Derelerin Islahı

Şiddetli yağmurlar ve yağmurların yol açtığı nehir taşkınları nedeniyle oluşan seller, bölgede büyük hasarlara sebep olmuş, özellikle Mart- Nisan aylarında eriyen karların da etkisiyle hemen her yıl beklenen ve buna mukabil yetersiz kalınan bir sorun olarak adeta kronikleşmiştir.

Adapazarı, Sakarya Nehri’nin aşağı yatağında (Akova) denilen düzlükte kurulmuş bir yerleşim olduğundan, arazisi tamamen düzdür. Sakarya Nehri ve Mudurnu Çayı Akova’yı sular, Sapanca Gölü’nün fazla sularını boşaltan Çark Suyu da Adapazarı’nın kuzeyinde Söğütlü civarında Sakarya Nehri’ne ulaşırdı. Sakarya Nehri hemen her yıl, karların eridiği ve yağış miktarının arttığı ilkbahar aylarında yükselerek araziyi kaplamakta ve yakın köylerin arazisini basarak binlerce lira zarar açmakta idi292. Arşiv ve dönem gazete kayıtlarında Sakarya’nın taşması ve etrafındaki araziye zarar vermesi hakkında Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren çok sayıda haber yer almaktadır. Adeta alışılmış bir durum haline gelmiştir. Nehrin yatağının temizlenmesi zorunluluğu, her belediye başkanının çalışmaları ve vaatleri arasında yer almıştır.

Sakarya Nehri gibi diğer taşkın yataklarının da aynı şekilde ıslahına çalışılmıştır.

291 Sofuoğlu, “Adapazarı’nda Belediyecilik Faaliyetleri”, Sakarya İli Tarihi, s.1018-1019.

292 Hasan Muzaffer Balcıoğlu, “Ada Kariyesi’nden Sakarya Vilayeti’ne”, Ada Kariyesi’nden Sakarya

“1950-1951 arasında yapılanlar:

1. 1951’de 262.183 Türk lirası ile Sapanca –Yan Dere ıslahı ve Kumbaşı mahmuzları işi bitirilmiştir. Kumbaşı köyü, Sakarya’nın taşkınlık ve tahribatından korunmuş ve 200 hektar ekilebilir arazi kurtarılmıştır. 2. İzmit yan derelerinden Kelle ve Memeli Dereleri ıslahı için 96.402 Türk

lirası ile 150 hektar meyve ve sebze bahçeleri taşkınlık ve tahribattan kurtarılmış ve dere kenarındaki evler de su baskınından korunmuştur. 3. 71.301 Türk lirası ile Pamukova ana hendek ikinci kısmı inşaatına

1951’de başlanmış ve 1952’de bitirilmiştir. Böylece 200 hektar arazi kazanılmıştır.

4. 90.814 Türk lirası ile Gölcük, Değirmendere ve Tabakhane Dereleri ıslah edilmiş ve 150 hektar bağ-bahçe arazisi korunmuştur.

5. 282.701 Türk lirası ile Sapanca Yan Dereleri Sarp, Keçi ve Mahmudiye Dereleri ıslah edilmiş ve 200 hektar bağ-bahçe ve arazi ve tahribattan korunmuştur. Bu işler 1952’de başlanmış ve 1953’te bitirilmiştir.” 1951-52 arasında yapılanlar:

6. 69.763 Türk lirası ile İzmit yan derelerinden Kullar köyü taşkın ve tahribattan korunmuştur.

7. 91.324 Türk lirası ile Mudurnu kasabası içerisinde geçen dere ıslah edilmiştir. Bu yolla kasaba evleri ile 100 hektar bağ ve bahçeler taşkınlar ve tahribattan korunmuştur.

8. 539.722 Türk lirası ile Adapazarı-Gökçe Ören bataklıkları kurutulmuş, Gökçe Ören’de 1500 hektar arazi kazanılmış, Dinsiz’de 400 hektar taşkından korunmuş ve Akyazı’da 1500 metre tül beton kanal yapılmıştır.

9. 98.799 Türk lirası ile Adapazarı-Arifiye kurutma kanalı ikmal ve ıslah edilmiştir. Buradan 100 hektar arazi kazanılmıştır293.

10. 466.900 Türk lirası ile Pamukova ana Hendek 3. Kısım ıslahı ile Turgutlu ve Paşa Dereleri ıslah ve Cihadiye ile Mekece köyleri yanında Sakarya sol sahil tahkimatı yapılmıştır. 12 km2 sahil tahkimi ile 600 hektar arazi taşkından kurtarılmıştır.

11. 79.265 Türk lirası harcanarak Mudurnu ve Dinsiz Derelerinin ıslahı yapılmış ve buralardan toprak kazanılmıştır.

12. 2.800.000 Türk lirası ile Adapazarı-Gökçe Ören bataklığının kurutulması ve Çark Suyu ıslahı yapılmıştır. Bu şekilde 1500 hektar arazi kurutulmuş ve 500 hektar arazi de taşkından kurtarılmıştır.

1952-1953 arasında yapılanlar:

13. 300.000 Türk lirası ile Adapazarı Adliye köyünün 200 hektar bağ-bahçe ve arazi taşkından korunmuştur.

14. 430.000 Türk lirası ile İzmit bölge ve işletme binaları yapılmıştır. 15. 1.400.000 Türk lirası ile Adapazarı Dinsiz Deresi memba tarafı ıslah

edilmiş ve inşaatı yapılmıştır.

16. 29.999 Türk lirası ile Mesudiye Seddesi yapılmıştır. Böylece 500 hektar arazi kurtarılmış ve Mesudiye köyü taşkından korunmuştur.

17. 29.847 Türk lirası ile Kuşbaşı mahmuzları yaptırılmış,3.000 metre tülsahil tahkimiyle Kumbaşı köyü tahribattan korunmuştur.

18. 20.000 Türk lirası ile Rüstemler ila Çelebiler seddelerinin birinci kısmı ikmal edilmiştir. Böylece Rüstemler ve Çelebiler köyleri ile 150 hektar arazi taşkından kurtarılmıştır.

19. 1.142 Türk lirası ile Bedil Tahir köyü tahribattan ve 150 hektar arazi taşkından korunmuştur.

20. 8.229 Türk lirası Bedil Tahir köyünün ikinci kısmının da inşaatına başlanarak yapılmıştır.

21. 29.962 Türk lirası ile Kumbaşı mahmuzlarının ilinci kısmı ikmal edilerek Kumbaşı köyü tahribattan korunmuş ve 3000 tulda tahkimat yapılmıştır. 22. 47.962 Türk lirası ile Sakarya sol sahil seddeleri takviye edilmiş, 1500

hektar arazi taşkından korunmuştur.

23. 1.314 Türk lirası ile Dinsiz deresi üzerinde Yağ Basan Hamzaoğlu Değirmen bendi yıktırılmıştır.

1953-55 arasında yapılanlar:

24. 9.900 Türk lirası ile Sapanca İstanbul Deresi 1. Kısmı ikmal edilmiş ve Sapanca’nın bağ ve bahçeleri taşkından korunmuştur294.

25. 5.164 Türk lirası ile Kazancı Seddeleri ikmal edilmiş ve 150 hektar arazi taşkından korunmuştur.

26. 46.066 Türk lirası Kanlı Çay civarında Sakarya sağ sahil kapama ve mahmuz inşaatı ikmal edilerek, Geyve Kışla Çay 1200 metre sahil tahkimi tamamlanmıştır.

27. 4.738 Türk lirası ile Sapanca-İstanbul Deresi ikinci kısmı ikmal edilmiştir. 100 hektar Sapanca’nın bağ ve bahçeleri taşkından korunmuştur.

28. 2.117 Türk lirası ile Kumbaşı mahmuzları takviye edilmiştir. Bu suretle Kumbaşı köyü tahribattan kurtulmuştur.

29. 49.672 Türk lirası ile Sakarya sağ sahil seddeleri takviye edilmiştir. 16 parça köy ile 1860 hektar arazi taşkınlıktan kurtarılmıştır.

30. 330.000 Türk lirası ile Çaybaşı-Fuadiye kanal inşaatının birinci kısmı 1956’da başlayıp 1957’de bitirilmiştir. Bu yolla 7 parça köy ile 300 hektar arazi taşkınlıktan kurtarılmıştır.

31. 8.994 Türk lirası ile Kışla Çay seddesi inşa edilerek 2 köy ile 300 hektar arazi taşkından korunmuştur.

32. 9.029 Türk lirası ile Ali Fuat Paşa Deresi’nin sol sahil tahkimi yapılmıştır. Bu yolla Ali Fuat Paşa köyü ile 50 hektar arazi tahribat ve taşkından korunmuştur.

33. 3.431 Türk lirası ile Doğan Çay Deresi’ne üç adet mahmuz inşa edilmiştir. Böylece Doğan Çay köyü tahribattan kurtarılmıştır.

1955-56 arasında yapılanlar:

34. 30.000 Türk lirası ile Sakarya memba tarafı sağ ve sol sahil seddeleri 1956’da başlayıp 1957’de bitirilmiştir. Bu suretle 400 hektar arazi taşkından kurtarılmıştır.

35. 25.000 Türk lirası ile Akça Kamış Bataklığı birinci kısmı kurutulmuştur. 930 hektar arazi kurutulmuştur.

36. 16.000 Türk lirası ile Doğan Çay Kışla Çay köyü sağ sahil ikinci kısım inşaatı ikmal edilmiştir. Bu yolla Kışla Çay köyü tahribattan korunmuştur.

37. 48.900 Türk lirası ile Sakarya Nehri membaa taraf sağ ve sol sahil şeddeleri yapılmıştır. Böylece 1.000 hektar arazi taşkınlıktan korunmuştur.

38. 48.400 Türk lirası ile Çay Kışla ve Kanlı Çay deresi ıslah edilmiştir. Bu yolla 1.000 hektar arazi taşkınlıktan korunmuştur.

39. 33.830 Türk lirası ile Adapazarı Doğancılar Velioğlu Tepesi şeddeleri ikmal edilmiş, 100 hektar arazi taşkınlıktan korunmuştur.

40. 50.946 Türk lirası ile Adapazarı-Akçakamış bataklığının ikinci kısım inşaatı ikmal edilmiş, 930 hektar bataklık kurutulmuştur.

41. 53.958 Türk lirası ile Sapanca-Mahmudiye Deresi ıslah edilmiş, Mahmudiye köyü ile 150 hektar bağ-bahçe tahribattan kurtarılmıştır.

42. 100.000 Türk lirası ile Geyve Karaçalı Dere ıslahının birinci kısmı 1957’de başlanmış ve 1958’de bitirilmiştir. Böylece Geyve Kasabası’nın 300 hektar bağ ve bahçesi taşkından kurtarılmıştır.

1956’dan sonra yapılanlar:

43. 18.824 Türk lirası ile Sahan yan derelerinden Kurt Deresi sol sahil şeddesi ikmal edilmiş, Kurt köyü tahribattan ve 200 hektar bağ ve bahçe de taşkından korunmuştur.

44. 111.201 Türk lirası ile Geyve Karaçam Deresi’nin ıslahının ikinci kısmı ikmal edilmiştir. Geyve Kasabası’nın 300 hektar bağ ve bahçesi tahribat ve taşkından kurtarılmıştır.

45. 40.000 Türk lirası ile Tardiye-Yebeş şeddeleri ikmal ve takviye edilmiş ve köylerin 200 hektar bağ ve bahçesi tahribattan kurtarılmıştır.

46. 57.000 Türk lirası ile Turgutlu Deresi ıslahına başlanmıştır. Turgutlu köyü ile 100 hektar bağ ve bahçe tahribattan kurtarılmıştır.

47. 40.000 Türk lirası ile Sakarya sağ ve sol sahil şeddeleri inşaatına başlanmış ve kısa sürede bitirilmiştir. Böylece 500 hektar arazinin taşkından kurtarılması sağlanmıştır.

48. 229.368 Türk lirası ile Çaybaş-Fuadiye köylerinin Değirmendere

taşkınlarından korunması için inşaata başlanmıştır. 1957’de inşaatın bitmesi ile 7 parça köy ile 2.000 hektar arazinin taşkından kurtarılması sağlanmıştır”295.

Anlaşıldığı üzere, derelerin ıslahı konusu, 1950-1960 döneminde Adapazarı için üzerinde önemle durulan ve masraflı bir çalışma alanı olmuştur. Başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu çalışmalar, Sakarya coğrafyasının verimli tarım arazileri ile bağ ve bahçelerinin taşkınlardan korunması ve çiftçilerin zarar görmesinin önüne geçilmesi açısından önemli faydalar sağlamıştır.