Parklar ve Mezarlıkların Düzenlenmesi

Adapazarı, imar planına uygun olarak, büyük zarar gördüğü 1943 depreminden sonra adeta yeniden inşa edilmeye başlanmıştır. Her gün artan nüfusu sebebiyle, inşaatlar da hummalı derecede devam etmekle birlikte, 1950 yılından sonra belediye bütçesinin 1,5 milyonu geçmesi ile sosyal hayatı hedef alan çalışmalar da gündeme gelmiştir.

Belediye tarafından, ana caddeler ağaçlandırılarak yollara parke döşenmiş, şehrin üç yerine parklar yapılmıştır. Meşhur Çark mesiresi bu dönemde modern bir gazino ve mesire yeri olarak yeniden düzenlenmiş ve halkın kullanımına sunulmuştur245.

Adapazarı şehir merkezinde henüz bulunmayan Atatürk heykeli yapılması için kampanya başlatılmış. Bu kampanya, hem öğretmen ve hem de gazeteci olan Abdullah Çelik’in

241 Demokrat Sakarya, 1 Ekim 1954, Sayı: 89. 242 Sakarya Postası, 3 Ocak 1955, Sayı: 185.

243 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s. 154, 156. 244 Tunç, Demokrat Parti Döneminde Kocaeli 1950-1960, s.121.

girişimleriyle başlatılmıştır. Çelik’in konuyla ilgili güzel bir değerlendirme de sunan gazete yazısının bir kısmı şöyledir:

“Bu güzel şehirde mevcut olmayan hiçbir nesne yok diyebiliriz. Şehir her bakımdan güzel. Parkı var, sineması var, stadyumu var, çark gibi güzel bir mesire yeri var, asfaltımsı yolları var. Hani insanoğlunun rahatı için, insanoğlunun yüzünü ağartmak için her şey var. Ama topyekûn Adapazarılıların, Sakaryalıların yüzünü ağartacak, gelecek nesillere gurur ve iftihar kaynağı olacak bir eser yok. Onun da ikmali, bugünün gençliğine, bugünün bu şehri ve Atatürk severlerine düşüyor... Ve bir nebze vazifesini yapmış Atatürk çocuğu olmak için, aziz, vefakâr, fedakâr ve vatanperver Adapazarılıları, Sakaryalıları Atatürk’ün heykelinin yapılmasına daveti çıkar yol buldum. Bu şehrin münevverleri, aydın ve yarı aydınları el ele vermeliyiz. Bir “Atatürk Heykelini Yaptırma Derneği” kurmalıyız. Faaliyetimizi yeni kurulan Sakarya ilinin her ilçesine, bucağına ve hatta köyüne kadar göstermeli ve bir Atatürk heykeli uygun görülen yerine dikilmeli. Bu hususta resmî ve hususi müesseselerden, belediyemizden, vs. Yerlerden çok büyük yardımlar göreceğimizi katiyetle umuyoruz. Bir teşebbüs, hayırlı bir teşebbüs bekliyoruz”246.

1950-58 döneminde, 3 parkı mevcut olan Adapazarı’nda, Atatürk parkı ismiyle yeni, hepsinden geniş ve modern dördüncü bir park yapılmış, parkın ihata duvarı, kanepe inşaası, çiçeklendirilmesi ve genel çevre temizliği işlerine toplam 36.500 lira sarf edilmiştir 247.

1955’te hizmete giren Adapazarı Atatürk parkına, özellikle öğretmenlerin rağbet ettiği bir lokal açılarak, parkın onarımı ve çevre düzenlemesi tekrar yapılmıştır248.

İbrahim Bey Parkı’nın havuzu onarılarak, 270 m. lik uzun bir kanalizasyon hattı yerleştirilmiş249, Karasu Belediyesi tarafından da sahilde modern bir plaj gazinosu inşa edilmiştir250. Halkın mesire yerlerine ve plaja olan ilgisi yeni parkların da talep edilmesi

246 Demokrat Sakarya, 3 Temmuz 1954, Sayı: 15.

247 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ 3. Bölge Nüshası, s.153. 248 Demokrat Adapazarı, 5 Ekim 1959, Sayı:15.

249 Sakarya Ekspres, 14 Mayıs 1960, Sayı:797.

doğrultusunda ilerleyen yıllarda park yeri oluşturma, mesire yerleri düzenleme faaliyetleri devam etmiştir.

1957 yılında, yeni kurulmuş olan Adapazarı’nın Sapanca ilçesinde, Sapanca Gölü’nün batı kısmında Seka Kampı adı ile bir kamp bulunmaktadır. Belediye tarafından çevre düzenlemesi yapılmış olan bu kamp, sahip olduğu çocuk oyun bahçeleri, yeşillendirilmiş alanlar, dinlence yerleri ve plajıyla çevre ilçelerden yoğun ilgiyle ziyaret edilen bir tesistir. Adapazarı’na 1950-1960 dönemlerinde, park ve yeşil alan kazandırma bağlamında, İzzet Şükrü Enez, Gümrükönü’nde Atatürk Parkı’nı ve Kömürpazarı’nın orta bölümündeki Enez Parkı’nı, 1950’de, Ali Necdet Güven, Gümrükönü’ndeki kamu binalarını yıkarak Atatürk Bulvarı’nı, 1960’da, General Sedat Kirtetepe, Şemsiyeli Parkı 1962’de kazandırmıştır.

Adapazarı’nda, ıslaha tabi tutulan alanlardan biri de mezarlıklardır. Mezarlıklar belediyelerin tasarrufunda bulunmaktadır. Dolayısıyla bakımı ve onarımı da sorumluluk alanlarıdır251. Kanun çerçevesinde, mezarlıklarla ilgili taşıma ve kamulaştırma gibi çalışmaları bu hakka istinaden yürütmüşlerdir.

İzzet Şükrü Enez’in Adapazarı’na ait hatıralarında ifade ettiği üzere, 1940’ lı yıllarda şehir merkezindeki mezarlıklar oldukça çirkin bir görüntü sergilemekteydi. 1947 yılından sonra mezarlıkların belediyelere devredilmesi ile duruma el atılabilmiştir. Müftülük makamından izin alınarak atıl durumda kalan eski mezarlıklardan alınan kabirler, Yorgalar mezarlığına taşınmıştır. Kabirlerin taşınmasından sonra, Ankara’ya başvuru yapılmış gerekli izinler alınarak boş kalan bu arazilere çeşitli devlet kurumlarının inşa edilmesi sağlanmıştır. Bu arazilerde, halkın hizmetine sunulan çeşitli parklar ve devlet kurumları yapılmıştır. Örneğin, eskiden mezarlık olan sonrasında şehir merkezinde kalan sahada, Yeni Cami, Belediye Hizmet Binası, Postane, Çocuk Esirgeme Kurumu ile Yapı Kredi’ye ait binalar tesis edilmiştir252.

2511580 Sayılı Belediye Kanunu, “Madde 160- Metrük ve kimsesiz mezarlıklarla vakfa ait olan umumi

mezarlıklar bilümum hukuk ve vecaibi ile belediyelere devrolunmuştur. Bu kanunun neşrinden sonra belediyeler devren alıncaya kadar satılması memnudur. Bu kanunun neşrinden evvel Evkafça taksitle satılan mezarlıkların henüz istifa edilmeyen taksit bedelleri dahi belediyelere aittir. Belediyeler bu kanun mucibince yapılacak nizamnameye göre en çok on seneye kadar mezarlıklara ait tesisatı ikmal ederler”,

Resmi Gazete: Tarih: 14/4/1930 Sayı:1471.

252 İzzet Şükrü Enez’in hatıralarından naklen, Özdemir, Adapazarı-Sakarya’da Siyasi Hayat (1946-1960), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: 2011.

1950-60 döneminde mezarlıklar, şehrin ihtiyacını karşılar seviyede olup, en öne çıkan Yorgolar mezarlığıdır. Şehrin kuzeyinde 14.000 kişiye yetecek büyüklükte yeni bir mezarlık yapılmıştır. 8.500 liraya şehrin mezarlığına ait ihata duvarları tamamlanmıştır

253. Şehrin görünümünü bozmadan düzenlemeleri yapılmış, köy ve ilçelerin asri mezarlıkları da aynı şekilde ele alınmıştır.

Adapazarı Belediyesi bu dönemde, il genelinde bağlar ve örnek meyve bahçeleri tesis etmek için, 267.000 fındık, dut ve bağ çubuğu ile 6000 kavak fidanı dikmiştir. 47.000 adet armut, şeftali, erik, kiraz ve vişne fidanı dikilerek örnek meyve bahçeleri oluşturulmuştur254. Bu çalışmalar, şehir peyzajına katkı sağlamakla birlikte, köycülüğü sevdirme ve örnek bahçeler kurarak teşvik etme amacına da yönelmiştir.