1.1. YALIN YÖNETİM, YALIN ÜRETİM VE YALIN YÖNETİME TEMEL
1.1.5. Yalın Üretim Kavramı
Yalın üretim, bir taraftan kalite ve verimliliği artırarak maliyetlerin düşmesini sağlarken diğer taraftan müşterinin talepleri doğrultusunda ürün çeşitliliğini arttırmaya çalışan bir kavram olarak bilinmektedir. Yalın üretim geleneksel üretim ile karşılaştırıldığında yalın üretim sisteminde iş gücünün daha az olduğu, üretim alanının daha az olduğu ve maliyetlerin daha düşük olduğu görülmektedir. Yalın üretim sistemi uygulanması kolay sistem olarak bilinmektedir. Yalın üretim sistemi içinde başka teknik ve yöntemleri barındıran üretimin bütününe uygulanan bir sistem olarak ifade edilmektedir. Sistemin tüm noktaları birbirine entegre olmalıdır. Tam zamanında ve stoksuz üretim için kanban sistemi, çalışanların gereksiz zaman kayıplarını önlemek ve bir çalışanın birden fazla makine kullanabilmesi için U tipi hücresel yerleşim şekli gibi yalında kullanılan tüm teknikler bir bütün olarak algılanabilmektedir. Yalın üretim sistemleri işletmelerin çalışma şekillerinde oluşan problemleri ortaya çıkararak daha etkin bir çalışma ortamı oluşturarak işletmelere rekabet avantajı sağlamaktadır18. Yalın üretim sistemi diğer sistemleri içinde
barındıran, diğer sistemlerin çalışmasıyla etkin duruma geçen, işletmeleri her zaman içinde bulundukları rekabet ortamında bir adım öne çıkaran bir sistem olarak bilinmektedir.
Ürün ve hizmet üretirken sistemin israflardan arındırılarak sadeleştirilmesi; sunulan ürün ve hizmetin mükemmelleştirilerek işletmenin karlılığını arttırmayı amaçlayan kavram, sistem ve tekniklerin tümü yalın üretimi ifade etmektedir. İsraf, yalın düşünce sisteminde müşteri açısından bakıldığında herhangi bir değeri ifade etmeyen, müşterinin fazla bedel ödemek istemediği her şeyi kapsamaktadır. İşletmede ürünün tasarım noktasından sevkiyat noktasına kadar tüm ürün ve hizmet yaratma aşamalarında her türlü israfın (gerekli olmayan işlemler, hareketler, stoklar, gereğinden fazla üretim, hatalı üretim, gereksiz taşımalar ve yer değişiklikleri) ortadan kaldırılması ile birlikte; maliyetlerin düşürülmesi, müşteri memnuniyetinin
17 Natasa Vujica Herzog and Stefano Tonchia, ‘’An Instrument for Measuring the Degree of
Lean Implementation in Manufacturing’’, Journal of Mechanical Engineering, İtaly, 2014, Cilt: 12, 797-803, p. 802.
14
artırılması, piyasadaki koşullarına uyum sağlanması yalın üretim sisteminin hedefleri arasında yer almaktadır19. Her türlü israfların ortadan kaldırılmasına katkı sağlayan
yalın üretim anlayışı, işletme sisteminin de yüksek verimle çalışmasına katkı sağlamaktadır.
Yalın üretim sistemi, içeriğinde kullanılmayan unsurların olmadığı, oluşabilecek hataların, maliyetlerin, firelerin, işçiliklerin, müşteri memnuniyetsizliğinin ve stokların olabilecek en az seviyeye çekildiği sistem olarak tanımlanmaktadır20.
Yalın üretim sisteminde maksimum verim alınması için işletme ile ilişkili tüm birimler ile iletişim halinde bulunulmaktadır.
İşletmelerin ortaya ürün çıkarma ve hizmet sunma sürecinde yapılan tüm işlemlerin israflardan arındırılarak, değeri mükemmelleştirilerek ve bu işlemlerle birlikte işletmenin karlılığını arttırma amacını taşıyan kavram, sistem veya tekniklerin tümü yalın üretim olarak ifade edilebilir. Yalın düşünce sisteminde halk arasında bilinen anlamının dışında israf, müşteri açısından bakıldığında değer oluşturmayan ve müşterinin fazladan bedel ödemeyeceği her şeyi kapsamaktadır. Ürünün hammadde olarak işletmeye girişinden son ürün olarak çıkışına kadar oluşan her türlü israfın (aşırı üretim, beklemeler, stoklar, gereksiz işler, gereksiz hareketler, vb.) ortadan kaldırılması ile birlikte maliyetlerin düşürülmesi, müşteri memnuniyetinin artırılması, piyasa koşullarına uyum için gerekli esnekliğin kazanılması ve nakit akışının hızlandırılması yalın üretim sisteminde hedeflenmektedir21. Yalın üretim
sisteminde hem müşteri kazanmakta hem de işletme birçok noktada tasarruf yaparak kazanmaktadır.
Yalın üretim, yalın düşünce sisteminin tedarik zincirinin tüm noktalarına uygulanmasıyla genişlemektedir. Yalın düşüncenin; proje yönetimi, inşaat, tasarım vb. gibi iş süreçlerine uygulanmasının çok iyi belgelendirilmiş örnekleri bulunmaktadır22. Yalın üretime geçilebilmesi için işletmelerde öncelikli olarak yalın
düşünce sisteminin benimsenmesi ve uygulanması gerekmektedir. İşletmelerde yalın üretim kavramından ancak o zaman bahsedilebilir.
19 Aydın Yılmaz, ‘’Yalın Üretim Felsefesi’’, http://www.lean.org.tr/yalin-uretim-felsefesi/, (Erişim
Tarihi: 16.05.2016).
20 Türkan, a.g.e., s. 29. 21 Marchwinski vd., a.g.e., s. 8.
22 T. Melton, “The Benefıts of Lean Manufacturıng What Lean Thinking Has to Offer the Process
15
Şekil-2 Yalın Üretim Sistemi Prensipleri23
Yukarıdaki şekle bakıldığı zaman yalın üretim sisteminin beş temel basamağa göre şekillendiği görülmektedir. Yalın üretim sisteminin benimsenmesini sağlayan unsurlar olarak; değer yaratmak, değer akış basamaklarını belirlemek, değerin akışının sürekliliğini kazandırmak (sürekli akış), müşterinin isteğine ve talebine göre üretim yapmak (çekme prensibi) ve sürekli en iyisi hedeflenerek mükemmellik prensibinin belirlenmesi olarak bilinmektedir.
Yalın üretim, en az stok ve en mükemmel kalitede, en kısa sürede ve en düşük maliyetle kaliteli ürünlerin ortaya çıkarılması için bilinen en etkili yöntemlerden biri olarak bilinmektedir. İmalatta, takt süresi terimi, hareketli hat üzerindeki her iş istasyonuna tahsis edilen süreyi belirtmektedir. Yalın üretim takt süresini, tüm hattın bir seferde bir istasyonu ilerletebilmesi için görevini sağlam bir şekilde tamamlamasına izin vermektedir24. Yalın üretim işletmelerde zaman tasarrufu
sağlanarak daha hızlı üretim yapılmasına katkı sağlamaktadır.
23 Nevin Aydın, “Yalın Düşünce Sisteminin Üretime Sağladığı Katkılar”, ABMYO Dergisi, 2015,
Sayı: 40, 23-37, s. 30.
24 Bohdan Oppenheim, Lean for Systems Engıneerıng Wıth Lean Enablers for Systems
16
Yalın üretim yapısında hiçbir gereksiz unsuru taşımayarak hataların, firelerin, stokların, üretim alanlarının, müşteri memnuniyetsizliklerinin, işçiliklerin en aza indirgendiği üretim sistemi olarak ifade edilmektedir. Gün geçtikçe işletmeleri yalın felsefeye ve yalın hareketlere yönelten sebeplerin arttığı görülmektedir. Hammadde kaynaklarının bilinçsizce kullanılması, işletmeler arasında her geçen gün rekabet ortamının daha da yoğun bir hal alması, mal ve hizmet üretiminde kullanılan teknik ve yöntemlerin maliyetinin yüksek olması, kaliteli mal ve hizmet üretiminin önem kazanması, zamanın etkin kullanılması, müşteri memnuniyetinin artırılması gerekliliği ve işletmelerin karlılığını arttırmak istemeleri, işletmeler için yalın düşünce ve üretim sistemini benimsemeyi zorunlu kılmaktadır25. Uzun dönemde varlığını
devam ettirmek isteyen, rekabet avantajını elinde bulundurmak işletmeler ve müşteri memnuniyeti ile birlikte maliyetlerin düşmesini isteyen işletmelerin yalın düşünce ve üretim sistemini kabul etmesi ve uygulaması gerekmektedir.
Küreselleşen rekabet ortamının her geçen gün arttığı dünyada müşteri talepleri de giderek artmaktadır. İşletmeler müşterilerin iyi kalitede, uygun fiyat, kısa teslim süresi, daha fazla çeşit ürün gibi taleplerine cevap vermek durumundadırlar. Artık eskisi gibi, 1900’lü yılların büyüyen pazarlarında geçerli olan “ne üretirsem satarım, maliyetim yükselirse fiyatı artırırım, gecikirsem müşteri bekler” anlayışı geçerli kabul edilmemektedir. Çünkü artık işletmelerin eksik bulunduğu tarafları başka bir işletme tarafından kapatılabilmektedir. İşletmeler ister büyük olsun isterse küçük olsun varlığını devam ettirebilmesi için müşterinin değişen taleplerine cevap vermesi gerekmektedir. Günümüz koşullarında sadece birkaç çeşit mal üretilerek işletmelerin ayakta kalabilmesi pek mümkün görünmemektedir. Ürün kalitesi artık milyonda hata düzeyi ölçülmekte ve genellikle uluslararası regülasyonla belirlenmektedir. Bu çok yoğun olan kalite kontrol yöntemine göre işletmelerin üretim yapması gerekmektedir. Ürünün tasarımından başlanarak son ürün haline gelinceye kadar tüm sistemi ilk defada doğru üretecek hale getirebilecek sistemlere ihtiyaç olmaktadır. Rekabetin yoğun olduğu bir yerde fiyatlarda düşmekte ve sadece fiyatlar düşürülerek rekabet avantajı sağlanamamakta aynı zamanda maliyetlerinde düşürülmesi gerekmektedir. Küresel rekabette uzun dönemde artan belirsizliklerin tahmin edilmesi de zorlaşmaktadır26. Uzun dönemde rekabet etmek, maliyetlerin
düşürülmesi müşteri memnuniyetinin sağlanması ve bununla birlikte işletmenin karlılığının arttırılması yalın düşünce ve üretim sisteminin benimsenmesiyle mümkün görünmektedir.
25 Şeker, a.g.e., s. 450. 26 Marchwinski vd., a.g.e., s. 8.
17