir. Uzmanların grup planlaması yaparken dikkat etmesi gereken bir diğer nokta ise olası grup üyelerinin parçası oldukları toplum içinde sosyal hizmetler ve grup çalışmalarına dair yaklaşımlardır. Bu gibi yaklaşımlar çok güçlü bir şekilde kültürel normlar ve inanışlardan etkilenir. Gruplar genelde sosyal bir kurum içinde veya sosyal hizmetin bir öğe olarak yer aldığı okul, hastane, klinik gibi çok disiplinli kuruluşlarda oluşturulur. Bu gibi kuruluşlar, yönetim kurulları, tavsiye komiteleri, yönetim, mesleki elemanlar gibi karmaşık sosyal sistemler içindeki insanlardan oluşur. Kuruluş içinde belirli bazı insanlar verilecek hizmetin parametrelerini ve koşullarını belirleme yetkisine sahiptir. Grubun planlama aşamasında kurum bağlamının etkisi yaygındır çünkü kurum içindeki koşullar güçlü bir şekilde grup kurma çabalarını etkiler. Bu nedenle sosyal hizmet uzmanı; kurumun işlevleri, uygulamaları ve politikalarının farkında olmalıdır. Kurum içindeki raporlama, güvenilirlik, gelişim, gizlilik, bilgilendirilmiş onay, ücretler ve iş yükü gibi konular da etkili olabilir. Uzmanın kurumun bu politikaları ile savaşması ve ihtiyaç duyulan grubun kurulması için çabalaması da gerekebilir. Toplum, kurum ve mesleki bağlam; grup çalışmasından fayda sağlayacak kişilerin ihtiyaçlarının ve sorunlarının belirlenmesi için esastır. Aynı zamanda insan gelişiminin psikolojik bilgisi, kişisel ve çevresel engeller ve gelişimi arttıracak desteklerin bilgisi de önemlidir. İnsanların ihtiyaçları çeşitli araçlar ile tanımlanır. Bazen insanlar ihtiyaçlarının yeterli şekilde karşılaşmadığını düşündükleri için hizmete başvururlar. Bazen ise yardıma ihtiyacı olan ve hizmet sunulması gereken insanları ilk fark eden kurum olabilir. Ama sıklıkla insanlar farkında olmadıkları veya ihtiyaçlarına karşılık gelen hizmetlerin bulunduğunu bilmezler. Böyle durumlarda uzmanın bu gibi insanlara ulaşması gerekir. Bu gibi ihtiyaçların belirlenmesi için toplumun özellikleri ve kaynaklarının bilgisi önemlidir. Bu bilgiye sahip olmak için uygulayıcı duruma aşinalık kazanması için çalışmalıdır. Uzman, toplum içindeki hedef kitlenin özelliklerini ve olası ihtiyaçlarını öğrenmek için zaman ayırmalıdır. İhtiyaç ve amaç birbirine bağlıdır.

Grubun amacı direkt olarak grubun ihtiyaçlarının belirlenmesi ile ortaya çıkar. İhtiyaçlar belirlendiği anda amaç; bu ihtiyaçların karşılanmasıdır. Grup içinde birbirleri ile etkileşim halinde olan insanların belirli konstellasyonu, katılımcıların deneyim ve sonuçlardan memnun kalmalarının önemli bir belirleyicisidir. Grup kompozisyonunun en temelinde amaç doğrultusunda üyelerin karşılanacak olan ihtiyaçlarının ortak olması ilkesi vardır. Grup için sürenin ne olacağı planlama aşamasının bir parçasıdır. Bazı gruplar aylar boyunca, bazıları ise tek oturum olarak tasarlanır. Diğer süreler ise bu iki üç süre arasındadır. Kurulmakta olan grubun süresi grubun amaçları ve hangi ihtiyaçların karşılanmak istendiğine göre gerçekçi olarak düşünülmelidir. Grup öncesi aşamada oturumların ne sıklıkta olacağı da düşünülmesi gereken bir başka konudur. Haftada bir yapılan oturumlar en yaygın yöntemdir. Bazı gruplar için daha sık oturum yapılması tavsiye edilebilir. Açık gruplarda örneğin sürekli üyeler değişir ve bu nedenle grubun devamlılığı için sık oturum yapmak işe yarar. Grup öncesi planlama aşamasında düşünülmesi gereken geçici faktör ise oturumların süresidir. Bazı gruplarda oturumların süresi ile ilgili seçenek olmaz çünkü grubun içinde bulunduğu konum nedeniyle süre önceden belirlenmiş olur. Fakat oturumların uzunluğunun seçime bağlı olduğu durumlarda uzmanlar; grubun amacını ve içeriği ve aynı zamanda üyelerin etkileşimin kapasitesini düşünmelidir. En sıklıkla görülen oturum uzunluğu bir veya bir buçuk saattir. Oturumların gerçekleştiği ortam grubun başarısı üzerinde etki gösterir. Oturumun gerçekleştiği odanın yeterliliği ve atmosferi üyelerin ilişkileri ve grup tutarlılığı üzerinde etkilidir.

(24)

Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”

bölümünde etkileşimli olarak

cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıda planlama aşamasıyla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Planlama sadece tedavi gruplarında gerçekleştirilir.

b) Planlama aşamasında sorunlar önceliklerine göre sıralanır.

c) Planlama aşamasında sorunlar gereksinimler biçiminde tanımlanır.

d) Planlamada en önemli unsur grubun amacını oluşturmaktır.

e) Planlama aşamasında grubun görevlerini yerine getirmesi için yapılması gereken eylemler belirlenir.

2. Coulshed ve Orme’ye göre grubun planlanması sürecinde aşağıdaki sorulardan hangilerinin yanıtlanması gerekmektedir?

a) Grup kimlerden oluşacak?

b) Grup ne kadar süre devam edecek?

c) Grup hangi yöntemlerle devam ettirilecek?

d) Grup üyelerinin kurallar hakkındaki düşünceleri nelerdir?

e) Grup kaç kişi ile sürdürülecek?

3. I. Amaç oluşturma

II. Olası destek kaynaklarını ve grup üyelerini belirleme III. Sözleşme yapma

IV. Grup kompozisyonunu belirleme

Yukarıda verilen basamaklardan hangisi grupların planlanması sürecini kapsamaktadır?

a) II ve III b) I, II ve III c) I ve IV d) II, III ve IV e) Hepsi

4. ………. grubun ilk bir araya gelmesinden önce uzmanın düşüncesi, kararları ve eylemlerinden oluşur.

Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

a) Sonlandırma b) Planlama c) İzleme

d) Değerlendirme e) Müdahale

(25)

5. Aşağıda planlama aşamasıyla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

a) Planlama uzmanın güvenini artırır.

b) Planlama grubun kurulmasında üyelerin ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olur.

c) Planlama uzmanın bireylerin çevrelerini, geçmişlerini, kültürlerini, bakış açılarını ve endişelerini daha iyi anlamalarına yardımcı olur.

d) Planlama belirli hedeflerin başarılması amacıyla düzenlenmiş mantıklı bir süreçtir.

e) Planlama sadece uzmanın görüşlerini ve hedeflerini içeren bir süreçtir.

6. Grup öncesi planlama aşamasında uzman amaca yönelik olarak hangi soruları sormalıdır?

a) Grubun amacına yönelik uzmanın geçici düşüncesi nedir?

b) Grubun amacı ve olası üyelerin kendi algılarına, sponsor kuruma, diğer sosyal hizmet uzmanlarına ve ilgili kişilere göre hedefleri nelerdir?

c) Genel amacın ve üyelerin kendi amaçlarının algısı konusundaki önemli benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?

d) Üyelerin tepkileri ve fikirleri nasıl ele alınacaktır?

e) Son değerlendirme aşamasında uzman ve müracaatçı ilişkisi nasıl olmalıdır?

7. I. Grup içeriğini düşünürken uzman, grup için uygun olan kaynakları ve destekleri gözden geçirir.

II. Çoğu grupta içerik, uzman ve üyelerle beraber belirlenir.

III. Bazı gruplar için içerik, büyük oranda kurumun politika ve düzenlemeleri ile önceden belirlenir.

IV. Kaynakların makul, ulaşılabilir olup olmadığının bilgisi son derece önemlidir.

Yukarıda grup süreci ile ilgili verilen bilgilerden hangisi veya hangileri yanlıştır?

a) I, II ve III b) Yalnız IV c) III ve IV d) II, III ve IV e) Hiçbiri