Laboratuvar personeli ve çevreyi enfeksiyon etkeni tafl›yan hava ve s›çramalardan korumak için hava ak›m› düzenlenmifl cihazlard›r (Resim 3.18). Kontrollü hava ak›-m› sa¤lamas› yan›nda hava içerisindeki mikroskobik partikülleri de HEPA filtre sis-temi ile uzaklaflt›r›r. HEPA filtre, havadaki 0.3 µm boyutundaki partikülleri % 99.9 etkinlikle süzebilen bir sistemdir. Biyolojik kabinler, ön aç›kl›ktan kabine al›nan hava ak›m miktar›/h›zlar›, sirkülasyon oranlar› ve egzos sistemlerindeki farkl›l›kla-ra göre 3 s›n›fa ayr›l›r. S›n›f II kabinleri Dünya Sa¤l›k Örgütüne (WHO) göre A1, A2 ve B1, B2 olmak üzere 4 alt s›n›fa ayr›lm›flt›r.
S›n›f I biyolojik kabinler personeli ve çevreyi enfeksiyon riskinden korumaya yönelik tasarlanm›fl, ürün koruma özelli¤i olmayan kabinlerdir. Ön aç›kl›ktan giren hava HEPA filtrelerden geçerek do¤rudan d›flar› at›ld›¤›ndan uçucu kimyasal mad-deler, radyoaktif maddeler ile daha güvenli çal›flma sa¤lar. Ekzos sistemi, do¤ru-dan d›fl ortama ba¤lant›l›d›r. Ön hava ak›m› WHO göre 0.36 m/saniye olmal›d›r.
S›n›f II biyolojik kabinler, personel ve çevre korumas› yan›nda ürün korumaya yönelik olarak da tasarlanm›fl daha kompleks yap›dad›rlar. Çal›flma yüzeyinden ön panel aç›kl›k alt›ndaki ›zgara sisteminden oda havas› do¤rudan HEPA filtrelerden geçerek önce temizlenir, sonra temizlenen hava ön aç›kl›ktan giren havaya güven-li hava duvar› oluflturacak flekilde çal›flma yüzeyine laminar ak›m flekgüven-linde bas›l›r.
Bir k›s›m hava egzosla d›flar› at›l›r. Risk grubu 2-3 mikroorganizmalar ile çal›fl›l›r-ken kullan›lmas› önerilmektedir.
S›n›f III biyolojik kabinler ise risk grubu 4 olan mikroorganizmalarla çal›flan 4.
biyogüvenlik seviyesindeki laboratuvarlarda kullan›lan tamamen kapal› sisteme sa-hip kabinlerdir. ‹ç hava sirkülasyonu yoktur. Çal›flma yüzeyine kabin ile kombine tasarlanm›fl lastik eldivenlerle ulafl›l›r. Materyal ak›fl› ve at›k yolu do¤rudan otaklav ba¤lant›l› oldu¤undan güvenlik maksimumdur.
Kitab›n›z›n “Ünite 10 - Laboratuvar Güvenli¤i ve Temizli¤i” bölümüne bak›n›z.
Resim 3.18 Biyolojik kabinler
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Biyolojik kabinlerde istenilen korunman›n sa¤lanmas› uygun flekilde kullan›l-mas› ile olmaktad›r. Ayr›ca y›ll›k kontrol, bak›m ve sertifikasyon ifllemleri yap›lma-l›, gerekli oldu¤unda filtre de¤ifltirilmelidir.
pH METRE
Bir litre çözeltideki hidrojen ve hidroksil iyonlar›n›n mol miktar› çözeltinin asitlik veya bazl›¤›n› belirler. Çözeltideki H+ve OH–iyonlar›n›n say›s› her zaman tam bir rakamdan çok küçüktür ve küçük de¤erlerin anlafl›lmas›, birbiriyle karfl›laflt›r›lma-s› zor oldu¤undan Danimarkal› biyokimyac› Sörensen H+ konsantrasyonunu ifade etmek için daha pratik olan pH kavram›n› ortaya atm›flt›r. pH; H+ konsantrasyonu-nun negatif logaritmas›d›r.
PH= - log H+
Su gibi nötral s›v›larda H+konsantrasyonu kadar OH– konsantrasyonu vard›r.
H+ konsantrasyonu, OH– konsantrasyonundan büyük olan solüsyonlar asittirler.
H+konsantrasyonu, OH–konsantrasyonundan küçük olan solüsyonlar baziktirler.
Kitab›n›z›n “Ünite 2 - Laboratuvarda Temel Hesaplamalar” bölümüne bak›n›z.
pH ölçümü, ya kolorimetrik yöntemlerle indikatörler ile yada elektrometrik yöntemlerle pH metre cihaz›nda ölçülür. Kolorimetrik yöntemlerde; indikatör ad›
verilen, zay›f asit veya baz özelli¤inde, iyonize olduklar› zaman renk de¤iflikli¤i gösteren çözeltiler yada bu çözeltilerle haz›rlanm›fl pH ka¤›tlar kullan›l›r. Belirli pH de¤erinde belirli bir renk gösteren indikatörlerin pH’s› bilinen bir çözeltide
yapt›-¤› renk ile pH’s› aranan ortamda yapt›yapt›-¤›
rengin karfl›laflt›r›lmas› esas›na dayanmak-tad›r. Basit ve ucuz bir yöntemdir, fakat hassas de¤ildir.
pH ölçümlerini daha do¤ru ve hassas olarak potansiyometrik yöntemle ölçen özel aletlere pH metre (Resim 3.19) de-nir. Hidrojene hassas bir elektrodu vard›r.
De¤iflik hidrojen iyonu konsantrasyonla-r›ndaki çözeltilere dald›r›lan elektrotlar›n potansiyellerinin farkl› olmas› esas›na gö-re çal›fl›r. pH metgö-relerde çözeltiye dald›r›-lan cam bir elektrot vard›r ve bu elektrot ile pH: 0-14 aras›nda ölçülebilir. Elektrot-lar›n H+ iyonElektrot-lar›n›n geçirebilme özellikle-ri vard›r ve cam membran›n iki yüzü ara-s›nda pH’ya ba¤l› bir potansiyel fark olu-flur. Elektrodun kalibrasyonu pH’s› bilinen standart solüsyonlarla yap›l›r. pH tayini ya-p›l›rken alet önce pH’s› belirli bir tampon çözelti ile ayarlan›r ve daha sonra tayin edilecek çözeltiye elektrotlar dald›r›l›r ve skalada çözeltinin pH’s› okunur. Baz› aletler 0.01 pH fark›n› kesin olarak tayin ede-bilecek kadar hassast›r. Bu elektrotlar çabuk kurudu¤u için sürekli olarak distile suyun içinde tutulur. pH ölçümü sonras› distile suyla iyice y›kand›ktan sonra elek-trot su dolu kab›n içinde olacak flekilde yerlefltirilir.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Resim 3.19 pH Metre
Kitab›n›z›n “Ünite 5 - Laboratuvarda Kullan›lan Temel Analiz Yöntemleri” bölümüne bak›n›z.
pH elektrot cam›n›n önemli özelli¤i; H+’nun bu yüzey reaksiyonuna fevkalade selektif olmas›d›r. Elektrot; bir plastik veya cam tüp olup, ucunu pH’a hassas cam bir membran kapatmaktad›r. Membran genellikle 50 µm kal›nl›¤›nda oldu¤undan çok kolay k›r›labilir.
‹ndikatör (belirleyici) elektrotun yar› hücre potansiyelinin; solüsyondaki parti-küllerin aktivite veya konsantrasyonlar›ndaki de¤iflikliklere karfl› hassas olmas› ge-rekir. Di¤er elektrot ise referans elektrotudur. Referans elektrotun yar› hücre po-tansiyelinde de¤ifliklik olmaz. ‹ndikatör elektrot seçici olmal›d›r, türe selektifli¤i önemlidir.
AgCl ile kaplanm›fl gümüfl bir telin dald›r›ld›¤› 0.1 M HCl solüsyonu içteki Ag/AgCl referans elektrotunu oluflturur ve ampul fleklindedir. Bu internal solüsyon membran›n iç yüzeyi ile karfl›laflan H+’nunun dura¤an aktivitesini korur. Koruyu-cu bir kablo internal Ag tel ile d›fltaki pH sayac› aras›nda elektriksel ba¤lant›y› sa¤-lar. Camda Na+hareketi cam membranda elektriksel ak›m›n geçirgenli¤ini sa¤lar.
Distile su da negatif yüklü oksijen iyon-de¤iflim yeri olarak hizmet görür. Bu pH cevab›n›n temelini oluflturur. Potansiyel pH cevab› 0 ile 14 de¤erleri aras›nda s›ralan›r. Membran yüzeyi bir kaç saat içinde dehidrate olaca¤›ndan cam membran deiyonize su içine dald›r›l›r. Bu su al›m› cam›n kademeli çözülmesine rehberlik eder. Islat›ld›¤›nda hidrate olan tabakan›n sadece 10-4nm veya daha az kal›nl›kta oldu¤u saptanm›flt›r.
Elektrot asitle ›slat›ld›¤›nda Na+ile H+yer de¤ifltirir. H+’ne hassas membran te-rimi; hidrate telde Na+ile H+iyon de¤iflimi sonucu geliflen yüzey potansiyeli ola-rak anlafl›labilir. Elektrot membran› alkali solüsyona dald›r›ld›¤›nda ise membran-daki H+’nu solüsyona do¤ru hareket eder ve membranda H+ile Na+iyon de¤iflimi meydana gelir. ‹nternal solüsyondaki H+iyonlar›n›n dura¤an aktivitesi sabit tutu-larak iç membran potansiyeli de¤iflmez tutulur.
Do¤rusal cevap dizisi 2-12 pH de¤erlerindedir. Özellikle Na+gibi monovalan katyonlarla etkileflim oldu¤undan 10’un üzerindeki pH de¤erlerinde cam elektro-tun hassasiyeti azalabilir. Bununla beraber monovalan (tek yüklü) katyonlar›n hid-rate tabakaya do¤ru hareketleri ve girifli yavaflt›r. 2+veya 3+de¤erlikli multivalan (çok yüklü) katyonlar ise kar›fl›kll›¤a yol açmazlar.
pH elektrotu hidratasyonunu sa¤lamak için devaml› olarak deiyonize suda ve-ya özel saklama solüsyonunda tutulmal›d›r. Ölçüm s›ras›nda s›cakl›k dü¤mesi oda s›cakl›¤›na ayarlan›r. Saklama solüsyonundan ç›kar›lan elektrotun ucu yumuflak bir bez yada ka¤›t havlu ile kurutulur. Sonra elektrot standart solüsyona dald›r›l›r ve kalibrasyon yap›l›r. Elektrot standart solüsyondan ç›kar›l›r ve deiyonize su ile bol-ca y›kan›r. Gazl› bez ile kurutulur ve yine pH’s› bilinen ikinci bir solüsyonla kon-trol edilerek ince ayar› yap›l›r. Bu solüsyondan da ç›kar›lan elektrot deiyonize su ile bolca y›kan›r, kurutulur. Art›k elektrot pH’s› ölçülecek olan solüsyona dald›r›l›r, biraz bekledikten sonra pH metreden s›v›n›n pH’s› okunur. Solüsyondan ç›kar›lan elektrot tekrar deiyonize su ile y›kan›r, saklama solüsyonuna dald›r›l›r ve statifine yerlefltirilir.
69
3. Ünite - Temel Laboratuvar Aletleri
S O R U D ‹ K K A T DÜfiÜNEL‹M
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T