‹drar analizi için önerilen, sabah ikinci idrar›n toplanmas›d›r. Buradaki amaç, kon-santre ve asidik bir örnek elde etmektir. Sabah ilk idrarda gece uzun süre mesane-de bekleme nemesane-deni ile idrar elemanlar›nda olabilecek parçalanma da ikinci idrar-da görülmeyecektir.
Tam idrar analizi için hangi idrar örne¤i tercih edilir aç›klay›n›z.
‹drar analizi için önerilen, sabah ikinci idrar›n toplanmas›d›r.
‹drar örne¤i al›rken genital temizlik önemlidir. Kontaminasyonu en aza indir-mek için ilk olarak eller y›kanmal›, d›fl genital organ temizli¤inde hücre parçalan-mas›na yol açan dezenfektan maddeler kullan›lmamal›d›r. Diflilerde labialar›n ay-r›lmas›, erkeklerde penis üzerindeki derinin biraz geri çekilmesi ve temizli¤in su ile yap›lmas› yeterli olacakt›r.
Bebekler ve küçük çocuklar›n idrar› özel torbalar içinde toplan›r. Ticari olarak sa¤lanan bu torbalar, çocu¤un genital organlar›n›n etraf›na yap›flt›r›l›r. Çocuk r›n› yapt›ktan sonra bekletilmeden laboratuvara iletilir. Çok kritik hastalarda idra-r›n bakteriyolojik analizi için, idrar yollaidra-r›n›n t›kand›¤› durumlarda idrar, mesane-den kateterle al›n›r. Bu tip idrar numuneleri, ilgili hekimler taraf›ndan toplan›r. Ba-z› durumlarda erkeklerde, idrardaki kan veya iltihab›n nereden kaynakland›¤›n›
171
8. Ünite - Biyolojik Örnekleri Alma ve Saklama Koflullar›
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Analit: Analizi yap›lacak olan örnekteki aranan, ölçülmek
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
anlamak için üç kap içine idrar toplan›r. Bunun için, hasta bir defada boflaltt›¤› id-rar›n› 1.ve 3.tüpe az 2.tüpe ise daha fazla olmak üzere toplar. Her üç tüpte ç›plak gözle bulan›kl›k, mikroskopta lökosit ve eritrosit aran›r.
Kad›nlarda menstruasyon döneminde idrar testi yap›lmas› önerilmez. ‹drar tes-ti yap›lacak kad›n hastalar›n menstrual durumlar› mutlaka sorgulanmal›d›r. ‹drar örne¤i al›nd›ktan sonra en ideali mümkün olan en k›sa zamanda analizin gerçek-lefltirilmesidir. ‹drar›n pH ve ozmolalite durumuna göre hücreler k›sa sürede par-çalanabilmekte, bakteri üremesi analizleri etkileyebilmektedir. Örne¤in lökositle-rin bir saatten daha k›sa sürede parçalanabilece¤i bildirilmifltir.
‹drar stripleri, birden fazla test için ayr› reaksiyon ortamlar› içeren ve yar› kan-titatif ölçüm yapmaya imkan sa¤layan fleritlerdir. fieritin idrara dald›r›lmas›ndan sonraki okuma aflamas› gözle ya da otomatik strip okuyucular ile yap›labilmekte-dir. Strip okuyucular zamanlamay› kendileri ayarlar. E¤er okuma gözle yap›l›yor-sa, strip kutular›n›n üzerinde belirtilen zamanlamaya mutlaka dikkat edilmelidir.
fieritlerin saklama koflullar› önemlidir. Ifl›¤› geçirmeyen s›k› kapanan kaplarda, -ka-pa¤› mutlaka kapal› bir flekilde- serinde ve nemsiz ortamda tutulmal›d›r (buzdola-b›nda de¤il). ‹drar, flerit dald›r›lmadan önce iyice kar›flt›r›lmal›d›r. ‹drar çal›flma s›-ras›nda oda s›cakl›¤›na getirilmeli, strip idrar içinde tutulmamal›, hemen ç›kar›lma-l› ve idrar›n afç›kar›lma-l›r›s›, stripin kenar› kaba de¤dirilerek aç›kar›lma-l›nmaç›kar›lma-l›d›r. ‹drar fleritleri ile öl-çülen parametreler: pH, Özgül a¤›rl›k, Glukoz, Keton, Protein, Bilirubin, Ürobili-nojen, Nitrit, Lökosit Eritrosit (Hemoglobin)’dir. Her bir test, ayr› kimyasal reaksi-yonlar sonucu oluflan renklerin de¤erlendirilmesi ile ölçülür.
‹drar fleritleri ile ölçülebilen parametreler hangileridir?
‹drar›n mikroskopik incelenmesi kimyasal analizle birlikte böbrek ve idrar yo-lu hastal›klar›n›n tespitinde kullan›l›r. ‹drar mikroskopisinde en üstün teknoloji faz konstrast mikroskopidir. Ancak günümüzde yayg›n olarak ›fl›k mikroskopisi kulla-n›lmaktad›r. ‹drar uzun süre oda s›cakl›¤›nda beklerse, hücreler ve silendir gibi elemanlar enzim veya bakteriler taraf›ndan tahrip edilirler. Özellikle alkalik idrar-da hücre ve silendirler h›zla erirler. Bu nedenle idrar mümkün oldu¤u kaidrar-dar erken incelenmelidir.
Spot ‹drar Örneklerinin Toplanmas›
Yap›lacak analizin özelli¤ine göre idrar toplan›r. Herhangi bir anda ve kantitatif analiz için idrar numunesinin sabah idrar› olmas› uygundur. Bu idrar daha konsan-tredir; nadiren ç›kan maddeler kolayca tespit edilebilir.
24 Saatlik ‹drar Örneklerinin Toplanmas›
24 saatlik idrar toplamak için k›r›lmayan, temiz ve tercihan renkli yaklafl›k 4 L hac-minde kap kullan›lmal›d›r. Renkli kap bulunamazsa idrar kab› karanl›k bir yerde saklanmal›d›r. Sabah ilk idrar d›flar› yap›ld›ktan sonra gün boyunca ve gece yap›-lan di¤er idrarlar›n tamam› kaba konur. Ertesi gün sabah ilk idrar kaba konulduk-tan sonra toplama ifli sonland›r›l›r. Toplanan idrar buzdolab›nda saklan›r. Topla-nan 24 saatlik idrar bekletilmeden laboratuvara ulaflt›r›l›r. Örnek kabulü yap›l›rken idrar›n do¤ru toplan›p toplanmad›¤› mutlaka sorgulanmal›d›r. 24 saatlik idrar
örne-¤i kabul edildikten sonra miktar› ölçülmeli ve kaydedilmelidir. Tavsiye edilen ör-nek kar›flt›r›ld›ktan sonra analizler için 40 mL kadar idrar örne¤inin al›nmas›d›r. Ba-z› analitler için idrar örne¤i toplan›rken diyet gerekebilir. Örne¤in idrarda okzalat
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
7
tayini için idrar toplamadan önce, 3 gün boyunca baz› yiyeceklerin ve ilaçlar›n al›nmamas› gerekmektedir (Çay, kahve ve kakaolu içecekler, asitli içecekler, kaka-o içeren çikkaka-olata gibi yiyecekler, vanilyal› yiyecekler, turunçgiller (pkaka-ortakal, man-dalina gibi), kivi, muz yenilmemesi, aspirin ve alfa metildopa içeren tansiyon dü-flürücü ilaçlar›n doktorunuza dan›flarak kesilmesi gereklidir). Bu diyete uyularak analiz için asitli idrar toplama kab›na 24 saatlik idrar toplan›r.
24 saatlik idrar örne¤i nas›l toplan›r? Aç›klay›n›z.
Örnek kabulü yap›l›rken idrar›n do¤ru toplan›p toplanmad›¤› mutlaka sorgulanmal›d›r.
24 saatlik idrar örne¤i kabul edildikten sonra miktar› ölçülmeli ve kaydedilmelidir.
Hayvanlarda ‹drar Örneklerinin Al›nmas›
Hayvanlar idrar›n› yaparken veya kateter yard›m› ile idrar örnekleri al›nabilir. Labo-ratuvar hayvanlar›nda metabolik kafesler kullan›larak gaita ve idrar ayr› ayr› topla-nabilmektedir. Laboratuvar hayvanlar›nda ise idrar örnekleri idrar yapma s›ras›nda, uretran›n kateterizasyonu ile ve idrar kesesinin sistosentezi yoluyla al›nmaktad›r.
Uretran›n kateterizasyonu ile idrar›n toplanmas› daha çok tavflanlarda uygundur.
Sistosentezde idrar kesesi palpe edildikten sonra kanül ile idrar kesesine girilir.
‹drar Örneklerinin Saklanmas›
‹drar›n so¤ukta saklanmas› hemen her analiz için koruyucu nitelik say›l›r. ‹drarda kantitatif olarak tespit edilecek maddelerin sentezini, parçalanmas›n› veya yap›
de-¤ifltirmesini önlemek için uygun koruyucunun eklenmesi gerekir. Bu koruyucular analizden analize farkl›d›r. En s›k kullan›lan koruyucu maddeler, glasiyel asetik asit ve deriflik hidroklorik asittir. Ancak koruyucu madde seçiminin yap›lacak ana-lize göre özellik gösterebilir. En s›k kullan›lan koruyucu maddeler ve kullan›ld›k-lar› analitler özetle Tablo 8.3’de gösterilmifltir.
‹drar örnekleri saklan›rken dikkat edilmesi gereken koflullar nelerdir? Aç›klay›n›z.
Koruyucu madde Yap›lacak Test
Koruyucu madde yok sadece buzdolab›nda bekletilir.
Aminoasidler, amilaz, klor, bak›r, kreatinin, delta ALA, glukoz, a¤›r metaller (arsenik, kurflun, ci-va), histamin, immunelektroforez, Lizozim,metil-malonikasit,mikroalbumin, mukopolisakkaritler, porfobilinojen, porfirinler, potasyum, protein, protein elektroforezi, sodyum, üre, ürik asit, ksi-loz tolerans
10 g Borik asit Aldesteron, kortizol
10 mL 6N HCl
Kalsiyum, katekolaminler, sitrat, sistin, 5-HIAA, homovalinik asit, hidroksiprolin, magnezyum, metanefrinler, okzalat, fosfor, VMA
0,5 g Sodyum florid Glukoz
Eflit miktarda % 50’lik alkol Sitolojik inceleme
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
GA‹TA ÖRNEKLER‹
Gaitada gizli kan analizi, mide-barsak sistemi (gastrointestinal sistem) kanamalar›
ve malignite teflhis ve ay›r›c› tan›s›nda çok önemli bir testtir. Gizli kan analizi için az miktarda d›flk› yeterlidir. Test, gastrointestinal sistemdeki bir kanamay› tespit et-mek için yap›l›r. Kan gaitan›n herhangi bir k›sm›nda gizli kalabilece¤inden, analiz belirli sürelerde tekrarlanmal›d›r. Yalanc› reaksiyonlar›n önlenmesi için hasta üç gün süreyle proteinsiz diyete tabi tutulmal›d›r (pancar, ›spanak vb. sebzeler, demir preperatlar› testi bozar).
Barsaktan emilimin tam olup olmad›¤›n› belirlemek maksad›yla 72 saatlik ör-nekte ya¤ analizi yap›l›r. Gaita sindirim testleri de rutin (günlük) kullan›lmamakla birlikte barsak emiliminin yeterli olup olmad›¤›n› tespit amaçl› kullan›labilir (gaita-da ya¤, karbonhidrat, mineraller vb. aran›r).
Gastroenterite neden olan etkenin tespiti, parazit veya yumurtas›n›n aranmas›
için de gaita numunesi al›n›r. Gaitada parazit ve yumurtalar›n›n analizi mutlak ta-ze d›flk›da yap›lmal›d›r. Yine birkaç kez muayene edilmelidir.
Kemiriciler ve tavflanlar d›flk›lar›n› yediklerinden gaita örneklerinin toplanma-s›nda metabolik kafeslerin kullan›lmas› önerilmektedir. D›flk› örneklerini metabo-lik kafeste toplanabilece¤i gibi rektal sürüntü ile de al›nabilir. Fare ve rat gibi kü-çük kemiriciler tespit edilirken ele al›nd›¤›nda genellikle idrar ve gaitas›n› yapabi-lir. Az miktarda kullan›lacak numuneler için bu yöntem kullan›labiyapabi-lir. ‹drar kesesi üzerine bir miktar bask› yap›larak idrar miktar› art›r›labilir.