Sakarya Vilâyeti’nin Kuruluşu Sonrası Mülki Yapı

1954 yılının en büyük idari değişimi, şüphesiz Adapazarı ilçesinin Kocaeli’nden ayrılarak, Sakarya adında yeni bir il olarak kurulması olmuştur. Sakarya’da “bir vilâyet teşkil edilmesi” konusu ilk defa 23 Şubat 1951 tarihinde toplanan Adapazarı Belediye Meclisi’nin Dahiliye Vekaletine sunduğu bir karar suretinde görünmektedir. İlk adım sayılabilecek bu kararda denilmektedir ki;

“Coğrafi vaziyeti ve iktisadi bünyesi itibariyle bağlı bulunduğu İzmit’e nazaran müstakil bir varlığa sahip olan, aynı zamanda arz ettiği karakteristik durumu bakımından civar kazalara göre merkezi vaziyette bulunan Adapazarı’nın Kocaeli’nden müstakil bir vilayet haline ircaı gündeme alındı ve teklif okundu. Hinterlandı itibariyle iktisadi, sınai, zirai ve ticari hareketleriyle 63 vilayet merkezi içinde 12 numaralı şehir ünvanını devletin ihsai kayıtlarıyla iktisab etmiş bulunan Akyazı, Hendek, Düzce, Geyve, Osmaneli kazalarının bugünkü coğrafi durumlarına mütenasib olarak merkezi bir mevkide kalan Adapazarı şehrinin coğrafi vaziyeti itibariyle Spanca gölünden itibaren İzmit’e nazaran müstakil bir varlık olduğu

67 Resmi Gazete, 14 Mayıs 1954, Sayı: 9008, s.11883-11885.

hakikattir. İktisadi vaziyeti de Adapazarı’na civar kazalara, hatta şimal Anadolu şehir ve kasabalarına karşı bir transit merkezi haline getirmiş olmak suretiyle, şimdiki vilayet merkezi İzmit’in iktisadi ve ticari kıymet ve ehemmiyetini ortadan kaldırmıştır..Yıllardan beri Adapazarı’nda bir ağır ceza mahkemesinin bulunmaması da bu ehemmiyeti göstermeğe kafidir.. Hülasa, her saat İzmit’e tefevvuk gösteren Adapazarı merkez olmak ve Sakarya ünvanıyla anılmak üzere Kandıra, Karasu, Akyazı, Hendek, Düzce, Mudurnu, Göynük, Geyve, Osmaneli kaza olma projesi kanunlaştığı taktirde Sapanca kazalarından mürekkep bir vilayet kurulması yolundaki temennimizin 5442 sayılı kanunun A bendi gereğince tahakkukunun sağlanması için keyfiyetin hükümete arzına karar verildi”69.

Bu metinden de anlaşılacağı gibi, Sakarya’nın müstakil bir il olma konusunda yeterli imkanlara sahip olduğu, Adapazarı halkı içerisinde bu yönde bir arzu ve gayret olduğu daha 1951 yılı itibariyle bu kararla ortaya koyulmuştur. Adapazarı’nın il olmasına dair girişimler sürerken, halkın bu konuda psikolojik hazırlığını tamamladığını dönemin basınındaki ifadelerden de anlaşılmaktadır. “İl olmaya namzet Adapazarı” ifadeleri sıklıkla kullanılmakta idi. Kocaeli’nde yayınlanan Vatan Gazetesi’nin 1952 yılı ilavesinde, Adapazarı her yön ile incelenmiş ve il olması konusunda yeterli şartlara sahip olduğunun altı çizilmiştir. “Kırk bine varan nüfusu ile, geniş zirai ve iktisadi faaliyetleri

ile Adapazarı bugün bir çok şehirleri geride bırakmıştır”70 şeklindeki başlıktan ve bilgilerden anlaşıldığı üzere, 1950’lerin başından beri il olma beklentisi ve hazırlığı bulunmaktadır.

“Sakarya Vilayet Olurken” isimli yazısında Hakkı Taşöz; “Oldu, olacak derken elbet bir

gün olacak. Bu verilen bir lütuf değil, kesbedilmiş bir hakkın alınışıdır. Fakat elbette ki bir hizmetin ifası taktirle anılır… Madem ki iktidar seçime bir vilayet olarak girilmesini düşünüyor, belki idari bir zaruret olarak kendi bileceği iştir…” hemşerileri adına

beklentilerini bu şekilde ifade etmiştir71.

69 Z. F. Fındıkoğlu, “Adapazarı’nın Şehirleşmesi ve Başlıca Sosyolojik Problemleri”, Istanbul Journal of

Sociological Studies, 0/7 (Eylül 2011): 1-60, s. 6.

70 Vatan Gazatesi Kocaeli İlavesi, 5 Mayıs 1952, s. 5. 71 Adapazarı Akşam Haberleri, 2 Mart 1954, Sayı: 682.

Konu, ilgili resmi girişimlerin devamında, 1954 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’na getirilmeden, alt yapı çalışmalarını oluşturabilmek amacıyla, Meclis bünyesindeki Dahiliye ve Bütçe Encümenlerine devredilmiştir. 27 Mayıs 1954 tarihinde, kanun tasarısı her iki encümen tarafından onaylanarak, Sakarya adı ile yeni bir vilayet kurulması kabul edilmiştir. Bunun kanunlaşabilmesi için, yasa tasarısı TBMM’ye gönderilmiştir. Sakarya Vilayeti’nin kurulmasına ait görüşmeler, 14 Haziran tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda yapılmış ve görüşmeleri müteakiben kabul edilmiştir72. Bu konu hakkındaki girişimler devam ederken, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde konu dolayısıyla söz alan dönemin İçişleri Bakanı Namık Gedik şu konuşmayı yapmıştır:

“Hükümetçe hazırlanıp, dahiliye ve bütçe encümenleri tarafından kabul edilen ve şimdi yüksek meclisin tetkik ve tasvibine arz edilmiş olan Sakarya Vilâyeti’nin ihdası hususundaki kanun layihaları münasebetiyle mülki teşkilatımız hakkındaki hükümet görüşümüzü kısaca arz etmeyi faydalı bulmaktayız. 1924 senesinden beri bazı tadillerle devam edip gelmekte olan bugünkü idari teşkilât ve mülki taksimatımızı, aradan geçen zaman zarfında, iktisadi, içtimai ve kültürel sahalardaki inkişafların gerektirdiği ihtiyaçları tamamen karşılayacak şekilde yeniden tanzim etmek zarureti karşısındayız. Halkın umumi refah ve saadetini temin edecek her türlü teşebbüs ve faaliyeti vazife edinen modern devlete tahmil edilmiş bulunan çeşitli hizmetlerden halkın mümkün olduğu kadar yakından ve kolaylıkla istifade edebilmesini sağlayacak idare teşkilatına ihtiyaç olduğu gibi bu teşkilatın faaliyet sahasını yine bu telâkkiye göre tehdit etmekte fayda vardır. Umumi nüfusumuzun %74,8’ini teşkil eden köy halkına en yakın idare kademesi nahiye olduğuna göre amme hizmetlerini mümkün olduğu kadar halkın yakınına götürmek için evvelemirde nahiye teşkilatına ehemmiyet vermek icap etmektedir. Bugünkü nahiye teşkilâtımız ise ihtiyacı karşılanmaktan uzaktır. Hâlen 17.000.000 Türk lirasına yaklaşan vatandaş kütlesinin sakin olduğu 34.369 köyden

72TBMM Zabıt Ceridesi, (TBMMZC.), Devre: X, c. 1, s. 180. Meclis oturum başkanı tarafından, Sakarya Vilayeti’nin kuruluşu şu şekilde duyurulmuştur: “Layihanın tümünü açık oylarınıza arz ediyorum

efendim… Sakarya Vilayeti teşkiline dair olan kanun layihasına ait rey toplama muamelesi bitmiştir.. Kocaeli Vilayeti’ne bağlı Adapazarı kazasında (Sakarya) adıyla yeniden bir vilayet kurulması hakkındaki layihaya (316) rey verilmiştir. Muamele tamamdır. Layiha (316) reyle kanuniyet kesbetmiştir”; Şahin, Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s. 119.

18.079’u doğrudan doğruya vilâyet veya kaza merkez nahiyelerine,16.290 tanesi de mülhak nahiyelere bağlı bulunmaktadırlar. Gerçi bunlardan birinci kategoriye dâhil olanlar bağlı bulundukları vilayet veya kaza merkezlerinde müracaat edebilecekleri bütün idare teşkilâtı mevcut ise de, bu köylerden bir kısmı vilâyet veya kaza merkezlerine uzak mesafelerde bulunduklarından bilhassa arızalı mıntıkalarda yaşayanlar bu uzun mesafeleri meşakkatle kat etmek mecburiyetinde kalmaktadırlar. İkinci kategoriye dâhil olan 16.290 köyde oturan vatandaşlar ise daha zor bir durumda bulunmaktadır. Bu köylerde vatandaşların müracaat edebilecekleri en yakın idare kademesi olan nahiyelerin çoğunda Sakarya namı ile bir vilâyet haline getirilmesi uygun görülmüştür73. Bu konuşmada, alınması beklenen kararın sebeplerini ve

bölgenin hali hazırdaki durumunu açıklayan ifadelere yer vermiştir.

Son olarak TBMM’de, kabul edilen 14 Haziran 1954’te 6419 Sayılı kanun ile Adapazarı merkez ilçe olmak üzere Akyazı, Geyve, Hendek ve Karasu kazaları Kocaeli’nden ayrılarak “Sakarya” ismiyle yeni bir il oluşturulmuştur74. Dönemdeki ifadeyle, “Sakarya Vilâyeti” resmen 1 Aralık 1954 tarihinde teşekkül etmiş sayılacaktır. Konuyla alakalı kanun maddeleri aşağıda verilmiştir.

“Kanun No:6419

Madde 1- Kocaeli Vilayetine bağlı Adapazarı kazası kaldırılarak merkezi Adapazarı olmak ve yine Kocaeli Vilayetine bağlı Akyazı, Geyve Hendek ve Karasu kazalarını ihtiva etmek üzere Sakarya adıyla yeniden bir vilayet kurulmuş ve eski Adapazarı Kazasını ihtiva eden nahiye ve köyler Sakarya Vilayetinin merkez kazasına bağlanmıştır.

Madde 2- Kadrolar, Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne dair olan 365G sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin ilgili kısımlarına eklenmiştir.

73 Ayın Tarihi, 13-14 Haziran 1954; Tunç, Demokrat Parti Dönemi’nde Kocaeli 1950-1960, s. 49.

74 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/241.32.6; Enis Şahin, “Sakarya Vilayetinin Oluşumu”, Sakarya İli Tarihi, c. II, Sakarya, 2005, s.917.

Muvakkat Madde 1- İlişik (3) sayılı cetvelde gösterilen kadrolar 1954 Mali yılı Muvazene-i Umumiye Kanununa bağlı D işaretli cetvelin ilgili kısımlarına eklenmiştir.

Muvakkat Madde 2- Kurulması kabul edilen bu vilâyetin aylık, ücret ve aylık giderlerini karşılamak üzere 1954 yılı Muvazene-i Umumiye kanununa bağlı A/1 işaretli cetvelin Maliye Vekâleti kısmındaki 425 inci Vilâyet ve kaza teşkili masrafları faslına konulan tahsisattan gerekli görülecek miktarları sözü geçen A/1 işaretli cetvelin ilgili tertiplerine nakletmeye Maliye Vekili salâhiyettardır.

Muvakkat Madde 3- Sakarya Vilayeti dâhilinde bulunan kazaların Kocaeli Vilayetindeki II Genel Meclis üyeleri Sakarya Vilâyetinin Genel Meclisini teşkil ederler.

Muvakkat Madde 4 - Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip bir hafta içinde II Genel Meclisi toplanarak daimi encümen seçimini yapar ve bütçeyi ve kadroyu tanzim eder.

Muvakkat Madde 5- Sakarya Vilayetine bağlanan kazalara ait özel idareye müteallik bilumum tahakkuku kat ve tahsilât ve bakaya hesapları, Sakarya Vilâyetinin kurulduğu tarihten itibaren Kocaeli Vilâyeti Özel idaresi emvalinden düşülerek bu husustaki kuyudat ve teferruatı ile birlikte Sakarya Vilâyetine devrolunur.

Muvakkat Madde 6- Sakarya Vilâyetinin teşekkülü tarihinden itibaren bu vilayete bağlanan kazaların özel idarelerince tahakkuk ettirilip tahsil edilen paralar, bu kazalarda muvakkat hesaplarda toplanarak, Sakarya Valisi’nin vereceği tediye emrine müsteniden sarf olunur.

Muvakkat Madde 7- Kocaeli Vilâyeti Özel İdaresi kadrosunda olup, Sakarya Vilâyetine bağlanan kazalarda çalışan özel idare memur ve müstahdemlere ait maaş ve ücretlerin, mahsubu bil ahire yapılmak üzere Kocaeli Vilâyetince tediyesine devam olunur.

Madde 4- Bu kanun hükümlerini icraya İcra Vekilleri heyeti memurdur”⁷⁵.

Sakarya’nın il olması haberi Adapazarı ve civarında büyük memnuniyet uyandırmış76, şehre hızla yayılan haber sonrası, çeşitli merasimler düzenlenmiş, Adapazarı ilçesinde toplar atılarak, fener alayı ve mehter takımı şehirdeki halkı selamlamış, Adapazarlılar bayram havasında kutlamalar yapmışlardır77. Yeni ilin kuruluşu, uzun zamandan beri beklenen ve gayret sarf edilen bir konu olduğundan hem Sakarya hem de Kocaeli bölgesi genelinde olumlu bir netice doğurmuştur. Sakarya yerel basınına bu konuda yansıyan haberler de bu yöndedir. Vilayetin kuruluşunun resmileştiği 1 Aralık 1954 günü için bir kutlama komitesi oluşturularak, program düzenlenmiştir. Sabahın erken saatlerinden itibaren caddeler ve sokaklar her yaştan halkın ve civar köylerden Adapazarı’na gelenlerin katıldığı coşkulu kalabalıklarla dolmuş, şehrin belirli yerlerine taklar koyulmuş, on binleri bulan bu kalabalık insan gurubu merasim yapılacak olan eski belediye ve kaymakamlık binasının bulunduğu Gümrük meydanına toplanmıştır. Burada şehir bandosu eşliğinde İstiklal Marşı okunarak sancak direğine Türk Bayrağı çekilmiştir. Ardından, Sakarya Valisi Nazım Üner, Adapazarlılara bir tebrik konuşması yapmıştır. Sakaryalılardan oluşan kalabalığın alkışları eşliğinde Sakarya ili levhası, eski kaymakamlık levhası sökülerek yerine asılmıştır78. Bundan sonra bir konuşma yapan Belediye Başkanı Suavi Damalı, şehrin sembolik anahtarını Sakarya’nın ilk Valisi Nazım

Üner'e teslim etmiştir79, bu şekilde Sakarya Vilâyeti’nin kapılarının açılması merasim

eşliğinde temsilen gerçekleşmiştir. Adapazarı’nın Sakarya adıyla il olması ulusal basından da duyurulmuştur. Yapılan karşılama etkinlikleri ve siyasilerin konuşmalarına yer verilmiş, aynı tarihte il olan Adıyaman ve Sakarya’nın fiziki haritaları yayınlanmıştır80.

Sakarya Vilâyeti’nin kuruluşundan itibaren vilayete bağlanan kazaların sahip oldukları nahiye ve köyler hakkında idari düzenlemeler tekrar yapılmıştır. Bu düzenlemeye göre;

75 Sakarya Vilâyeti’nin kurulması hakkındaki kanun metni için bkz. Resmi Gazete, 22 Haziran 1954, Sayı: 8735, s. 9683-9684; Düstur, III/XXXV, (Kasım 1953-Ekim 1954), s. 1931-1935; Şahin, Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s. 128-129.

76 Demokrat Sakarya, 18 Haziran 1954, Sayı: 2.

77 Adapazarı Akşam Haberleri, 15 Haziran 1954, Sayı: 109.

78 Merasim ve konuşmaların tamamı için bakınız: Ayın Tarihi, 1 Aralık 1954; Enis Şahin, “Sakarya Vilâyeti’nin Oluşumu”, s. 927-931.

79 Ayın Tarihi, 19 Aralık 1954; Şahin, Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s. 129-130. 80 Cumhuriyet, 2 Aralık 1954, Sayı: 10899; Milliyet, 2 Aralık 1954, s.1.

Adapazarı Merkez nahiyesine 66 adet, Sapanca nahiyesine 25, Söğütlü nahiyesine 15, Kazımpaşa nahiyesine 17 adet olmak üzere toplam 123 adet, Akyazı Merkez nahiyesine 44 ve Karapürçek nahiyesine 16 adet olmak üzere toplam 60 köy, Geyve Merkez nahiyesine 46, Doğançay nahiyesine 14, Pamukova nahiyesine 30 ve Taraklı nahiyesine 25 adet toplam 115, Hendek kazası Merkez nahiyesine 48 ve Karadere bucağına 11 olmak üzere toplamda 59 adet ve Karasu Merkez nahiyesine 20, Kocaali nahiyesine 23 olmak üzere toplam 43 köy bağlanmıştır. Kapladığı alan 3935 kilometrekaredir81.

1954 yılında, Adapazarı’nın ayrılışı gerçekleştikten sonra da paylaşımlar devam etmiştir. Yeni kurulan Sakarya iline bağlanacak ilçe, nahiye ve köylerin sınırlarını belirleyen kararnameler çıkarılmış, yeni ilin yönetim bölümleri belirlenmiştir. Bu şekilde, vatandaşlar arasında çıkabilecek sınır tartışmalarının önlenmesi sağlanmıştır, çünkü yeni idari taksimat konusunda dönem basınına yansıyan huzursuzluklar da olmuştur.

14 Temmuz 1954 tarihinde Geyve ilçesi Doğançay nahiyesine bağlı Yılanda köyü bu kazanın merkez nahiyesine bağlanırken, Adapazarı Kazımpaşa nahiyesine bağlı Resullüdivanı, Hayrabat ve Kayrancık köyleri Adapazarı ilçesi merkez nahiyesine bağlanmıştır82. Eylül 1954’de, Adapazarı ilçesine bağlı Kura Başı köyü ile Geyve ilçesinin Çınar Dibi köyleri arasındaki ilçe sınırı, batıda Sakarya Nehri kenarından Porsuk Dere, Bağdat Caddesi ve Lefke Deresi’ni takip ederek “Sakarya Nehri” olarak belirlenmiştir83. Aynı şekilde, Adapazarı ilçesine bağlı Budaklar köyü ile Akyazı ilçesine bağlı Çatalköprü köyü bölgesindeki iki ilçe arasındaki sınırın, batıda Ambar mevkiinden başlayarak Kerem Özü suyunu takip ederek Adapazarı-Hendek yolundaki köprüye çekilen hudut olmasına karar verilmiştir84.

1954 yılının Ekim ve Kasım aylarında, Kocaeli ve Adapazarı ilçesi arasındaki Budaklar ile Çatal Köprü köyleri arasındaki sınır belirlenmiştir. Sakarya Vilayeti kuruluşu öncesi,

81 417 köy bulunmaktadır. Bu köylerin 137’si Adapazarı, 62’si Akyazı, 114’ü Geyve, 60’ı Hendek, 44’ü Karasu’nundur). Resmi Gazete, 22 Haziran 1954, Sayı: 8735, s. 9674; ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit,

Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s.139.

82 Resmi Gazete, 14 Temmuz 1954, Sayı: 8754, s. 9885; 14 Ağustos 1954, Sayı: 8778, s.10048. 83 Resmi Gazete, 14 Mayıs 1954, Sayı: 9008.

Kocaeli’nin Kandıra ilçesine bağlı Küçük Hataplı, Döğ Düren, Büyük Hataplı, Kara Dere ve İmamlar köyleri de Adapazarı ilçesine bağlanmıştır85.

Hendek ilçesine bağlı Aksu, Göksu ve Dikmen köylerinin, Akyazı kazasına bağlı Çengeller ve Gökçeler köyleri arasındaki bölgede iki ilçe arası sınır belirlenmiştir. Buna göre;

“1-Gökçeler-Göksu köyleri sınırının, Dirim Tepesinden başlayıp Dede doruğuna,

2-Sepetçiler-Aksu köyü sınırının, doğudan başlayıp batıya doğru Gökçeler ve Göksu köyleri sınırının bitiş noktası olan Dede doruğundan, aradaki sırtı takip ederek Taş doruğa,

3-Dikmen-Çengeller köyü sınırının, Taşlı doruktan başlayıp Aksu köyünün sonu olan Yalak Sivrisi bölgesini takip ederek, Ardıç kapı bölgesinde Dikmen yolunu takip ederek Arpalık bölgesinde bitmek üzere çizilen sınır ile belirlenmiştir”86.

1954 yılı içinde, Kocaeli’ne bağlı yeni nahiyeler de kurulmuştur. Daha sonra idari taksimatla Sakarya iline bağlanacak olan Kocaali nahiyesi, Zonguldak İli’nin Safranbolu kazasından alınarak, Kocaeli’nin Karasu kazasına dahil edilmiştir. Karasu İlçesinin merkez nahiyesine bağlı olan Kocaali köyünden, kurulan Kocaali nahiyesine bazı köyler bağlanmıştır. Açma Başı, Aktaş, Ay Doğan, Bolazar, Caferiye, Harmana Kaya, Kızar, Kara Pelit, Kestane Pınarı, Kirazlı, Koğuk Pelit, Kozluk, Köyyeri, Kuyumculu, Lahana, Melen, Selahiye, Süngüt, Yalpan Kaya ile Karalar87 bu köylerin isimleridir. 14 Nisan 1955 tarihli kararla, Sakarya Vilâyeti Karasu kazasının Kocaali ve Hizar köylerinin birleştirilerek merkezi Kocaali köyünde olmak üzere bir belediye kurulması uygun bulunmuştur. Bu köylerin nüfusları ve birleşimlerinden oluşan toplam bütçenin belediye ihtiyacını karşılayacak seviyeye ulaştığı bildirilmiştir88.

85 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/245.22.9; BCA, No: 30.11.1.0/247.34.13; Resmi Gazete, 27 Kasım 1954, sayı: 8864, s. 10653.

86 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/247.34.13; Tunç, Demokrat Parti Dönemi’nde Kocaeli 1950-1960, s. 53. 87 BCA, Fon Kodu: 31.11.1.0/247.34.13.

88 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/250.13.10; Şahin; Kronolojik Adapazarı-Sakarya Tarihi (1923-2004), s. 133, 141.

Yoğun şekilde yapılan sınır değişiklikleri ve idari düzenlemeler, Kocaeli ve Sakarya’nın komşuları ile olan yeni sınırlarını belirlemeye ve bölge halkının arazi paylaşım sorunlarının önüne geçmeye yöneliktir. Kocaeli Vilayetinden ayrılıp Sakarya’ya ilave edilen köy, nahiye ve ilçeler olduğu gibi, komşuları olan İstanbul, Yalova, Bursa, Bolu ve Zonguldak vilayetlerinin sınırına dahil edilenler de olmuştur. Bölgedeki pek çok, nahiye ve köylerin isimleri ile ilçe merkezlerinin konumları değiştirilmiştir. Bu düzenlemeler yapılırken, yerel yönetimlerin en etkili ve hızlı şekilde işleyebilmesi amaçlanmıştır.

1955 yılında, Sakarya’da yeni belediyeler kurulmuştur. Nüfusu giderek artan ve halkın talepleri doğrultusunda 28 Şubat 1955 tarihli toplantıda, İçişleri Bakanlığınca belediye kurulmasına uygun görülen Serdivan köyü, Sakarya Merkez kazasına bağlı bir yerleşim yeri olarak belediye teşkilatına kavuşmuştur. 14 Nisan 1955 tarihinde resmen yürürlüğe girmiştir89. Yine, 24 Mart 1955 tarihli kararla ve Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın onayıyla, Sakarya’nın Geyve ilçesine bağlı Alifuatpaşa köyünün belediye teşkilatına çevrilmesi kabul edilmiştir90.

Çevre illerden Sakarya idari teşkilatına dahil edilen köylerden biri de bu dönemde Kadifekale köyüdür. 1948 yılında Kocaeli’ye bağlı iken, daha sonra Hendek kazasına bağlanan bu köy, son olarak Bolu Vilâyeti Düzce kazasının Gölyaka nahiyesine bağlanmıştır. Bölge halkı bu değişikliği olumsuz karşılamış, hiçbir münasebetleri bulunmadığı gerekçesiyle Gölyaka yerine Sakarya’nın Hendek kazasının Karadere nahiyesine bağlanmayı talep etmişlerdir. 31 Mayıs 1955 tarihinde bu istek Dahiliye Vekaleti tarafından kabul edilerek, köy Karadere nahiyesine bağlanmıştır. 21 Haziran 1955 günü, Kandıra ilçesi Şeyhler nahiyesinin Kızılca Ali köyüne dahil olan Kara Diken mahallesi, ayrılarak yeni bir köy haline getirilmiştir91. Aynı yıl Kandıra’ya bağlı Hizar köyü, Sakarya’nın Karasu ilçesine bağlanmıştır92.

Bölgelerin ihtiyaçları ve şartlarına uygun olarak yapılan yeni düzenlemeler devam ederken, Ağustos 1956’da Sakarya ili Adapazarı’na bağlı Yanık Kebir köyü, Kocaeli’nin

89 Resmi Gazete, 14 Nisan 1955, Sayı: 8981, s. 11549.

90 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/250.9.3; Konukçu-Şahin; “Cumhuriyet Dönemi’nde Adapazarı ve Çevresinde Mülki Yapılanma”, s. 884-886.

91 Resmi Gazete, 21 Haziran 1955, Sayı: 9034, s. 12186.

Kandıra ilçesine bağlanarak yeni sınırları belirlenmiştir93. Bu yıl içerisinde, bölgeden gelen talep doğrultusunda yeni belediyeler teşkil edildiği anlaşılmaktadır. Sakarya’nın Merkez kazasına bağlı Arifiye ve Kalaycı Neviye köylerinin müracaat dilekçesinde, Arifiye’nin 2.036 Kalaycı Neviye köyünün 713 kişilik nüfusa sahip oldukları, iki köyün birleştirilmesi halinde yıllık gelirleri ile Belediye masraflarının karşılanabileceği Sakarya İl İdare Heyeti’nin 204 sayılı kararı ile belirtilmiştir. İçişleri Bakanlığı tarafından, 26 Ağustos 1955 tarihinde, bu iki köyün birleştirilmesine ve Arifiye ismiyle belediye kurulmasına karar verilmiştir94. 27 Ağustos 1956 tarihinde 1580 sayılı Belediyeler Kanununun 7. Maddesine uygun olarak, Sakarya’nın Karasu kazasına bağlı Sinanoğlu köyünde de bir belediye kurulması kararlaştırılmıştır95. Sakarya’nın Karasu ilçesine bağlı olan Harmankaya köyü, Karasu’ya 45 km, Bolu’nun Düzce ilçesi Gümüşova nahiyesine ise 13 km. uzaklıkta olduğundan, ticari faaliyetler ve asayiş açısından bölge halkının menfaati düşünülerek Gümüşova nahiyesine bağlanma talebi uygun bulunmuş ve 9 Kasım 1956 tarihli kararla bağlanmıştır96. 1956 yılında, ileriki yıllarda Sakarya’nın ilçesi olacak Söğütlü ve Karasu’nun Sinanoğlu köyünde belediye teşkilatları kurulmasına karar verilmiştir. 9 Ekim 1956 tarihinde yürürlüğe girmiştir97.

1957 yılında Merkez ilçeye bu dönemde pek çok yeni köy bağlandığı görülmektedir. Kocaeli’nin İzmit ilçesi’ne bağlı olan Kara Diken köyü, Sakarya’nın Merkez İlçesi Adapazarı’na bağlanmış, Kandıra ilçesinin Şeyhler nahiyesine bağlı iki köyü, Sakarya ili Merkez ilçesinin Söğütlü nahiyesine dahil edilmiştir98. Aynı yıl, büyüyen Söğütlü nahiye merkezinde bir belediye teşkiline karar verilmiştir99.

Sınır belirleme çalışmaları devam ederken, 1957 yılında, Sakarya’nın Hendek kazasına bağlı Dereköyü ile, Karasu kazasına bağlı Yassıgeçit köyü bölgesindeki iki kaza arası sınır yeniden tespit edilmiştir. Buna göre; Bakacak Tepesinden başlayarak işlek araba yolunu takiben, Mehmet Sağlam tarlaları Dereköyünde kalmak üzere, buradan kuzeye

93 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/260.38.18.

94 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/252.28.9; Konukçu-Şahin; “Cumhuriyet Dönemi’nde Adapazarı ve Çevresinde Mülki Yapılanma”, s. 886.

95 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/260.39.18. 96 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/262.48.15.

97 Söğütlü, 1990 yılında Sakarya’ya bağlı kaza durumuna getirilmiştir. Sinanoğlu, 1995 yılından sonra Ferizli ilçesine bağlanmıştır. Ferizli’nin ilçe olması, Söğütlü ile aynı tarihte gerçekleşmiştir. Konukçu-Şahin; “Cumhuriyet Dönemi’nde Adapazarı ve Çevresinde Mülki Yapılanma”, s. 887.

98 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/263.2.14. 99 BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0/257.17.19.

yönelerek düz bir hatla Bıçkı Deresi diğer adıyla Yassıgeçit Deresi’ne, buradan Mustafa Kasım’ın evine ve buradan araba yolunu takiben üç yol kavşağı ve kuru dereyi takiben Ayı deresine ulaşan hat100 şeklinde belirlenmiştir.16 Mart 1957 tarihli kararla,