Yansıtıcı Öğretmen 67 

Yansıtıcı öğretmen, öğretim sürecinde kendi iç dünyasını yani ruhunu ortaya koyar. Öğretmenlik bir bakıma kişinin ruhuna ayna tutmasıdır. Öğretmen aynada gördüklerinden kaçmıyor; aynaya içtenlikle bakabiliyorsa kendisini tanır. Öğrencileri, konu alanını tanımak ve bilmek de öğretmenlik açısından önem arz etmektedir. Ancak bir öğretmen kendisini yeteri kadar tanımadan öğrencilerini ve uzmanlaştığı konu alanını da tanıyamaz (Parker Palmer, 1998, s.2). Yansıtıcı öğretim süreci içerisinde yansıtıcı öğretmen oldukça önemlidir. Christodoulou (2010, s.12)’ye göre yansıtma öğretmen gelişimi açısından çok önemli bir anahtar beceridir. Yansıtıcılık bir öğretmen için sezgisel olabildiği gibi sistematik ve organize de olabilir. Yansıtıcılık öğretmenin güçlü ve zayıf yönlerini görebilmesini sağlar. Bu durumun aksi öğretmen gelişimini engeller.

Yansıtıcı bir öğretmen, kendi mesleki deneyimlerini etkili bir şekilde yansıtan ve öğrencilerin gelişimi ve değişimi için iyi uygulamalarını meslektaşlarıyla paylaşan kişidir (Wongwanich ve diğerleri, 2014, s.1645). Yansıtıcı öğretmen, yaratıcı, risk alan ve sezgisel bir kişidir. Yansıtıcı öğretmen, öz eleştiri yaparak kendini değerlendiren, yeni fikirleri benimsemeye açık, öğrencileri dinleyerek değerlendiren ve değişime istekli bireylerdir. Aynı zamanda yansıtıcı öğretmen, kendisinin farkındadır, karşısındakini önemser, fikirlerini öğrencileriyle ve meslektaşlarıyla paylaşır, öğrenme ortamı hazırlar ve yeteneklidir (Güney, 2008, s.58). Minott (2006, s.25) yansıtıcı öğretmenin, sezgi ve duygular gibi duyuşsal özelliklerinin de uygulamalarında oldukça önemli bir yere sahip olduğunu belirtmiştir.

Yansıtıcı öğretmenler, öğretme-öğrenme durumlarını sürekli değerlendirir ve onlarla ilgili değişiklik yapar, bütün yaptıklarını kontrol ederler. Yansıtıcı öğretmenler kendilerine, “Bu çocuğa yardım etmek için ne yapabilirim?” diyen ve eğitimin hedeflerini, araç-gereçleri ve yöntemleri sürekli gözden geçiren öğretmenlerdir. Yansıtıcı öğretmenler açık fikirlidirler. Kendi görüşlerine ve öğretim uygulamalarına karşı eleştiriye ve soruya açıktırlar. Olaylara çok yönlü bakarlar. Öğretimlerinin sorumluluğunu alırlar. Öğrencilerin bireysel, eğitsel ve duygusal gereksinmelerinden sorumludurlar. Yansıtıcı öğretmenler, kendi öğretimlerini incelerken içten davranırlar. Yansıtmayı ciddiye alırlar. Nasıl bir öğretmen oldukları ve yaptıkları eylemler hakkında dürüst olurlar. Yansıtıcı öğretmenler ilerisini görür ve öğrencilerinin de ileriyi görmelerine destek olurlar. Yansıtıcı öğretmenler gördükleri problemleri belirleyip bunları çözerken kendilerini geliştirmeyi hedeflemektedirler (Bağcıoğlu, 2000, s.584-585).

Yansıtıcı öğretmenler hata yapabilir öğretmenlerdir. Yansıtıcı öğretmenler bir tür süper kahraman değildirler. Yansıtıcı öğretmenler basit bir şekilde tüm öğrencilerinin eğitimini ve öğretmen olarak kendi eğitimlerini yaparlar. Hata yaptıklarında kendilerine çok acımasız davranmazlar. Hayal kırıklığına uğramadan işlerine devam ederler (Zeichner ve Liston, 1996, s.12).

Yansıtıcı öğretimde öğrenciler kendi öğrenme hedeflerini belirler ve öğrenmek için sorumluluk taşırlar. Kendi yanlışlarını görüp düzeltebilir, kendi görüşlerini açıklayabilirler, işbirlikçi küme çalışmalarına katılabilirler. Öğretmen, öğrencinin öğrenmesini sağlamak için ortam hazırlar. Basarı öğrenciye aittir. Öğretmen, öğrenciyi başarıya götüren yolu gösterir. Bu yönelim, aktif ve sorumlu öğrencileri teşvik eder. Bu, onlara neleri başardıklarını ve nelerde gelişmeleri gerektiğini yansıtacak zaman vererek, öğrencilere kendi kararlarını vermede güç verir ve bu gayretli öğrencileri kendi hedeflerini belirleme konusunda destekler (Ünver, 2003, s.2). Zira Güney’e (2008, s.47) göre de yansıtıcı düşünen öğretmenin yansıtıcı düşünen öğrencileri olacaktır. Yansıtıcı düşünen öğretmen yirmi birinci yüzyılın öngördüğü bilgi toplumuna duyarlı bireyler yetiştirilecektir.

Yansıtıcı model aynı zamanda öğretmene sınıfında bir araştırmacı rolü üstlenerek başarıyı yakalama fırsatı sunar (Christodoulou, 2010, s.16). Bölükbaş (2004, s.28) dersin akışına göre yansıtma yapan öğretmenin rolünün değişebileceğini belirtmiş, dersin başında öğrencilerin kendisini değerlendirmesini sağlarken ders sonunda da öğrencilerin dil kullanımlarını değerlendirebileceğini ifade etmiştir.

Zeichner ve Liston (1996, s.6)’a göre yansıtıcı öğretmenin beş anahtar özelliği vardır. Yansıtıcı öğretmen:

 Sınıf ortamında oluşan ikilemleri inceler, şekillendirir ve çözmeye çalışır.  Öğretim ortamına getirdiği soruların, varsayımların ve değerlerin farkındadır.  Öğrettiği kurumsal ve kültürel bağlamlar konusunda özenlidir.

 Öğretim programı geliştirme sürecinde yer alır ve okul değişimi çabalarında yer alır.

 Kendi mesleki gelişiminde sorumluluk alır.

Henderson (1992, s.33) ise merkeze ‘sorgulamacı yansıtıcı öğretmen’ öbeğini alarak yansıtıcı öğretmenin özelliklerini kümeleme yoluyla göstermiştir.

Şekil 6: “Sorgulayıcı yansıtıcı Öğretmen” çekirdek öbeği etrafında bir kümeleme (Henderson, 1992, s.34)   ARAŞTIRMACI YANSITICI  ÖĞRETMEN Farklı yollarla  görmeye çalışır  Daima geliştirmek ister  Düşünür Çözümler Yansıtıcıdır Problemleri hümanistik  açıdan çözer  Cesareti  kolayca kırılmaz  Görünenin  ötesine bakar  Araştırmacı  rapor tutma  Ayrıntıları  sorgular  Kaynağa gider  Tazminat  davası  Yeni şeyler  denemekten 

korkmaz Düşünceler _esnektir 

Keşfedilmemiş  yerleri keşfetmeye 

isteklidir  (Güçlerin muhalif olma ihtimaline  rağmen)  Başarısızlıktan  korkmaz Varsayımlardan  şüphe duyar  Öğretmenlik  yalnızca bir  meslek değildir  Öğrencilerin  kendilerini değerli  hissetmelerini ister  Empati kurabilir  Çocuk olanın ne  demek olduğunu  hatırlar  _{Diğerlerinin}  ilgileriyle yönlenir  Kendine güveni  fazladır Toplum için  kaygı duyar  Hayata pozitif  bakar  Öğrencilerin en iyi  yönlerini ortaya  çıkarmaya çalışır  Güç arayışında 

değildir  görmeye çalışır Büyük resmi 

Gerçekleri  ortaya çıkarır 

Doğruyu arar  Sansasyonel 

Öğretmen öğrencilerin yansıtma yapmalarında onlara yardımcı olurken kendisi de öz yansıtma yapmalıdır. Bu noktada öz yansıtmayı incelemek gerekir.

2.3.5. Öz Yansıtma  

Svec ( 2005, s.78) öz yansıtmayı, kişinin öğrencilerle, onların aileleriyle ve okuldaki meslektaşlarıyla etkileşim halindeki eylemleri üzerinde düşünmesi ve kendisiyle içsel diyalog kurması olarak tanımlar. Bu süreç kişinin kendisine ve diğerlerine karşı açık ve dürüst olmasını gerektirir.

J. Smyth (1989)’den aktaran Svec (2005,s.79) öz yansıtma sürecini 4 evreyle açıklar. Bunlar:

1. Betimsel Evre ( Ne oldu? Benim bu olay karşısındaki tepkim neydi?)

2. Bilgilendirici Evre ( Durum tam olarak neyle ilgiliydi?, Olay hangi ortamda gelişti?, Hangi sınıftı?)

3. Ayrımsal Evre (Olay neden oldu? Kim sebep oldu?)

4. Yeniden Yapılandırma Evresi (Durumu bilerek nasıl devam ederim?, Elde hangi yaklaşımlar var?, Elde edilenlerin kullanışlı bir şekilde uygulanması için neye ihtiyacım var?)

Yansıtıcı öğretmen öz yansıtma yaparken kendisine yukarıdaki evrelerde olduğu gibi sorular yöneltir ve bu soruların cevaplarıyla eğitim yaşantısını yönlendirir. Farklı yazarlar da öz yansıtma için çeşitli yansıtıcı sorular sorulması gerektiğini düşünürler. Richards and Lockhard (1996, s. 1)’ın yansıtıcı sorulardan bazıları aşağıda sıralanmaktadır.

 Kendi öğretimimle ilgili bilgiyi nasıl toplayabilirim?

 Öğretim-öğrenim hakkındaki inançlarım neler ve bu inançlar öğretimimi nasıl etkilemektedir?

 Bu inançların kaynağı nedir?  Nasıl bir öğretmenim?

 Hangi öğrenme stilleri ve stratejileri öğrencilerim için yararlıdır?  Öğretimimi değerlendirirken hangi kriterleri kullanıyorum?  Öğretmenlik rolümü öğrenciler nasıl algılamaktadır?  Bir deste öğrenme imkanlarını hangi etkililikte kullanırım?