SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Kan gazlar› ve analizi:
Arteriel kan gazlar› analizi hastan›n asit-baz durumunu de¤erlendirmemizi ve solunum fizyolojisi hakk›nda önemli fikir sahibi olmam›z›
sa¤layan de¤erli bir laboratuvar yöntemidir. Kan gaz› analizinde parsiyel arteriel oksijen bas›nc›
(PaO2), parsiyel karbondioksit bas›nc›
(PaCO2) ve pH elektrotlar arac›l›¤› ile ölçülür, HCO3 ise “Henderson-Hasselbach”
denkleminden hesaplan›r.S O R U D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
• Uygun ven seçilir. Yetiflkinlerde antekubital fossada kal›n ve derinin yüze-yine yak›n ven tercih edilir. Kan al›nacak bölgenin çevresi temizlenir. Deri-nin kendi halinde kurumas›n› beklenir. Kan alma bölgesiDeri-nin 10-15 cm üze-rinden turnike uygulan›r.
• Kan alma tüpü tutucusuna i¤nesi vidalan›r. Vene girmek için i¤ne ucu, kan al›nacak venle hizalanarak ve deriye yaklafl›k 15 derecelik aç› yapacak fle-kilde ven içerisine itilir. ‹¤ne yerine yerlefltikten sonra tüp, t›pay› delmek ve vakumu boflaltmak amac›yla ileri (adaptöre do¤ru) bast›r›l›r. Kan tüpün içi-ne akmaya bafllad›¤›nda i¤içi-neyi hareket ettirmeden turnike gevfletilir. Vakum bitinceye kadar tüp doldurulur. Sonra tüp adaptörden çekilerek, istenilen di¤er testler için uygun tüpler s›ra ile tüp tutucusuna yerlefltirilir.
Kan alma tüpleri ve i¤neleri hakk›ndaki bilgi ünitenin ilerleyen bölümünde verilmifltir.
• Kan alma ifllemi tamamland›¤›nda, i¤ne geri çekilir ve s›z›nt› olmamas› için hastaya kuru gazl› bez veya pamuk verilerek kan al›nan bölgeye bast›rmas›
istenir. Hastan›n kolunu yukar›ya do¤ru tutmas›n› söylenir.
• Tüpler katk› maddesi veya antikoagulan içeriyorsa, kan alma ifllemi sonra-s›nda yavaflça 5-10 kez ters çevirerek kar›flt›r. Kesinlikle çalkalanmaz.
• Hasta kontrol edilir. Kullan›lan ve kirlenen malzemeler uygun at›k kaplar›-na at›l›r.
• Örnek alma zaman› kaydedilir.
• Tüplerin uygun laboratuvarlara iletilmesini sa¤lan›r.
Venöz kan al›m› s›ras›nda hastan›n kolunu omuzdan bile¤e kadar düz uzatma-s› sa¤lanmal›d›r. Büyük yaral› veya hematomlu koldan, mastektomili kad›nlarda memenin al›nd›¤› taraftaki koldan kan al›nmamal›d›r. Hastadan ne kadar hacimde kan al›naca¤› belirlenmeli, istenen testler için uygun say›da ve türde tüp ve uygun i¤ne (kanül) seçilmelidir. En s›k kullan›lan i¤neler 19-22 numarad›r (G). ‹¤ne nu-maras› büyüdükçe çap küçülür. Normal eriflkinde genellikle 20 numara i¤ne tercih edilir. Uygun ven seçiminde elle yoklama ven seçimini kolaylaflt›r›r. ‹nfüzyon ya-p›l›yorsa infüzyon 3 dakikal›¤›na durdurulmal› ve sonra tercihen di¤er koldan kan al›nmal›d›r. Turnikenin uzun süre tutulmas› kan›n bileflimini belirgin de¤ifltirir. Ve-ne girilmeden önce yumruk aç›l›p kapat›lmamal›d›r. Bu hareket, plazma potas-yum, fosfat ve laktat konsantrasyonlar›n› artt›r›r. Önce katk› maddesiz tüplere son-ra katk› maddeli tüplere kan al›nmal›d›r.
Venöz kan al›m› s›ras›nda dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir? Aç›klay›n›z.
Kan örnekleri al›n›rken önce katk› maddesi olmayan tüplere, sonra katk› maddeli tüplere kan al›n›r.
Her ne kadar art›k kan al›m› hemen hemen her yerde vakumlu tüplerle gerçek-lefltiriliyorsa da bazen enjektörle de kan al›m› yap›labilmektedir. Bu durumda en-jektöre al›nm›fl kan›n, hemoliz olmamas› için, i¤ne enjektörden uzaklaflt›r›ld›ktan sonra, haz›rlanm›fl tüplere yavaflça ve tüp kenar›ndan kayd›rarak dikkatli bir flekil-de aktar›lmal›d›r. Aktar›mdan sonra tüplerin a¤z› kapat›lmal›d›r.
Turnike: Kan ak›fl›n›
yavafllatmak ve al›nmas›n›
kolaylaflt›rmak için uygulanan bant veya sarg›ya turnike denir. Venöz kan ak›m›n› yavafllatmak için direnç oluflturulunca damar belirgin hale gelir ve kan al›nmas› kolaylafl›r.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Arteriyal Kan Örneklerinin Al›nmas›
Arteriyel kan al›nmas› el bile¤indeki radial arterden, dirsekteki brakial arterden, ka-s›ktaki femoral arterden, yeni do¤anlarda umbilikal arterden (kateter ile) al›nmakta-d›r. Uygun arter seçimi yap›ld›ktan sonra arter palpe edilir ve bölge %70’lik izopro-pil alkol ile temizlenir. Bölge kuruduktan sonra arteryal kan al›m› gerçeklefltirilir.
‹nsanlarda arteryel kan hangi arterlerden al›n›r?
Arteryal kan, enjektör i¤nesiyle heparinli tüplere al›n›r. Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI) H11-A4’de önerilen arteryal kan al›m› tekni¤i özetle flu flekildedir:
• Kan gaz› enjektörü haz›rlan›r. ‹¤ne ile (brakial arter için 18-20 G) 45-60 de-recelik aç›yla (femoral arter için 90 derece) deriden yavaflça ve dikkatlice gi-rilir. 23-25 G i¤ne kullan›lacaksa radial arterden girmek için bile¤in dorsif-leksiyonu gereklidir. E¤er artere girilmiflse enjektörde pulsasyon hissedilir.
Enjektör pistonu çekildikten sonra hava geliyorsa enjektör geri çekilir.
• Arteryal kan al›m› gerçeklefltikten sonra enjektördeki heparin ve kan›n ka-r›flmas› için enjektör alt üst edilir. Lökositlerin oksijen tüketimini en aza in-dirmek için buz üzerine yerlefltirilir.
• Kan alma ifllemi tamamland›¤›nda en az 2 dakika boyunca, tercihen 5 daki-ka kuru gazl› bez ile daki-kan al›nan bölgeye bas›nç uygulan›r ve s›k›ca bandaj-lan›r. Farkl› kal›nl›kta i¤ne uçlar›n›n kan gaz› üzerine olan etkisi
incelendi-¤inde 19 numara 25 numaral› i¤neyle Pco2ve Po2ölçümlerindeki farkl›l›k 1 mmHg’y› geçmedi¤i görülmüfltür. Antikoagülan miktar› mL kan bafl›na 0,05 mL s›v› heparin fleklinde olmal›d›r (1000 IU/mL). Daha fazla miktarda hepa-rin kan gaz› ölçümlehepa-rinde en s›k görülen preanalitik hatad›r.
Kapiller Kan Örneklerinin Al›nmas›
Kapiller kan çocuklarda özellikle yeni do¤anlarda tercih edilir. Tekrarlayan veno-ponksiyonlarla büyük miktarda kan al›nmas› baflta prematüreler olmak üzere ço-cuklarda iatrojenik anemiye neden olur. Pediatrik hasta grubunda derin venlerden venoponksiyon kardiyak arrest, hemoraji, venokonstriksiyon sonucu ekstremite-nin gangreni ve enfeksiyon gibi komplikasyonlara yol açabilir. Yenido¤an hasta grubunda venler parenteral tedaviye ayr›lmal›d›r. Kapiller kan eriflkin hasta gru-bunda afl›r› fliflmanlarda, ciddi yan›klarda ve trombotik yatk›nl›¤› olan kiflilerde uy-gundur. Ayr›ca kapiller kan geriatrik hasta grubu içinde derinin ince ve daha az elastik olmas› nedeniyle venoponksiyon sonras› oluflabilecek hematomlar›n engel-lenmesi için uygun olabilir.
‹nsanlarda kapiller kan hangi hasta gruplar›nda tercih edilir? Aç›klay›n›z.
Kapiller kan elin 3., 4. veya 5. parmak ucundan, kulak memesinin alt kenar›n-dan ve bebeklerde topuktan veya ayak bafl parma¤›nkenar›n-dan elde edilebilir. Clinical Laboratory Standards Institude (CLSI) H4-A5’de önerilen kapiller kan al›m› tekni¤i özetle flu flekildedir:
• Kapiller kan için uygun bölge seçilir. Yenido¤an için bu bölge ço¤unlukla topu¤un madial veya lateral plantar yüzüdür. Kapiller kan için uygun di¤er bölgeler el parmak ucu, ayak parma¤› plantar yüzeyi ve kulak memesinin alt kenar›d›r. Ponksiyon yeri ödemli olmamal›d›r.
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
• Ponksiyon sahas›n›n, s›cakl›¤› 42 ºC’yi aflmayan ›l›k, nemli bir havluyla ›s›n-mas› sa¤lan›r. Böylece arteriyel ve kapiller kan ak›m› artar ve zengin arter-yal kan eldesi sa¤lan›r.
• Kan al›nacak bölge % 70 izopropil alkol ile temizlenir ve kurumas› için bek-lenir. Temizlenmifl bölgeye steril olmayan malzeme dokundurulmaz.
• Steril lanset çabuk bir flekilde saplan›r. Kesinin derinli¤i 2,5 mm’yi geçme-melidir. Kan›n ilk damlas›n› silinir. Parmakla yavafl bir flekilde bast›r›larak kan ak›fl› sa¤lan›r. Kan ak›fl›n› uyarmak için masaj yap›lmaz. Bu durum he-moliz ve doku s›v›s› art›fl›na neden olur.
• Parmak, kan al›nmas›n› kolaylaflt›racak ve yer çekiminden yararlan›lacak fle-kilde tutulmal›d›r. Kan›n ilk damlas› silindikten sonra, kan damlalar› uygun tüplere al›n›r. P›ht›laflmay› önlemek için tüp h›zl› doldurulmal›, tüpün içeri-sine hava kabarc›klar›n›n girmesi önlenmelidir.
• Ponksiyon bölgesine kuru gazl› bezle bas›nç uygulay›n.
Yeni do¤an taramalar› için kan alma ifllemi filtre ka¤›d›na emdirilmektedir. Filtre ka¤›d›, büyük bir kan damlas›na yavaflca bast›r›l›r. Kan iflaretli dairenin içerisini dol-duruncaya kadar ka¤›da nüfuz etmesi sa¤lan›r. Emilimin tam olup daireyi doldur-du¤undan emin olduktan sonra bütün daireler doluncaya kadar ifllem tekrarlan›r.
Filtre ka¤›d› havada kurutulur. P›ht›laflma olabilece¤inden, kapiller tüplerde toplan-m›fl kan filtre ka¤›d›na aktar›lmaz.