Yeni Kurulan Siyasal Partiler

Anayasa hazırladıktan ve kabul edildikten sonra iş, siyasal arenada yeni aktörlerin rol oynayacağı ve tamamen 1980 öncesi siyasal yapısından farklı bir siyasi ortam kurmaya gelmişti. Bu dönemde yeni siyasi partilerin kuruluşu tamamen MGK

286

Özbudun, Türk Anayasa…, s.88.

287 _{Hakyemez, Yusuf Şevki, Militan Demokrasi Anlayışı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2000, s.32.} 288 _{Tanör, Bülent, Đki Anayasa:1961–1982, Beta Yayınevi, Đstanbul, 1986, s.76’dan aktaran Özbudun,} Türk Anayasa…, s.64.

289

kontrolü altında gerçekleşmiştir. Seçimlerin 1983 yılında yapılmasına karar veren Milli Güvenlik Konseyi, ‘sınırlı çok partili” yaşama geçme adına az önce değindiğimiz veto ve baraj sistemi mekanizmasını kullanmıştır290.

Bu doğrultuda kapatılan partilerin üyeleri yeni partilerin kurulması esnasında Milli Güvenlik Konseyi süzgecinden geçememişlerdir. Seçim barajı ile de 1980 öncesinde çok olan parti sayısı azaltılarak daha istikrarlı bir ortam oluşturulması amaçlanmış, olası yeni siyasal çekişmeler en aza indirilmeye çalışılmıştır.

3.1.3.1. Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP)

12 Eylül sonrasında kurulan ilk parti MGK’nın görevlendirdiği emekli Orgeneral Turgut Sunalp’ın girişimiyle kurulan Milliyetçi Demokrasi Partisi olmuştur. MDP’nin önceleri Başbakan Bülent Ulusu tarafından kurulması düşünülmüş fakat Ulusu’nun görevi kabul etmemesi neticesinde, parti Sunalp öncülüğünde 16 Mayıs 1983’te kurulmuştur291.

4 Haziran 1983’te Konseyden çok az veto yiyerek geçen parti hızlı bir teşkilatlanma sürecine girmiş ve kurulduğu andan itibaren de ‘devlet partisi’ yaftası altında anılan parti, programında açıkça 12 Eylül felsefesine vurgu yapmıştır. Seçim hazırlıkları yapılırken de Kenan Evren konuşmalarında, halkı MDP’ ye yönlendirme yönünde bir duruş sergilemiştir. Ancak bu tutum toplumda tek parti dönemini çağrıştırmış olup demokrasiye geçiş adı altında bir siyasal parti üzerinde vesayet kurma çabaları sergilendiğinden toplum tarafından kabul görmemiştir.292

3.1.3.2. Halkçı Parti (HP)

Cumhuriyet Halk Partisi’nin kapatılmasından sonra, sol bir partinin eksikliğini giderme adına kurulamasına izin verilen ikinci parti Halkçı Parti’dir. Parti, Başbakanlık eski müsteşarı ve bir zamanlar da Đsmet Đnönü’nün özel kalem müdürü olan Necdet Calp tarafından kurulmuştur. CHP’nin benimsediği gibi altı

290 _{Sarıbay, Türkiye’de Demokrasi …, s.64–65.} 291 _{Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi …, s.288.} 292

ilkeye parti programında yer verilmiştir293. 20 Mayıs’ta kurulan parti, 21 Temmuz’da Konsey’den icazet alarak seçimleri katılma hakkını elde etmiştir.

3.1.3.3. Anavatan Partisi (ANAP)

Anavatan Partisi, Ulusu dönemi hükümetinde Başbakan yardımcılığı da yapan 24 Ocak kararlarının mimarı olan Turgut Özal tarafından 20 Mayıs 1983’te kurulmuştur. MGK’ne sunulan 37 kurucu üyeden yedisi veto edilmiş ancak partinin kurulması için yeterli olan sayı sağlanmıştır. Parti kendisini milliyetçi muhafazakâr olarak tanımlamış, parti programı siyasal açıdan tutucu olmasına karşın ekonomik açıdan liberal bir politika esasına göre oluşturulmuştur294.

Anavatan Partisi, politik üslup açısından ılımlı ve birleştirici bir söylem üzerine inşa edilirken kapatılan siyasi partilerden geriye kalan boşluğu doldurma adına da liberal, Đslamcı, demokrat ve milliyetçi ‘dört eğilimi’ bünyesinde barındıran bir yapıda kurulmuştur. ANAP, özellikle zihinlerde yer eden devleti bürokratik vesayet aracı olarak algılayan anlayışı değiştirerek devleti, millete hizmet etmesi geren bir kurum şeklinde lanse etmesi, partinin imajını arttırmış, toplum nezdinde kabul görmesini hızlandıran bir etki yapmıştır295.

3.1.3.4. Büyük Türkiye Patisi (BTP) ve Doğru Yol Partisi

(DYP)

Siyasi partileşme sürecinde orta sağda kurulmaya çalışılan bir diğer parti ise Büyük Türkiye Partisi olmuştur. Demirel’in siyasi yasaklı olması üzerine onun önerisi ile emekli General Ali Fethi Esener tarafından Mayıs 1983’te kurulmuştur.

Kurucular arasında 16 Danışma Meclisi üyesinin yanında, eski AP milletvekilleri ve emekli müsteşarlar bulunuyordu. Partinin AP’nin devamı görünümünde olması MGK’nin dikkatini çekmiş ve parti MGK tarafından kuruluşundan 10 gün sonra 79 sayılı bildiri ile kapatılmış, Demirel başta olmak üzere

293 _{Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi …, s.289.} 294 _{Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi …, s.289.} 295

birçok AP’li ile Deniz Baykal’ın da aralarında bulunduğu 16 CHP’li seçim sonuna kadar gözaltında tutulmuşlardır296.

Bu gelişme üzerine 23 Haziran’da Doğru Yol Partisi’nin Đçişleri Bakanlığına verdiği kuruluş beyannamesiyle BTP’liler, yola başka bir parti görünümüyle devam etmeye çalışmışlardır. Ancak, sunulan 34 kurucu üyenin 30’u Konsey tarafından veto edilmiş ve seçime girme şartı olan 30 Ağustos tarihine kadar 30 kurucu üye oluşturamayan partinin kuruluşu geciktirilerek 6 Kasım seçimlerine girmesi engellenmiştir. Parti başına vetolu olan kurucu genel başkan Ahmet Nusret Tuna yerine Danışma Meclisi üyesi olan Yıldırım Avcı geçmiştir297.

3.1.3.5. Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP)

Sosyal Demokrasi Partisi, AP’den sonra onun çizgisini devam ettiren partiler gibi CHP’nin çizgisini devam ettirmek adına kuruldu. Ortanın solundaki boşluğu doldurma adına girişilen çabalar sonucu, partiyi Erdal Đnönü’nün kurması düşünüldü. Anayasanın müsaade etiği ölçüde Avrupai bir sosyal demokrat görüşü etrafında kurulmaya çalışılan parti, Đnönü’nün Konsey’den veto yemesi üzerine Cezmi Kartay genel başkan olmuştur.298

Seçime katılma şartlarını yerine getiremeyen parti ancak 8 Ekim 1983 yılında kurulabildi ve 6 Kasım genel seçimlerine katılamamıştır.

3.1.3.6. Refah Partisi (RP)

Milli Selamet Partisi’nin devamı olan ve Milli Görüş çerçevesinde kurulan parti 12 Eylül sonrasında kurulan bir diğer partidir. Necmettin Erbakan’ın siyasi yasaklı olması nedeniyle parti Avukat Ali Türkmen başkanlığında 19 Temmuz 1983 yılında kuruldu. Refah Partisi de gereken sürede kurucu üyelerini sağlayamadığından 6 Kasım genel seçimlerine katılamadı.

296 _{Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi …, s.290.} 297 _{Sarıbay, Türkiye’de Demokrasi …, s.72-73.} 298