Laboratuvarlarda numunenin ya-k›lmas› veya gravimetrik analizler-de k›zd›rma, kül etme ifllemlerin-de kullan›lan cihazlard›r (Resim 3.25). F›r›n tipine göre 1200 °C’ye kadar yakma yapmak mümkün-dür. Bu f›r›nlar laboratuvar f›r›n›
ya da kül f›r›n› olarak da adland›-r›l›r. Yakma f›r›nlar›, kurutulan ve yak›lan materyalin saf bir madde veya sabit bir bileflime dönüflebil-mesi için gerekli olan yüksek s›-cakl›¤› sa¤lar. Elektrik ile ›s›t›l›r. ‹ç k›sm›, ›s›ya dayan›kl› seramikle ya-p›lm›flt›r. Seramik kaplaman›n ara-s›na ve alt›na yakmay› gerçekleflti-recek güçlü rezistanslar yerlefltiril-mifltir. Seramik kaplama ile d›fl yü-zey aras›, yal›t›m maddeleri ile
dol-durulmufltur. Otomatik ayarl› ve dijital göstergeli olanlar› da vard›r.
Yak›lacak numune önceden sabit tart›ma getirilip daras› belirlenmifl porselen veya metal krozelere konur, f›r›n›n içine yerlefltirilir. F›r›n, kül etme s›cakl›¤›na ayarlan›r ve ayarlanan s›cakl›¤a ulaflt›ktan sonra krozeler belirtilen süre kadar içeride kalarak örne¤in sabit bir bileflime gelmesi sa¤lan›r. Yakma ifllemi tamam-land›ktan sonra yakma kaplar› mafla yard›m›yla al›narak desikatöre aktar›l›r. Yak-ma kaplar›, f›r›na ›s› yükselmesi olYak-madan önce konulur. YakYak-ma ifllemi taYak-mamlan- tamamlan-d›ktan sonra numune hemen ç›kar›lmaz, s›cakl›¤›n yaklafl›k 100 °C’ye düflmesi beklenmelidir.
Yakma için uygun kroze seçilmifl olmal›d›r. Krozeler, yakmak için kullan›lan porselen veya soy metallerden yap›lm›fl malzemeleridir. Porselen krozeler, porse-lenden yap›lm›fl olup yüksek s›cakl›¤a dayan›kl›, de¤iflik çap ve büyüklükte olan-lar› yan›nda kapakl› olanolan-lar› da vard›r. 1400 - 1500 °C s›cakl›¤a kadar dayan›kl›d›r.
Nikel ve platin krozeler, nikel yada platin elementinden yap›lm›fl, yüksek
s›cakl›-¤a dayan›kl› krozelerdir. De¤iflik çap ve büyüklükte, kapakl› olanlar› da vard›r.
Yak›lacak örnekler yakma f›r›n›na nas›l konur?
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
OTOKLAVLAR
Bas›nç alt›ndaki doymufl buhar ile sterilizasyon, laboratuvar materyallerinin sterili-zasyonunda kullan›lan en etkili yöntemdir (Resim 10.1). Otoklavlar bu amaç için kullan›lan cihazlard›r. Normal flartlar alt›nda buhar›n s›cakl›¤› 100 °C iken, havas›
tamamen al›nm›fl ve 1 atmosfer bas›nç alt›ndaki doymufl su buhar›n›n s›cakl›¤› 121
°C’dir. Otoklavda sterilizasyon için 121 °C ve 132 °C s›cakl›k kullan›l›r. Bas›nç al-t›nda nemli ›s› ile sterilizasyon en h›zl›, basit ve etkili fiziksel sterilizasyon yönte-midir. Otoklavda içindeki bas›nc› göstermek için manometre, s›cakl›¤› göstermek için termometre ve su seviyesini göstermek için özel k›s›mlar› vard›r. Çeflitli tipleri bulunan otoklavlar›n, klasik tip otoklavlar›nda (yerçekimi otoklav›) kazan›n üst k›sm›ndan giren buhar içerdeki hava ile yer de¤ifltirir ve havay› afla¤› do¤ru iterek hava vanas›ndan ç›kmas›n› sa¤lar. Otoklavlamada sürenin uzun tutulmas›, buhar›n otoklavlanan materyalin içine girmesini ve otoklav torbas› içinde kalm›fl olan ha-van›n buharla yer de¤ifltirmesini sa¤lamak içindir. Ön vakumlu otoklav tipinde ise, kazana buhar verilmeden önce içerdeki tüm hava vakumlan›r. Vakumlama yap›l-d›¤›ndan s›v›lar›n sterilizasyonu için uygun de¤ildir, fakat sterilizasyon süresi daha k›sad›r.
Kitab›n›z›n “Ünite 10 - Laboratuvar Güvenli¤i ve Temizli¤i” bölümüne bak›n›z.
Otoklavlar›n çal›flmas› ve etkinli¤inin periyodik olarak kontrolü gereklidir.
Otoklavlanacak malzemelere yerlefltirilen ka¤›t bant veya benzeri bir tafl›y›c›ya em-dirilmifl kimyasal indikatörler, uygun s›cakl›k ve temas süresine maruz kald›klar›n-da renk de¤ifltirir. Renk de¤iflimi sterilizasyon iflleminin oldu¤unun göstergesidir.
Ucuz, kullan›m› kolay ve görsel olarak sterilizasyon ifllemine maruz kald›¤›n› gös-terir. Sterilizasyonun yeterlili¤i hakk›nda bilgi verir fakat etkinli¤i hakk›nda bilgi vermez. Vakumlu otoklavlarda günde bir kez uygulanmal›d›r. Ka¤›t fleritlere ino-küle edilmifl biyolojik indikatör sporlar sterilizasyon iflleminden sonra uygun bir inkübasyon dönemi içerisinde üremezlerse sterilizasyonun yeterli oldu¤unu göste-rir. Biyolojik indikatörle yap›lan kontroller otoklav›n sterilizasyon etkinli¤ini
de-¤erlendirir. Biyolojik indikatör olarak ›s›ya dirençli sporlar› olan Bacillus stearot-hermophilus standart sufllar› kullan›l›r. Otoklavlar biyolojik yöntemle haftada en az bir kez kontrol edilmelidir.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Laboratuvarda kullan›lan cam malzemeleri tan›mak.
Laboratuvarda kullan›lan çeflitli cam malzenin bi-leflim ve kaliteleri çok farkl›d›r. Is›tmada kullan›-lan deney tüpleri, beher, erlen, balon ve benzeri cam malzeme ›s›ya dayan›kl› camlardan yap›l›r.
Is›tma ifllemi uygulanmayan ölçü balonu, pipet, büret ve benzeri cam malzeme ise yumuflak cam-lardan yap›l›r.
Tart›m, santrifügasyon ve pipetleme gibi temel Laboratuvar uygulamalar›n› aç›klamak.
Santrifüj s›ras›nda tüplerin karfl›l›kl› ve eflit a¤›r-l›kl› olmalar› gerekir. Tart›m ve pipetleme ifllem-leri kantitatif analizlerde sonuçlar üzerinde çok etkili ifllemlerdir. S›v› hacimlerinin ölçülmesinde uygun ölçüm aletleri kullan›lmal›d›r.
Laboratuvarda kullan›lan temel cihazlar›
s›ralamak.
Is›tma ifllemlerinde kum banyosu, su banyosu,
›s›t›c›l› tabla ve etüv gibi çeflitli aletler kullan›l›r.
Kalitatif analizlere göre miktar tayini yap›lan kan-titatif analizlerde daha hassas tart›m için analitik teraziler kullan›l›r. Bir çok analiz s›ras›nda opti-mum pH. ve ›s› gereklidir. Tampon ve çözeltile-rin uygun pH da haz›rlana bilmesi pH metreleçözeltile-rin kullan›m› ile olur. Zararl› buhar ç›karan kimyasal maddelerin kab›n› açmak, duman oluflturan çö-zeltileri haz›rlamak ve alevlenen çöçö-zeltileri ›s›t-ma ifllemleri çeker ocaklarda yap›l›s›t-mal›d›r. Enfek-siyon riski olan biyolojik materyallerle çal›flma s›ras›nda biyolojik kabinler kullan›lmal›d›r.
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç31. Afla¤›dakilerden hangisi desikatörlerde nem çekici olarak kullan›lmaz?
a. Silikajel
b. Susuz kalsiyum klorür c. Hidroklorik asit d. Susuz kalsiyum sülfat e. Magnezyumperklorat trihidrat
2. Hangisi Laboratuvarda kullan›lan ölçü kaplar›ndan biri de¤ildir?
3. Mavi renkli pipet uçlar› hangi otomatik pipetlerde kullan›l›r?
a. 2-10 µl ölçüm hacimli b. 1000-5000 µl ölçüm hacimli c. 100-1000 µl ölçüm hacimli d. 1-5 µl ölçüm hacimli e. 10-100 µl ölçüm hacimli
4. I. Otoklav içindeki bas›nc› termometre gösterir.
II. Ön vakumlu otoklavda sterilizasyon süresi daha k›sad›r.
III. Ön vakumlu otoklavda s›v› sterilizasyonu yap›l-maz.
IV. Kimyasal indikatörler sterilizasyonun yeterlili¤i hakk›nda bilgi verir.
V. Biyolojik indikatörler sterilizasyonun etkinli¤i hakk›nda bilgi verir.
VI. Biyolojik indikatörlerle otoklavlar›n kontrolleri hergün yap›l›r.
Otoklavlar ile ilgili yukar›daki ifadelerden hangileri do¤rudur?
5. Mikroterazilerin kapasitesi ve duyarl›l›¤› hangi seçe-nekte do¤ru verilmifltir?
a. Kapasiteleri 500 g olup 10 mg’a kadar duyarl›-d›rlar.
b. Kapasiteleri 10-80 g olup 0.01 mg’a kadar du-yarl›d›rlar.
c. Kapasiteleri 200 g olup 0.1 mg’a kadar duyar-l›d›rlar.
d. Kapasiteleri 20 g olup 0.001 mg’a kadar duyar-l›d›rlar.
e. Kapasite 2,5 g, 0.00002 mg’a kadar duyarl›d›rlar.
6. H+ konsantrasyonu, OH- konsantrasyonundan kü-çük olan bir solüsyon pH metre ile ölçüldü¤ünde
afla-¤›dakilerden hangisi olabilir?
7. Bir santrifüjün dakikadaki devir say›s› 10 000 rpm ve ortalama r de¤eri 7 cm ise bu santrifüj için karfl›l›k ge-len RCF de¤eri nedir?
a. 32 000 x g b. 12 000 x g c. 10 000 x g d. 8 000 x g e. 6 000 x g
8. Afla¤›daki aletlerden hangisi ›s›tma ifllemlerinde kullan›lmaz?
9. Biyolojik kabinler neye göre s›n›fland›r›l›r?
a. Kabine al›nan hava ak›m miktar›na
b. Kabine al›nan hava ak›m sirkulasyon oranlar›na c. Egzoz sistemlerine
d. Kabine al›nan hava ak›m h›z›na e. Hepsi
10.Afla¤›daki kimyasal maddelerin hangisini aktar›rken çeker ocak kullanman›za gerek yoktur?
a. Hidroklorik asit
1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Laboratuvarda Kullan›lan Cam Malzemeler” konusunu gözden geçiriniz.
2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Laboratuvarda Kullan›lan Cam Malzemeler” konusunu gözden geçiriniz.
3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Laboratuvarda Kullan›lan Cam Malzemeler” konusunu gözden geçiriniz.
4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Otoklav” konusunu göz-den geçiriniz.
5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Laboratuvar Terazileri” ko-nusunu gözden geçiriniz.
6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “pH Metre” konusunu göz-den geçiriniz.
7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Santrifüj” konusunu göz-den geçiriniz.
8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Laboratuvarda Is›tma ‹fllem-lerinde Kullan›lan Aletler” konusunu gözden geçiriniz.
9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çeker Ocak ve Biyolojik Kabinler” konusunu gözden geçiriniz.
10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çeker Ocak ve Biyolojik Kabinler” konusunu gözden geçiriniz.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
S›ra Sizde 1
Cam, inert ve genellikle bütün kimyasal maddelere kar-fl› dirençli ve ›s›ya dayan›kl›d›r. Düflük yo¤unlu¤a sahip oldu¤undan, hafiftir. fieffaf oldu¤undan çal›fl›rken renk de¤iflimleri, hacim gibi özellikler rahatl›kla görülebilir.
Ucuz ve temizlenmesi kolayd›r
S›ra Sizde 2
D›fl atmosfer flartlar›ndan etkilenen kimyasal maddele-rin kurulu¤unu korumak amac›yla kullan›l›r
S›ra Sizde 3
En çok kullan›la›n ölçü kaplar› mezür, balon joje, pipet ve bürettir. Balon, erlen, beher, flifle gibi cam kaplar be-lirli hacimleri gösterseler de yaklafl›k hacmi belirledik-lerinden ve üzerlerinde hacim çizgisi bulunmad›¤›ndan ölçü kab› olarak kullan›lmazlar
S›ra Sizde 4
RCF = (1.119 x 10-5) x (rpm)2x (r) 14 000 = (1.119 x 10-5) x (rpm)2x (10)
rpm = 11 000 devir/dakika
S›ra Sizde 5
Su banyolar› suyun kaynama s›cakl›¤›na kadar olan ›s›t-malar ve yan›c› maddelerin buharlaflt›r›lmas›nda kulla-n›l›r. Baz› analizlerde haz›rlanan deneyler belirli bir sü-re, belirli s›cakl›ktaki suda inkübasyona b›rak›lmal›d›r.
S›ra Sizde 6
Yak›lacak örnekler önceden sabit tart›ma getirilip dara-s› belirlenmifl porselen veya metal krozelere ile f›r›n›n içine yerlefltirilir.
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar
Adam, B. (2000): Laboratuvar aletleri. Nobel Yay›n
Da-¤›t›m, Ankara.
Boyer, R.F. (1986): Modern experimental biochemistry.
Addison-Wesley Pub. Co. New York.
Burtis, C.A., Ashwood, E.R. (1999): Tietz textbook of cli-nical chemistry. 3. Ed. WB Saunders Company, Phi-ladelphia.
Schoeff, L.E., Williams, R.H (1993) Princiles of labora-tory ‹nstruments. Mosby, Missouri.
14 000
1.119x10-4 = rpm
( )
2Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
Laboratuvardaki otomasyonu ve otoanalizörü tan›yabilecek, Otomasyonun önemini ve çeflitlerini ifade edebilecek, Laboratuvar informasyon sistemini tan›yabilecek, Hastane sistemini aç›klayabileceksiniz.
‹çindekiler
• Otoanalizör
• Otomasyon
• Vakumlu tüp sistemi
• Laboratuvar otomasyonu
• Laboratuvar informasyon sistemi
• Hastane informasyon sistemi
Anahtar Kavramlar Amaçlar›m›z
N N N N
Veteriner Laboratuvar Teknikleri ve Prensipleri
• OTOANAL‹ZÖRLER
• OTOMASYON
• LABORATUVAR INFORMASYON S‹STEMLER‹ (LIS)
• HASTANE INFORMASYON S‹STEM‹