Ücret Artışı

İşletmelerde üretilen mal ve hizmetlerin fiyatı ile çalışanın ücret seviyesi ve işletmeye olan maliyeti birbiriyle ilişkili bulunmaktadır. İşveren, istenilen özelliklere uygun çalışanın bulunmaması ve sendika gibi kuruluşların etkisi ile ücret düzeyini yükseltmek zorunda kalmaktadır. Mal ve hizmet fiyatları da buna bağlı olarak artış göstermekte ve burada çalışanın fonksiyonu da büyük önem arz etmektedir. İşveren, iyi bir yönetim tekniği uygulayıp ücret artışı ile çalışanın verimliliğini de arttırarak üretim artışını sağlayabilirse, çalışanın ücretinde yapılmış olan artışın mal ve hizmet fiyatlarını etkilemesi kısmen ya da tamamen engellenmiş olmaktadır169_.

Çalışanın ücret seviyesindeki artış, işine daha çok motive olup daha verimli bir şekilde çalışmasına neden olmaktadır.

Motivasyon uygulamalarına göre ücretlendirme yöntemi, işletmelerde farklı şekillerde görülmektedir. En çok kullanılan ve bilinen ücretlendirme yöntemi, dereceleme sistemidir denilebilir. Dereceleme sisteminde, bireysel motivasyon düzeyine göre ücret artışı yapılmaktadır. Çalışanların motivasyonu, beş dereceli bir skalaya göre yapılmakta ve derecelere göre önceden belirlenen amaca göre de artış yapılmaktadır. Beklenen motivasyon düzeyinin altında kalan çalışanlar için herhangi bir ücret değişikliği yapılmamaktadır170_{. Her çalışana, yaptığı işin ağırlığına ve}

önemine göre ücretlendirme yapılması, çalışan motivasyonunu etkilemektedir.

Standart ekonomi teorisi tahminine göre çalışan ücretlerinde yapılacak küçük bir artış karlılığı düşürmemekte; çünkü düşük ücret veren firmalar genellikle bu tür maliyet artışlarını absorbe etmek için çok rekabetçi ve çok küçük yapıda bulunmaktadırlar. Ampirik araştırmalara göre işletmelerin kar etkileri konusunda yetersiz olması, sürpriz olarak görülmemektedir. Rekabetçi pazarlarda işletmeler, ücretlerdeki küçük artışlara tepki olarak istihdamı azaltma yoluna gitmektedirler171_.

İşletmeler, çok küçük ücret artışlarıyla personeli daha fazla motive ederek daha iyi performans göstermelerine neden olabilirler. İşletmelerin bazıları ise çalışanlara yapılacak küçük ücret artışlarıyla ortaya çıkan maliyetleri, kimi çalışanları işten çıkararak kapatmaya çalışmaktadırlar.

169 _{Ertürk, a.g.e., s. 308.}

170 _{Sabuncuoğlu, Çlaışma Psikolojisi, a.g.e., s. 257.}

171 _{Sara Lemos, The Effect of the Minimum Wage on Prices, University of Leicester and IZA}

79

Motivasyonun sağlanması için ücret olayının işletmede konuşulmaması gerekmektedir. Ücret, yan ödemeler ve ikramiyeler, eğer çalışanın hayatında çok fazla öne çıkmışsa belirli bir süre sonra o çalışanın yaratıcılığı baskı altında kalmakta ve performansında düşüş görülmektedir. Edward Deci’ye göre işletmeler, parayı çalışanların motivasyonu için kullanırlarsa asıl o zaman çalışanların motivasyonunun düşeceğini savunmaktadır. En iyi strateji olarak çalışanlara düzgün bir ücret verilip para konusunun gündemden düşürülmesi görülmektedir. İşletmelerin bazıları bu konuyu, çalışanlarına ücret konusunu unutturacak düzeyde ödeme yaparak çalışanların işlerine odaklanmalarını sağlayarak çözmektedirler 172 _.

Çalışanlara, motivasyonu arttırmak için belirli bir iş karşılığında sürekli ek ücret, ikramiye ve yan ödeme yapan işletmelerde belirli bir süreden sonra herhangi bir ödeme yapılmadığı takdirde çalışanların gün içindeki motivasyonlarında düşüş görülebilir. Çok sık yapılan bu tür ödemeler, çalışanları bir süreden sonra tatmin etmeyecek düzeye gelmektedir. Uygulamaların çok sık yapılmaması ve rutin bir hale getirilmemesi gerekmektedir.

Çalışanlar her zaman daha yüksek miktarda para kazanmayı arzu etmektedirler. Ücret yani para işletmelerde yönetici ile çalışan arasında en çok konuşulan konulardan bir tanesi olarak bilinmektedir. İşletmelerde ücretlerin yükselmesiyle birlikte çalışanlarda beklentilerde artmaktadır. Çalışanlar ücretlerindeki artışa hiçbir zaman yeterlidir dememektedirler. İşletmelerde ücretlerin önemli olmasının birden fazla nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz173_:

- Ücret, bireyin yaşaması için gereken koşulları sağlamakta ve bundan dolayı da çalışmak için motive etmektedir.

- Ücret, çalışanın sadece işyerinde değil arkadaşları arasında, aile içinde kısacası çevresindeki diğer gruplar arasındaki statüsünü göstermektedir. - Çalışanın ücretindeki artış bir bakıma işindeki başarının onaylanması

anlamına gelmektedir.

- Para artışı çalışanın sosyal hayatındaki eksiklerini telafi edebilecek güce sahip bir araç olarak görülmektedir.

Ücret, çalışanların motive olmasında kullanılan en önemli maddi araçlardan biri olarak bilinmektedir. Ücret, çalışanların işlerinde sarf ettiği bedensel veya zihinsel emeğin karşılığı için ödenen maddi değer olarak ifade edilmektedir.

172 _{Pink, a.g.e., s. 195.}

173 _{Gisela Hagemann, Motivasyon El Kitabı, (Çeviren: Göktuğ Aksan), Rota Yayıncılık,}

80

Çalışanların örgüte bağlılık ve örgüte karşı duydukları güven bakımından önem arz eden ücretin, objektif kriterlere göre belirlenmesi gerekmektedir. İşletmelerde çalışanların; aldıkları ücretin neyin karşılığında olduğunu, yaptıkları işlerde gösterdiklerin performansın ücretlere nasıl yansıdığını veya işletmenin ücret belirleme politikasını bilmeleri gerekmektedir. İşletmeler, ücret politikasını belirlerken farklı çıkar gruplarının beklentilerini aynı noktada bir araya getirecek şekilde yapmaları gerekmektedir. Temel amaç, işletme maliyetlerinin arttırılmadan aynı zamanda çalışanların motivasyonunun artmasına neden olabilecek bir ücret politikasının yakalanabilmesi olmaktadır174_{. Ücret politikasının adaletli ve doğru bir}

şekilde belirlenmesi, hangi performansa göre hangi ücretin verileceğinin belirlenmiş olması ve çalışanların bunun farkında olması, çalışanların daha çok motive olmasına neden olmaktadır. Genel anlamda ücret, çalışanların motive olmasını sağlayan ve bununla birlikte performansının artmasına neden olan itici bir güç olarak görülmektedir. İtici gücün adaletli olmadığı ücretin adaletsizce ve dengesizce verildiği durumlarda, bir süreden sonra ücret bir motivasyon aracı olmaktan çıkmaktadır.

Belirli aralıklarla çalışanlarda ücret artışı yapılması bir noktaya kadar motivasyon arttırıcı etki gösterebilmektedir. İşletmelerin çalışanlara ara sıra ücret artışı yapması personelin doğal olarak hoşuna gitmekte ve çalışanlarda doping etkisi yaratmaktadır. Böyle bir ortamda çalışanlar işlerine daha iyi motive olup daha iyi performans gösterebilmektedir. Bu uygulama belirli bir süreden sonra çalışanlar açısından sıradanlaşmakta ve herhangi bir etki yaratmamaktadır. Yani personel belirli aralıklarla yapılan ücret artışından artık etkilenmemekte ve motivasyonu artmamaktadır. İşletme bu artışı sona erdirip artık düzenli aralıklarla ücret artışı yapmadığı durumda ise personelin motivasyonu ve verimi düşmektedir. Bu nedenle çalışanlara ücret artışı uygulaması yapılırken planlamanın düzgün yapılması gerekmektedir. Her zaman düzenli aralıklarla ücret artışı yapılması yerine işletmenin ekonomik durumuna göre artışlar yapılması motivasyon artışı için daha isabetli bir uygulama olarak kabul edilmektedir.