Yönetim Tarzları Ölçeğ

Yöneticilerin yönetim tarzlarını belirlemek için Kurt ve Terzi tarafından 2005 yılında geliştirilen Yönetici Davranışları Anketi (YDA) kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından YDA anketinin geliştirilmesinden önce literatür taranarak otokratik, demokratik-katılımcı ve tam serbesti tanıyan yönetici davranış özellikleri tespit edilmiştir. Yönetici özelliklerini kesin sınırlarla ayırmak mümkün olmadığı için hazırlanan ankette yönetici davranışlarına ait özelliklerden en temel olan özellikler yer almıştır. Elde edilen sorulardan oluşan form Eğitim Yönetimi alanında uzman dört öğretim üyesine ve psikolojik danışma ve rehberlik alanında bir uzmana incelettirilmiştir. Düzeltmeleri yapılan veri toplama aracı Türk Dili ve Edebiyatı alanında bir uzmanla tekrar gözden geçirilmiş ana temaya sadık kalınarak Türkçe ifade uygunluğu sağlanmıştır (Kurt ve Terzi, 2005). Kurt ve Terzi tarafından oluşturulan YDA anketi, hiçbir zaman, nadiren, bazen, çoğunlukla, her zaman biçiminde en olumsuzundan en olumlu seçeneğe doğru puanlanmış beşli Likert tipi bir derecelendirme sistemine sahiptir. YDA anketi, 29 sorudan ve “Otokratik, Demokratik Katılımcı ve Tam Serbesti Tanıyan” yönetici davranışlarını içeren üç alt boyuttan oluşmaktadır. Kurt ve Terzi Yönetici Tarzları Ölçeği Boyutlarına Göre Anketteki Maddeler Tablo 25.’te sunulmaktadır.

131

Tablo 25. Kurt ve Terzi Yönetici Tarzları Ölçeği Boyutlarına Göre Anketteki Maddelerin Dağılımı

BOYUTLAR ÖLÇEKTEKİ MADDELER

Demokratik-katılımcı Yönetim Tarzı 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118 Otokratik Yönetim Tarzı 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128 Tam Serbesti Tanıyan Yönetim Tarzı 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138

4.6.2.1. Yönetim Tarzları Ölçeği Boyutlarına Göre Anket İfadeleri

Kurt ve Terzi (2005) tarafından oluşturulan Yönetici Davranışları Ölçeği (YDA) Boyutları ve bu boyutları ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket üzerindeki sıralaması aşağıda yer almaktadır.

4.6.2.1.1. Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Boyutu

YDA’da demokratik-katılımcı yönetim tarzı boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 26.’da sunulmaktadır.

Tablo 26. Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı İfadelerinin Anketteki Sıralaması

110 Çalışanların kişilik özelliklerine dikkat ederim 111 Çalışanlarda takım ruhunu geliştirmeye çabalarım. 112 Çalışanları yönetime katarım.

113 Çalışanların bana karşı rahat olmalarını isterim. 114 Yapılacak işleri çalışanlarla birlikte karara bağlarım. 115 Çalışanların önerilerini ciddiye alırım.

116 Herkesin kendi kendini denetlemesi gerektiğine inanırım. 117 Kurumun amaçları ile çalışanların ihtiyaçlarını dengelerim. 118 Çalışanların yaratıcılıklarını sergilemelerine fırsat veririm.

132 4.6.2.1.2. Otokratik Yönetim Tarzı Boyutu

YDA’da Otokratik yönetim tarzı boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 27.’de sunulmaktadır.

Tablo 27. Otokratik Yönetim Tarzı İfadelerinin Anketteki Sıralaması

119 Benden yardım istenmesini sevmem. 120 Çalışanlara resmi davranırım. 121 Çalışanlara yaklaşımım kuralcıdır. 122 Tek adam yönetimine inanırım.

123 Kararlarımın nedenini canım isterse açıklarım. 124 Sıkı denetimden yanayımdır.

125 Korkulması gereken bir kişi olduğuna inanırım. 126 Kararlarıma kimseyi karıştırmam.

127 Bana mutlaka itaat edilmesini isterim.

128 Çalışanların istek ve şikâyetlerini gözardı ederim.

4.6.2.1.3. Tam Serbesti Tanıyan Yönetim Tarzı Boyutu

YDA’da Tam Serbesti Tanıyan yönetim tarzı boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 28.’de yer almaktadır.

Tablo 28. Tam Serbesti Tanıyan Yönetim Tarzı İfadelerinin Anketteki Sıralaması

129 Çalışanlarıma ve işyerime karşı yabancılaşmış durumdayım. 130 İşyerini kendi haline bırakmış durumdayım.

131 Yetkilerimi kullanmaktan kaçınırım. 132 Kurumun amaçları için çaba harcamam. 133 Çalışanlarla yüzeysel olarak iletişime girerim. 134 Kurumu geliştirmek için girişimde bulunmam 135 Çalışanların motivasyonlarıyla ilgilenmem. 136 Sorunlarla yüzleşmek istemem.

137 Kurum içi faaliyetlerde çok az karar veririm. 138 İşyerinde varlığım ile yokluğum belli değildir.

133 4.6.3. Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği

Çalışmada, örgütsel yabancılaşma düzeylerinin belirlenmesi için ise Mottaz (1981) tarafından oluşturulan 21 maddelik ve

“güçsüzleşme/powerlessness (7 madde)”,

“anlamsızlaşma/meaninglessness (7 madde)” ve “kendine yabancılaşma/ self estrangement (7 madde)”

olmak üzere toplam üç boyuttan oluşan ölçek kullanılmıştır. Ölçeğin Türkçe uyarlaması Alper L. Uysaler tarafından yapılmıştır (Uysaler, 2010: s.71)

Ölçeği oluşturan her bir madde beşli Likert tipi derecelendirmeye tabi tutulmuş ve maddeler olumsuzluk içerdiği için; “5=Hiç Katılmıyorum”, “4=Az Katılıyorum”, “3=Orta Düzeyde Katılıyorum”, “2=Çok Katılıyorum”, “1=Tamamen Katılıyorum” şeklinde puanlandırılmıştır. Böylece maddelere ilişkin aritmetik ortalamanın yüksek olması olumlu, düşük olması ise olumsuz durumu yansıtmaktadır. Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği’nin Boyutlarına göre Anketteki Maddelerin Dağılımı Tablo 29.’da sunulmaktadır.

Tablo 29. Mottaz Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği Boyutlarına göre Anketteki Maddelerin Dağılımı

BOYUTLAR ÖLÇEKTEKİ MADDELER

Güçsüzleşme 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95 Anlamsızlaşma 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102 Kendine Yabancılaşma 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109

4.6.3.1. Mottaz Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği Boyutlarına Göre Anket İfadeleri

Mottaz (1981) tarafından oluşturulan Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği Boyutları ve bu boyutları ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket üzerindeki sıralaması aşağıda yer almaktadır.

134 4.6.3.1.1. Güçsüzleşme Boyutu

Güçsüzleşme boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 30.’da sunulmaktadır.

Tablo 30. Güçsüzleşme Boyutu İfadelerinin Anketteki Sıralaması

89 İşimle ilgili görevlerimi yerine getirirken kendimi özgür hissetmiyorum. 90 İşimi Yaparken kendi kararlarımı uygulama imkânım yoktur.

91 Yaptığım işle ilgili hiç yetkim/kontrolüm yoktur.

92 İşimle ilgili kararlarımın tamamında üstlerime danışmak zorundayım. 93 İşimle ilgili konularda değişiklik yapma imkânına sahip değilim. 94 İşimdeki günlük faaliyetlerime benden başka kişilerce karar veriliyor. 95 Çalışma alanımda kendi kararlarımı veremiyorum.

4.6.3.1.2. Anlamsızlaşma Boyutu

Anlamsızlaşma boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 31.’de sunulmaktadır.

Tablo 31. Anlamsızlaşma Boyutu İfadelerinin Anketteki Sıralaması

96 Bu işletmenin başarısında benim işimin katkısı olduğuna inanmıyorum.

97 Yaptığım işin amacının ne olduğunu tam olarak anlayamadığım zamanlar oluyor. 98 Benim yaptığım işin önemli ve/veya değerli olduğuna inanmıyorum.

99 Benim yaptığım işin gerçekte ne önemi olduğunu sorguluyorum. 100 Benim görevim işletmedeki işin çok azını karşılamaktadır.

101 Bu işletmenin genel işleyişinde benim rolümün katkısını göremiyorum. 102 Benim işimin, iş arkadaşlarımın işleri ile uyumlu olduğunu düşünmüyorum.

4.6.3.1.3. Kendine Yabancılaşma Boyutu

Kendine Yabancılaşma boyutunu ölçmeyi hedefleyen ifadelerin anket içerisindeki sıralaması Tablo 32.’de yer almaktadır.

135

Tablo 32. Kendine Yabancılaşma Boyutu İfadelerinin Anketteki Sıralaması

103 Yaptığım işte herhangi bir başarı hissi duymuyorum.

104 Benim için işimin en tatmin edici özelliği sadece aldığım ücrettir. 105 İşim bana tam olarak kişisel bir tatmin hissi vermiyor.

106 Yaptığım işte gerçek yeteneklerimi kullanma fırsatım olmuyor. 107 İşimi yapıyor olmak genellikle beni memnun etmiyor.

108 İşim oldukça rutin ve monoton olup, yaratıcılığımı kullanma fırsatım olmuyor. 109 İşim kendimi geliştirme imkânı sunacak zorlukta değildir.

Anket; zaman kısıtı ve araştırma maliyetinin düşürülmesi amacıyla internet ortamında hazırlanmıştır.

Analize başlamadan önce anket verileri incelenmiştir. Kayıp değerler kontrol edilmiş olup herhangi bir kayıp veri bulunmamıştır. Yeniden kodlama işlemleri sonrasında veri seti, analize hazır hale getirilmiştir. Öncelikle üç ölçeğin güvenilirlik analizleri yapılmıştır.