Yol Yapım Çalışmaları

Belediye hizmetleri arasında, en masraflı ve zahmetli işlerden sayılan, şehir içi ve şehirlerarası ulaşımı düzenlemek, yol ve köprülerin yapımı, yapılmış olanların ise bakım ve tamirinin sağlanması işleri, 1954 yılı itibariyle bağımsız bir il olmasının da etkisiyle imar çalışmalarının hızla arttığı Adapazarı’nda önemli bir paya sahip olmuştur.

Türkiye’de 1950’li yıllarda, asfalt yolların yapımına öncelik verildiği bir süreç başlamış, asfalt yolların illerden ilçelere ve hatta köylere kadar ulaşması adına atılan adımlar ABD’den gelen yardımların da etkisiyle hızlı bir gelişme göstermiştir. 1950'deki 1600 km'lik sert yol 10 yıl sonra 5400 km'ye çıkarılmıştır. 255 Kocaeli-Adapazarı bölgesinde de yol yapımı, tamiri ve köprülerin ıslah edilmesi, yıkılanların tekrar yapılması ve ulaşımın geliştirilmesi konusundaki çalışmalarda büyük uğraşlar içerine girilmiştir.

Bu dönemde Adapazarı’nda özellikle köy yolları konusundaki çalışmalar hız kazanmış, 1952 yılı zarfında, Adapazarı’nda toplam 20 köy arasındaki 7 yol yapılarak veya tamiri sağlanarak, 4 beton köprü inşa edilmiş, 2 köprü onarılmıştır. Toplam harcanan miktar 75 bin Türk lirası civarında olmuştur. Yolların yapılmasında ve tamirlerinde, köylünün de

253Göçer, Adapazarı ve Fizik Planlaması, s. 32.

254 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s.168.

255 Ali Çimen, “Demokrat Parti Dönemi (1950-1960) İç Gelişmeler Nelerdir?”, Sessiz Tarih 5 (2014)

büyük yardımları olmuş, birçok köydeki yol meselesi bu çalışmalar eşliğinde halledilmiştir256.

Kocaeli’ne bağlı iken, 1950-1954 yılları arasında, Adapazarı köylerinin yol yapımı için ayrılan miktar 953.245 Türk lirası iken, 1954 yılından sonra Sakarya İlinin yol yapım ve tamirine ayrılan tahsisat miktarı; 1955 için 724. 915 lira, 1956 için 711. 742 lira, 1957 için, 1.321.679 lira, 1958 için, 603.527 liraya kadar yükselmiştir257.

1950 yılından 1958 yılına kadar, Adapazarı merkezinde toplam 211.500 m² parke, beton ve adi kaldırımdan oluşan yol tamir edilerek, 193.000 m² yol yeniden yapılmıştır. Bu çalışmalar için 1.826.706.56 kuruş sarf edilmiştir. 23.705 m. tul kanal ve şarampol temizlettirilerek, 5.425 m. açık ve kapalı kanalın tekrar inşası gerçekleşmiş ve bu çalışmalara 150.000 Türk lirası harcama yapılmıştır. Adapazarı’nın Serdivan Belediyesinde, 700 m. uzunluğunda blokaj yol yapımı için 3.507 Türk lirası sarf edilmiştir. Aynı zamanda, İller Bankası’ndan alınan 30.000 Türk lirası ve belediye tarafından ayrılan 32.450 lira ile kasaba içi kaldırımlar yapılmıştır. Kasaba yollarının asfaltlanması işi karayolları tarafından yürütülmüştür. Geyve Belediyesi içinde 12.350 m² yol yeniden yaptırılarak, 45.700 Türk lirası sarf edilmiştir. Akyazı’da İller Bankası aracılığı ile yapılan hal binası ve beton yolların yapımına 50.000 Türk lirası harcanmıştır. Hendek’te, yol tamir ve yapım işlerine 81.935 Türk lirası yatırım yapılmıştır. Karasu Belediyesi’nde, İller Bankasından alınan vadeli borçlarla kasaba imar planına uygun olarak istimlakler yapılmış ve bu sürede yol çalışmalarına 85.603 Türk lirası harcanmıştır258.

Adapazarı, Akyazı, Hendek, Geyve, Karasu ve Sapanca ilçelerinin yol yapım çalışmalarına bakıldığında:

“1950-1954 yılları arasında;

Adapazarı’nda 126 köyü ilgilendiren 41.500 m² stabilize ve blokaj yol, Akyazı’da 13 köyü ilgilendiren 41.500 m² stabilize yol,

256 Şahin, Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s. 100. 257 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s. 161. 258 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s. 152-158.

Karasu’da 14 köyü ilgilendiren 20.000 m² stabilize ve blokaj yol, Hendek’te 11 köyü ilgilendiren 10.000 m² stabilize ve blokaj yol,

Geyve’de 16 köyü ilgilendiren 21.000 m² stabilize ve blokaj yol yapılmıştır. 1955 yılında;

Adapazarı’nda 19 köyü ilgilendiren 10.500 m² stabilize ve blokaj yol, Akyazı’da 26 köyü ilgilendiren 43.500 m² stabilize ve blokaj yol, Karasu’da 3 köyü ilgilendiren 5.000 m² stabilize ve blokaj yol, Hendek’te 11 köyü ilgilendiren 18.000 m² stabilize ve blokaj yol,

Geyve’de 15 köyü ilgilendiren 21.000 m² stabilize ve blokaj yol yapılmıştır. 1956 yılında;

Adapazarı’nda 37 köyü ilgilendiren 37.200 m² stabilize ve blokaj yol, Akyazı’da 14 köyü ilgilendiren 13.500 m² stabilize ve blokaj yol, Karasu’da 18 köyü ilgilendiren 24.000 m² stabilize ve blokaj yol, Hendek’te 16 köyü ilgilendiren 24.000 m² stabilize ve blokaj yol, Sapanca’da 3 köyü ilgilendiren 1.500 m² stabilize ve blokaj yol,

Geyve’de 11 köyü ilgilendiren 15.000 m² stabilize ve blokaj yol yapılmıştır. 1957 yılında;

Adapazarı’nda 19 köyü ilgilendiren 26.000 m² stabilize ve blokaj yol, Akyazı’da 24 köyü ilgilendiren 35.000 m² stabilize ve blokaj yol, Karasu’da 11 köyü ilgilendiren 26.000 m² stabilize ve blokaj yol, Hendek’te 11 köyü ilgilendiren 10.000 m² stabilize ve blokaj yol, Sapanca’da 3 köyü ilgilendiren 4.500 m² stabilize ve blokaj yol,

1958 yılında;

Adapazarı’nda 31 köyü ilgilendiren 59.000 m² stabilize ve blokaj yol, Akyazı’da 53 köyü ilgilendiren 153.000 m² stabilize ve blokaj yol, Karasu’da 36 köyü ilgilendiren 147.000 m² stabilize ve blokaj yol, Hendek’te 51 köyü ilgilendiren 160.000 m² stabilize ve blokaj yol,

Geyve’de 56 köyü ilgilendiren 114.000 m² stabilize ve blokaj yol yapılmıştır"259.

1960 yılında; Adapazarı genelinde, 21702,31 m² adi kaldırım, 13212,99 m² parke yol ve 7530 m² yol tamiratı gerçekleşmiştir²⁶⁰.

Gerek belediyelerin İller Bankası aracılığı ile temin ettikleri paralar, gerekse hükümetin yol çalışmalarına verdiği destekler sonucunda Sakarya’da özellikle 1955 sonrasında en önemli imar hareketinin yol yapım ve onarımı olduğu gözlemlenmiştir. Köylerin kasaba ve şehre bağlantısını sağlayan ana yolların asfaltlanması ve beton yolların da yaygınlaştırılması, şüphesiz ulaşım haricinde, pek çok sosyal ve ekonomik gelişmeyi de hızlandırmıştır.

Sakarya’ya için tarihi değere sahip köprülerin tamir edilerek bakımlarının yapılması bu dönemde de gerçekleştirilmiştir, çeşitli ilçe ve köylere yeni köprülerin yapılması sağlanmıştır. M. Kemal Atatürk döneminde ve onun direktifleri ile 1937 yılında inşası tamamlanan Sakarya köprüsü, bölgenin en eski ve işlek köprüsüdür. Sakarya nehrinin üzerinde iki köprü bulunmaktaydı. Bunlar; Tavuklar köprüsü ve Trabzonlar köprüsü idi. Trabzonlar köprüsü, kamyon veya otobüslerin geçişi için elverişli olmayıp, günlük taşıdığı 1200 civarı araç sebebiyle, bu dönemde önemli bir geçiş noktası olmuştur261. Karasu köprüsü ise 1954 yılında tamamlanarak hizmete girmiştir. Bunlara ilaveten birçok yeni köprü inşa edilmiş ve ulaşım kolaylığı sağlanmıştır.

259 Yol yapım çalışmaları hakkındaki net bilgiler; ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge

Nüshası, s. 163-164.

260 Demokrat Sakarya, 26 Ekim 1960, Sayı: 795.

261 Enver Konukçu, “Sakarya Yolları, Kara ve Demiryolu Ulaşımı”, Sakarya İli Tarihi, Sakarya: 2005, s. 629; Şahin, Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s.34.

1950-1954 arasında; Adapazarı’nda 7, Akyazı’da 6, Karasu’da 10, Geyve’de 12, Hendek’te 1 köprü, 1954-1958 arasında; Adapazarı’nda 16 (Sadece Söğütlü belediyesinde 5 yeni köprü inşa edilmiş ve bu işe 74.000 lira harcanmıştır), Akyazı’da 48, Karasu’da 38, Geyve’de 20, Hendek’te 33, Sapanca’da 3 körünün inşaatı tamamlanmıştır262.

1960 yılı sonlarına gelindiğinde henüz, Ankara-İstanbul yolundaki Sakarya, Mudurnu, Dinsiz ve Kangalı köprülerinin inşaat işleri devam etmektedir263.