Değer Akışı Kavramı

İşletmelerde akışın olması, stokların hareketli olduğu anlamını ifade etmektedir. Stoklar hareket etmediğinde, belli bir süre sonra birikmeye ve yer işgal etmeye başlamaktadır. İşletmelerde bu tür problemlerin ortaya çıkmasını engellemenin yolu, stok yapılması için ayrılan alanın sınırlandırılması olarak karşımıza çıkmaktadır43_{. İyi bir akış sağlanması ve stok birikiminin engellenmesi için}

değer yaratmayan stoklarla süreçlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Süreçlerin de ortadan kaldırılması için işletmelerde müşteri ihtiyaç ve taleplerinin karşılamasını sağlayacak şekilde değer akışı durumunun önceden belirlenmesi gerekmektedir.

Yalın düşünce sisteminin ikinci aşamasında değer akışı prensibi bulunmaktadır. Değer akışı hammaddenin nihai ürüne dönüşme sürecindeki bir üreticiden diğer üreticiye ve son kullanıcıya kadar tüm süreçleri kapsayan, içinde

42 _{Djoko Setijono, The Development of Quality Management Toward Customer Value}

Creation, Växjö University Press, Swedish, 2008, p. 1.

43 _{Eliyahu M.Goldratt and Jeff Cox, Amaç Sürekli iyileştirme, (Çeviren: Ayşe Bilge Dicleli),}

25

çokça israfı barındıran bir kavram olarak ifade edilmektedir. Yalın düşünce sisteminde; bir kavramın somut ürün tasarımına, üretilen bir ürünün kullanıcının eline ulaşıncaya kadar ürün yapma veya hizmet sunma sürecindeki tüm aşamaları kapsamaktadır. Bu anlayış işletmelerin karşılıklı kazan-kazan sistemine dayalı bir ilişki kurmasına da yardımcı olmaktadır44_{. Değer akışı yalın düşüncenin önemli}

ilkelerinden biri olarak görülmektedir. Değer akışı işletmelerde tüm süreçleri içine alan ve bu süreçlerde ortaya çıkan israfların ortadan kaldırılmasına yardımcı olan bir kavram olarak ifade edilmektedir.

Değer akışı, bir şirketin yalın olma noktasında en zor kısımlarından biri olabilir. Akışın sağlanması için sistem düşüncesi gerekmektedir. Değer akışlarının tümünün, müşterilerin özel ihtiyaçlarını ve talep dalgalanmalarına rağmen verimlilik seviyelerini karşılayabilecek şekilde koordineli olmasına ihtiyaç duyulmaktadır. İşletmelerde değer akışı anlayışının olduğu bütün birimlerde çalışan tüm personelin müşteri ihtiyaçları konusunda, değer akışındaki süreç adımlarının birbiriyle olan ilişkisine hakim ve o süreci idare edebilecek bir anlayışa sahip olması gerekmektedir. Akışın kurulması, işletmelerde sadece süreçlerdeki israfların basit yöntemlerle gelişigüzel ortadan kaldırılmasını değil, aynı zamanda süreçlerin yalın uygulamalarına uygun bir biçimde çalışmalarını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesini gerektirmektedir. Akış kurulduktan sonra da akışta oluşabilecek kesintilerin kısa sürede fark edilmesini ve yerinin belirlenmesini sağlayacak şekilde; sürekli olarak izlenebilmesi, ölçülebilmesi ve yönetilebilmesi gerekmektedir. İşletmelerde, bir siparişin ilk elden alınıp ürünün teslim edilmesi noktasına kadar yapılan tüm katma değerli iş süreçlerinin doğru bir şekilde, sırasıyla ve doğru zamanda gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Değer akışı, hammaddenin en başından bitmiş ürüne dönüştürülmesine kadar katma değer üretim süreci adımlarının yanı sıra, katma değer süreç adımlarını desteklemek için ihtiyaç duyulan tüm faaliyetleri kapsamaktadır45_{. Değer akışı ürünün ilk halinden son ürün haline gelen kadar tüm iş}

süreçlerini içine almaktadır.

Değer Akışı Haritalaması (VSM), müşterilere ürün sunmak için; üreticiler, tedarikçiler ve distribütörler tarafından gerçekleştirilen faaliyetleri koordine etmek için gerekli malzeme ve bilgi akışlarını haritalama süreci olarak bilinmektedir. Geleneksel işlem eşleştirme araçlarının aksine VSM, sadece malzeme akışlarını değil aynı zamanda malzeme akışlarını işaretleyen ve denetleyen bilgi akışlarını da eşleyen bir

44 _{Marchwinski vd., a.g.e., ss. 9-10.} 45 _{Katko, a.g.e., s. 38.}

26

eşleme aracıdır, denilebilir. Gelişmiş görsel sunum, bir değer akışındaki katma değerli adımların tanımlanmasını ve katma değer vermeyen adımların veya atıkların (muda) yok edilmesini kolaylaştırmaktadır. VSM'yi kullanarak iş emirlerinin toplam işlem sürelerini ve mevcut iş yerinde çalışma zamanlarını azaltmak için birçok işletme ve üst düzey tedarikçiler, sadece mevcut tesis düzenlerini değil aynı zamanda malzeme taşıma, envanter kontrolü, satın alma ve zamanlama için mevcut sistemler değiştirmektedirler 46 _{. Değer akışı ile birlikte iş süreçleri önceden}

belirlenmektedir. İşletmeler böylelikle birçok alanda zaman kaybını önleyerek tasarruf sağlamaktadırlar. Zaman israfının önüne geçilerek işletmede çalışanlardan daha çok verim alınmaktadır.

Değer akışına bakıldığında değer yaratmayan yani israf olarak nitelendirilen tüm faaliyetleri içine aldığı görülmektedir. Belirtilen bu israfların ortadan kaldırılması zaman ve maliyet açısından işletmelerde bazı iyileşmelerin olmasını sağlamaktadır. Değer tanımlandıktan ve değer akışındaki israflar ayıklandıktan sonra işletmelerin değer yaratan aşamaların sürekli akışının gerçekleşmesini sağlamak yalın düşüncenin diğer boyutlarını kapsamaktadır47_{. Değer akışının doğru bir şekilde}

belirlenmesi süreçlerde ortaya çıkan israfların ortadan kaldırılmasına yardımcı olarak değer yaratan faaliyetlerin daha verimli hale gelmesini sağlamaktadır.

Değer Akışı Haritalaması katma değer içermeyen süreçlere dayalı Yalın iyileştirme fırsatlarını tanımlamak için kullanılan atık tanımlama aracı olarak ifade edilmektedir. Değer akışı haritalanmasında daha yoğun çalışamaya odaklanılmamakta, daha akıllıca çalışmaya odaklanılmaktadır. Değer akışı haritalamasında tüm girdileri, süreci ve tüm çıktıları içeren tüm sistem incelenerek değer akışının görsel tanımını oluşturulmaktadır. VSM, sistemin tümünde bulunan bağlantıları gösterir ve tüm faaliyetlerin mevcut durumuna meydan okumaktadır. VSM’de değer akışı içerisinde tanımlanan katma değerli olmayan atığın kaynaklarını tanımlanmaktadır48_{. İşletmede tüm atık işler ve zamanlar belirlenip çıkarıldıktan}

sonra değer akışı tamamen belirlenmiş ve uygulamaya hazır hale getirilmiş olunmaktadır.

46 _{Shahrukh A. Irani and Jin Zhou, “Value Stream Mapping of a Complete Product”, The Ohio}

State University Journal, 2009, 1-24, p. 1, http://www.lean-manufacturing-japan.com/Value% 20Stream%20Mapping%20of%20a%20Complete%20Product.pdf (Erişim Tarihi: 16.08.2016).

47 _{Marchwinski vd., a.g.e., s. 10.}

48 _{Gerhard Plenert, Reinventing Lean Introducing Lean Management into the Supply}

27