Bir molekülü oluflturan atomlar›n atom a¤›rl›klar›n›n toplam› molekül a¤›rl›¤›n› ve-rir. Atom veya moleküllerin mol de¤eri, atom veya moleküllerin say›s›na eflde¤er-dir. Mol olarak tan›mlanan a¤›rl›k, atom veya molekülün gram cinsinden atomik veya molekül a¤›rl›¤›na eflittir. Bir mol Avagadro Say›s› (6.02x1023) kadar molekül bulundurur.
Çözeltilerin özellikleri çözünen madde deriflimine ba¤l›d›r. Deriflim, çeflitli pa-rametreler kullan›larak tan›mlanabilir. Bir litre çözeltide bulunan çözünen madde mol say›s› molarite (M), 1000 g çözeltideki çözünen madde mol say›s› ise molalite (m) olarak ifade edilir. Vücut s›v›lar›nda bulunan maddelerin miktarlar› çok düflük oldu¤u için genellikle milimolar (mM) kullan›l›r. Laboratuvarlarda deriflimin mola-rite (mol/litre) olarak ifade edilmesi kolayl›k sa¤lamaktad›r. Bir çözeltinin deriflik veya seyreltik olmas›n›n ölçüsünü molarite verir. 1 mol NaCl, (58.5 g) 1000 mL su-da çözünerek 1 molar NaCl çözeltisi elde edilir. Besinlerin sindirilmesini sa¤layan mide s›v›s›n›n HCl deriflimi 0.1 M civar›ndad›r. ‹nsanlarda 0.065 M alkol (etanol, etil alkol), koma için yeterli olmaktad›r.
Bir litresinde bir eflde¤er gram çözünen madde bulunan çözeltinin deriflimi normalite (N) olarak ifade edilir. Çözeltilerin haz›rlanmas› s›ras›nda bir miktar çö-zücüde çözünen madde çözündükten sonra istenilen hacme tamamlanmal›d›r.
NaOH 6 gram tart›larak bir beherde az su ile çözülerek 250 ml’ye tamamlan›yor.
Çözeltinin molaritesi nedir?.
Bu gibi hesaplamalarda daima litreyi dikkate almak gerekir. O halde 1 L’de çö-zünen NaOH miktar› 24 g hesaplan›r. NaOH için mol say›s› 23+16+1 = 40 oldu¤u-na göre ve 40g/L = 1 M bilindi¤ine göre 24/40 = 0.6 M bulunur.
15 g glikoz 100 ml suda çözülüyor. Elde edilen çözeltinin molaritesi nedir?
Çözünen madde miktar› (mol.g) Molarite (M) = ____________________________
Çözen madde miktar› (1L)
Ö R N E K
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
16
Bilefliklerin kimyasal özelliklerini kullanmadan çözelti haz›rlanmas›na olanak sa¤lad›¤› için yüzde deriflim çözeltilerinin haz›rlanmas› daha kolayd›r. Yüzde deri-flim çözeltileri a¤›rl›k veya hacim kullan›larak haz›rlan›r.
NaCl 18 gram tart›l›yor ve distile suda çözülerek litreye tamamlan›yor. Çözeltinin
% deriflimi nedir?
Litrede (1000 ml) 18 graml›k bir NaCl çözeltisi 100 ml de 1.8 eder ve % 1.8 lik çözelti olur.
5 g üre 250 ml suda çözülüyor. Elde edilen çözeltinin % deriflimi nedir?
A¤›rl›k yüzde deriflimde (% w/v) bir çözelti haz›rlanmak istendi¤inde belirli miktarda madde tart›larak istenilen hacimde çözünmesi sa¤lan›r. % 15 (w/v) sod-yum klorür çözeltisi haz›rlamak için 15 g NaCl tart›larak biraz suda çözülür ve su ile 100 ml’ye tamamlan›r. Biyokimyada kan kalsiyum deriflimi referans de¤eri 8-10 mg/dl (w/v) olarak verilmektedir.
Bir s›v›n›n bir di¤er s›v›da çözünmesi ile haz›rlanan çözeltilerin deriflimleri, ha-cim yüzde deriflimi (% v/v) ile ifade edilir. % 10 (v/v) alkol çözeltisi haz›rlamak için 10 ml saf etanol (%100), su ile 100 ml’ye tamamlanmal›d›r.
Çok düflük deriflimlerde oldu¤u için çevre kirlili¤i veya kimyasal kirlili¤in ta-n›mlanmas› ppm (milyonda bir) veya ppb (milyarda bir) tan›mlamalar› kullan›l›r.
Bu kavramlar›n çözünen ve çözgen, ayn› ölçü birimleri ile ifade edildi¤inde kulla-n›lmas› gerekir.
Organik çözgen olarak kullan›lan benzenin solunum havas›nda yasal olarak bulunmas›na izin verilen miktar› hacim olarak 10 ppm kadard›r.
Çözünen madde miktar› (g) ppm = ________________________ × 10–6
Çözen madde miktar› (g)
Çözünen madde miktar› (ml) Yüzde Deriflim (v/v) = __________________________ × 100
Çözen madde miktar› (ml) Çözünen madde miktar› (g)
Yüzde Deriflim (w/v) = __________________________× 100 Çözen madde miktar› (ml)
Çözünen madde miktar› (mol/g) Molalite (m) = _____________________________
Çözen madde miktar› (1000g)
Çözünen madde miktar› (eflde¤er gram) Normalite (N) = ____________________________________
Çözen madde miktar› (1L)
Ö R N E K
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Seyreltme Sonras› Deriflim
Çözünen madde miktar› de¤iflmemek koflulu ile çözeltiye daha fazla çözgen ilave edilmesine seyreltme denir. Seyreltme ifllemi sonras›nda çözeltinin derifliminin be-lirlenmesi için orijinal deriflimin bir seyreltme faktörü ile çarp›lmas› gerekir. Çözel-ti hacminin artmas›, deriflimin azalmas›na neden olur. Deriflim de¤iflikli¤i afla¤›da-ki formül ile hesaplan›r:
V1× C1= V2× C2
50 ml 5 M üre çözeltisinin hacmi 250 ml ye getirildi¤inde son deriflim ne olur? Bu-rada genel formülü uygularsak
V1× C1= V2× C2 50 × 5 = 250 C2
Buradan C2= 250/250 = 1 M hesaplan›r.
6 M üre çözeltisinden 8 ml al›p hacim su ile 25 ml’ye tamamlan›yor. Son çözeltinin derifli-mi nedir?
Çözünen madde miktar› (ml) ppm = _________________________ × 10–6
Çözen madde miktar› (ml) Çözünen madde miktar› (g)
ppb = _________________________ × 10–9 Çözen madde miktar› (g)
Çözünen madde miktar› (ml)
ppb = __________________________ × 10–9 Çözen madde miktar› (ml)
Ö R N E K
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
18
Laboratuvar çal›flamalar›nda gerekli olan temel hesaplamalar› aç›klamak.
Çözücü ilave etmek suretiyle çözeltinin deriflimi-nin azalt›lmas› ifllemine seyreltme denir. Seyrelt-meden ötürü meydana gelen madde derifliminin azalmas› suland›rma faktörü ile düzeltilir. Kimi zaman laboratuvarda yo¤unlaflt›rma ifllemine de baflvurulabilir. Yo¤unlaflt›rma bir kar›fl›m›n bile-flimindeki s›v›y› yitirerek daha koyu k›vama gel-mesi ifllemidir. Di¤er bir ifade ile bir çözeltinin hacmi azalt›larak çözünen partikül say›s›n› art›r-ma ifllemidir. Bu ifllem filtrasyon, ultrafiltrasyon ve evaporasyon ile gerçeklefltirilebilir.
A¤›rl›k, özgül a¤›rl›k, yo¤unluk, deriflim, molari-te ve normalimolari-te kavramlar›n› tan›mlamak ve is-tenilen titrede normal, molar ve yüzde çözeltileri haz›rlamak.
Yo¤unluk ile dansite ve a¤›rl›k ile kütle ço¤u za-man birbirine kar›flt›r›labilen iki kavramd›r. Çok benzerlikleri olsa da aralar›nda çok önemli fark-l›l›klar vard›r. Bu nedenle, ö¤renci a¤›rl›k ile küt-le ve yo¤unluk iküt-le özgül a¤›rl›k (dansite) aras›n-da fark›n ne oldu¤unu bilmelidir.
Çözeltilerin özellikleri çözünen madde deriflimi-ne ba¤l›d›r. Deriflim, çeflitli parametreler kullan›-larak tan›mlanabilir. Bir molekülü oluflturan atomlar›n atom a¤›rl›klar›n›n toplam› molekül a¤›rl›¤›n› verir. Molarite 1 litre çözücüde çözü-nen 1 molekül gram ya da formül gram madde miktar›d›r. Bir litre çözeltide bulunan çözünen madde mol say›s› molarite (M), 1000 g çözeltide-ki çözünen madde mol say›s› ise molalite (m) olarak ifade edilir. Vücut s›v›lar›nda bulunan maddelerin miktarlar› çok düflük oldu¤u için ge-nellikle mM kullan›l›r.
Bir litresinde bir eflde¤er gram çözünen madde bulunan çözeltinin deriflimi normalite (N) olarak ifade edilir. Eflde¤er a¤›rl›k molekül a¤›rl›¤›n›n de¤erli¤ine bölünmesi ile hesaplan›r. De¤erlik asitlerde reaktif olan H+say›s› ile ve bazlarda OH–say›s› ile bulunur. Tuzlarda ise anyon ya da katyon atomu say›s›n›n anyon ya da katyon
de-¤erli¤i ile çarp›lmas›yla hesaplan›r.
Yüzde ile belirtilen çözeltiler a¤›rl›k/hacim, ha-cim/hacim ve a¤›rl›k/a¤›rl›k olmak üzere 3 çeflit olabilir. Çözeltilerin haz›rlanmas› s›ras›nda belki
de uyulmas› gereken çok önemli bir kurala göre bir miktar çözücüde, çözünen madde çözündük-ten sonra isçözündük-tenilen hacme tamamlanmal›d›r. Çok düflük deriflimler için ppm veya ppb tan›mlama-lar› kullan›l›r. Ancak, bu kavramtan›mlama-lar›n çözünen ve çözgen ayn› ölçü birimleri ile ifade edildi¤inde kullan›lmas› gerekir.
Kan ve di¤er vücut s›v›lar›nda çok say›da anyon ve katyon bulunur. Vücut s›v›lar›nda bulunan katyon ve anyonlar›n deriflimi, iyonlar›n
eflde-¤erleri (ekivalan, Eq) kullan›larak ifade edilir.
pH ve elektrolit nedir tan›mlamak.
Hidrojen iyonu derifliminin (mol/l) negatif loga-ritmas› pH fleklinde ifade edilir. Biyokimyasal re-aksiyonlar pH’s› belirli ortamlarda gerçekleflir.
Laboratuvarlarda deneme s›ras›nda pH de¤iflik-liklerinden sak›nmak için tampon çözeltiler kul-lan›l›r.
Suda çözündüklerinde elektrik ak›m›n› ileten bi-lefliklere elektrolit ad› verilir. Bir çözeltinin elek-tri¤i iletme kapasitesi, çözeltide bulunan iyonla-r›n deriflimine ba¤l›d›r. NaCl gibi suda çözün-düklerinde tamamen iyonlar›na ayr›lan bileflikler kuvvetli elektrolit, asetik asit gibi k›smen iyonla-flabilenler ise zay›f elektrolit olarak tan›mlan›r.
Glikoz ve üre gibi suda iyonlar›na ayr›lmayan maddeler için elektrolit de¤ildir ifadesi kullan›l›r.
Tampon çözeltileri tan›mlamak ve haz›rlamak., Az miktarda asit veya baz ilavesine karfl›l›k hid-rojen iyonu (H+) deriflimi sabit kalan çözeltilere tampon çözelti denir. Genel olarak, H+ verebi-len maddeler asit, tutabiverebi-lenler bazd›r. Tampon sistemde, genellikle zay›f bir asidin kuvvetli bir baz ile ya da kuvvetli bir asidin zay›f bir baz ile kar›fl›m› söz konusudur. Birinci durumda, tam-pon gücünü asit ortamda, ikincisinde ise alkali ortamda gösterir. Tampon çözeltiler genellikle bazlar›n›n ad›yla an›l›r. Asetat tamponu, fosfat tamponu gibi. Tampon çözeltilerin haz›rlanma-s›nda önce pH ayarlan›r sonra hacmi distile su ile ya da özel çözücüsü ile tamamlan›r. Kullan-madan önce de laboratuvar ›s›s›na getirilmeli ve pH’s› kontrol edilmelidir.
1. 10 ml’sindeki özgül a¤›rl›¤› 1.3 g/cm3olan bir
2. Bir maddenin 1cm3’ünün gram olarak a¤›rl›¤› afla¤›-dakilerden hangisidir?
4. Üre 12 g tart›larak 500 ml suda çözülüyor. Elde edi-len çözeltinin % deriflimi (w/v) nedir?
a. 2.9 getirilmesi için çözeltiye kaç ml su eklenmelidir?
a. 40 b. 45 c. 50 d. 55 e. 60
6. Yo¤unlu¤u 1.84 olan % 98 lik sülfürik asitin 500 ml 0.2 N çözeltisi için kaç ml pipetlenmesi gerekir?
a. 2.000 b. 2.009 c. 2.609 d. 2.650 e. 2.900
7. ‹zotonik bir NaCl çözeltisi (1L) haz›rlamak için kaç gram NaCl tart›lmas› gerekir?
a. 9.000
9. pH’s› 1.70 olan bir çözeltinin hidrojen iyonu derifli-mi nedir?
10. Hidrojen iyonu deriflimi 0.00745 N olan bir çözelti-nin pH’s› nedir?
1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özgül A¤›rl›k (Dansite) ve Özkütle (Yo¤unluk)” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özgül A¤›rl›k (Dansite) ve Özkütle (Yo¤unluk)” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özgül A¤›rl›k (Dansite) ve Özkütle (Yo¤unluk)” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çözeltiler” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çözeltiler” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çözeltiler” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çözeltiler” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çözeltiler” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “pH” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “pH” bölümünü tekrar gözden geçiriniz.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
S›ra Sizde 1 C1.V1=C2.V2
0,1.100 = C2.500 ise C2= 0,02 M
Hacim 5 kat›na ç›karken çözelti 5 kez suland›r›lm›fl olur.
S›ra Sizde 2
1 ml serum + 1 ml su = suland›rma 2. Bu kar›fl›mdan da 2 ml al›p 10 ml ye tamamlan›rsa (2/8 ya da 1/4 = 5) su-land›rma say›s› = 2 × 5 = 10 bulunur.
S›ra Sizde 3
100 ml çözelti 500 ml’ye seyreltilince 1/4 di¤er bir ifa-deyle 5 kez suland›r›lm›fl olur (1+4=5). O halde sulan-d›rma say›s› 5’tir.
S›ra Sizde 4
Yo¤unlu¤u 0.956 g/cm3ve hacmi 25 cm3olan s›v›n›n kütlesi d=m/V formülünden;
0.956 = m/25 Buradan m = 0.956 x 25 = 23.9 g bulunur.
S›ra Sizde5
A¤›rl›k ve kütle farkl› kavramlard›r. Kütle Ay’da, Dün-ya’da veya Mars’ta hep ayn› de¤erdedir. Fakat a¤›rl›k cis-min bulundu¤u yerin yerçekicis-mine göre de¤iflir. (G= m.g) Dünyada 60 kg gelen bir insan Ay’da 10 kg a¤›rl›¤a sa-hip olacakt›r. Fakat kütlesi ayda ve dünyada ayn›d›r.
S›ra Sizde 6
Dansitenin hesaplanmas›nda flöyle bir düzeltme yap›l›r:
18-15 = 3°C, 3 × 0.2 = 0.6 Dansimetrede 32 rakam› oku-nuyor (ya da 1,032). 32 + 0.6 = 32.6 bulunur 32.6 + 1000/1000 = 1.0326 g/cm3olarak hesaplan›r.
S›ra Sizde 7
Hidrojen iyon deriflimi 0.00631 N olan bir çözeltinin pH’s›;
pH’s› 2.2 olan bir çözeltinin Hidrojen iyon deriflimi;
pH= - log [H+] ve [H+] = 10–pH
= 10-2.2veya
= 10-3x 10+0.8log x = 0.8 (logaritmas› 0.8 olan say› ne-dir?) bu say› 6.31 bulunur.
O halde [H+] = 6.31 x 10-3hesaplan›r.
S›ra sizde 9
Hidroksil iyon deriflimi 3.2 x 10-2mol/L olan bir KOH çözeltisinin pH’s›; pH = 12.5 hesaplan›r.
S›ra sizde 10
Glikoz 5 gram tart›l›r ve biraz suda çözülerek su ile 100 ml’ye tamamlan›r. Böylece %5 glikoz çözeltisi haz›rlan-m›fl olur.
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
S›ra Sizde 11
2N HCl çözeltisinden 500 ml 0.5 N asit çözeltisi;
2 × N1 = 500 × 0.5 N1 = 250/2
N1 = 125 ml 2N HCl çözeltisi al›n›r ve su ile 500 ml’ye tamamlan›r.
S›ra Sizde 12
Bunun için 2 g glikoz tart›l›r, biraz suda çözülür ve su ile 2 litreye tamamlan›r. Böylece % 100 mg’l›k 2 litre gli-koz çözeltisi haz›rlanm›fl olur.
S›ra Sizde 13
Bak›r sülfat (CuSO4; 5H2O) 0.2 M çözeltisi için molekül ya da formül a¤›rl›¤›n› hesaplamak gerekir.
63.5+32+64+5(18) = 127.5+90+32 = 127.5+122 = 249.5 formül a¤›rl›¤›. 249.5 g al›r biraz suda çözer ve su ile lit-reye tamamlan›rsa 1 M çözeltisi haz›rlanm›fl olur. 0.1 M için 24.95 g ve 0.2 M için 49.90 g bak›r sülfat gerekir. O halde 49.9 gram bak›r sülfat tart›l›r, biraz suda çözülür ve su ile hacmi litreye tamamlan›r. Böylece 1 L 0.2 M bak›r sülfat çözeltisi haz›rlanm›fl olur.
S›ra Sizde 14
Potasyum permanganat›n molekül a¤›rl›¤› (39+55+64 = 158) de¤erli¤i asidik ortamda 5’dir. O halde ekivalan a¤›rl›¤› (eflde¤er a¤›rl›k) = 158/5 = 31.6 hesaplan›r. 31.6 g/L 1N olur. 3.16 gram al›r biraz suda çözer hacmi su ile 100 ml ye tamamlan›rsa 100 ml 1N KMnO4çözeltisi ha-z›rlanm›fl olur.
S›ra Sizde 15
Normal çözeltiler için önemli olan eflde¤er a¤›rl›k he-saplanmas›nda Bak›r sülfat gibi tuzlar›n de¤erli¤inin bi-linmesi gerekir. Bak›r sülfat anyon ya da katyon taraf›n-dan bak›ld›¤›nda 2 de¤erli bir tuz oldu¤u görülür. Do-lay›s›yla mol a¤›rl›¤›/de¤erlik = Eflde¤er a¤›rl›k ve 63.5+32+64+ 54 = 213.5/2 = 106.75 bulunur. O halde 106.5 g/L = 1N; 213.5 g/L = 2N ve 106.5 g tart›l›r biraz suda çözülür ve distile su ile 500 mL’ye tamamlan›rsa 500 ml 2N Cu SO4; 3 H2O çözeltisi haz›rlanm›fl olur.
S›ra Sizde 16
Glikozun molekül a¤›rl›¤› C6H12O6= 180 dir. 15 g gli-koz 100 ml suda çözüldü¤üne göre 1 litrede 150 g eder.
180 g/L = 1 M bilindi¤ine göre 150 g/L = 0.833 M he-saplan›r.
S›ra Sizde 17
Üre 5 g tart›l›p 250 ml suda çözülüyor. Ürenin 100 ml’de çözünen miktar› 2 g ve buradan deriflim % 2 hesaplan›r.
S›ra Sizde 18
Üre çözeltinin son deriflimini bulmak için önce verilen-leri formülde yerine koyarsak,
V1× C1= V2× C28 × 6 = 25 × C2 C2= 8 x 6 / 25 = 48/25 = 1.92 M bulunur.
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar
Davidson, V.L., &Sittman D.B. (2000): Biyokimya. 3.
Bask›, (Çeviri Editörü: Gül Güner. Çevirenler: Gü-ner, G., Oktay, G., K›rkal›, G., &Bask›n, Y). (s.s. 17-27). Nobel T›p Kitabevleri, ‹zmir.
Kamoun, P. (1977): Appareils et Méthodea en Biochimi-e. 2eédition. Chapitre 7: Mesure du pH solutions Tampons Eléctrodes spesifiques polarographie. (s.s 49-58). Flammarion Médecine-Sciences.
Karagül, H., Alt›ntafl, A., Fidanc›, U.R., &Sel, T. (2000):
Klinik Biyokimya. Medisan Yay›nevi, Ankara.
MEB (2011): http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogram-lar/kursprogramlari/gida/moduller/ yogunlukveki-vam _olcumu.pdf.
Murray, R.K., Mayes, P.A., Granner, D.K., &Rodwell, V.W. (1993): Harper’›n Biyokimyas›. Lange Medical Book. (Çevirenler: Mentefl, G., Ersöz, B.) Bar›fl Kita-bevi, Ankara.
Onat, T. (2006): Sa¤l›k Bilimleri için Biyokimyaya Girifl.
(s.s. 19-29). Palme Yay›nc›l›k, Ankara.
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
Laboratuvarda kullan›lan cam malzemeleri tan›yabilecek,
Tart›m, santrifügasyon ve pipetleme gibi temel Laboratuvar uygulamalar›n›
aç›klayabilecek,
Laboratuvarda kullan›lan temel cihazlar› s›ralayabileceksiniz.
‹çindekiler
• Cam malzemeler
• Çeker ocak
• Biyolojik kabin
• pH metre
• Laboratuvar terazileri
• Santrifüj
• Ultrasantrifüj
• Su banyosu
• Etüv
• Yakma f›r›nlar›
• Otoklav
Anahtar Kavramlar Amaçlar›m›z
N N N
Temel Laboratuvar Aletleri
• LABORATUVARDA KULLANILAN CAM MALZEMELER
• ÇEKER OCAK VE GÜVENL‹K KAB‹NLER‹
• pH METRE
• LABORATUVAR TERAZ‹LER‹
• SANTR‹FÜJ
• LABORATUVARDA ISITMA
‹fiLEMLER‹NDE KULLANILAN ALETLER
• OTOKLAVLAR