Yönetiúim 68 

Yönetim, genelde örgütün amaçlarÕnÕ gerçekleútirmek için baúlÕca planlama, örgütleme, yöneltme ve denetim süreçleri yoluyla kaynaklarÕn eúgüdümlenmesi biçiminde tanÕmlanmaktadÕr. Yönetim olgusu toplumsal yaúam içinde küçük büyük tüm gruplarda, biçimsel örgüt ya da biçimsel olmayan gruplarda, baúkalarÕnÕ etkilemek ya da baúkalarÕyla iúbirli÷i yaparak belli amaç/amaçlarÕ gerçekleútirmek için yürütülen faaliyetleri anlatmaktadÕr. KÕsaca yönetim, en küçük sosyal birim aileden, en büyük siyasal otorite devlete kadar farklÕ düzeylerde yürütülen faaliyetler bütünü olarak tanÕmlanabilir150.

149 _{DøNÇER-YILMAZ, a.g.e., ss. 30-31.}

150 _{Hamit PALABIYIK, “Yönetimden Yönetiúime Geçiú ve Ötesi Üzerine Kavramsal AçÕklamalar”,}

69 “Yönetim”, ilgili literatürde üç kavrama yaptÕ÷Õ göndermelerle de tanÕmlanabilmektedir. Yönetimden söz edebilmek için öncelikle bir toplulu÷un bulunmasÕ gerekmektedir. Yönetilmesi söz konusu olanlar bu topluluktaki bireylerdir. økinci olarak, bir biçimde meúruiyeti oluúturulmuú bir siyasal gücün varlÕ÷Õ gerekmektedir. Yönetimi bu gücü elinde tutanlar gerçekleútirecektir. Üçüncü olarak ise, bu toplulu÷un ulaúmaya çalÕútÕ÷Õ ortak amaç varlÕ÷Õ gerekmektedir. Yönetenler meúruiyetlerini böyle bir amacÕn varlÕ÷Õna dayandÕracaklardÕr. “Yönetiúim”in aktörler bazÕndaki üç boyutu ise; devlet, özel sektör ve sivil toplum olarak belirtilmekte ve her birinin kendine özgü rolleri oldu÷u söylenmektedir151.

Yönetim ve yönetiúim kavramlarÕ arasÕndaki tarihsel sürece dayalÕ genel bir karúÕlaútÕrma yapÕlacak olursa; 21. yüzyÕlÕn yönetiúim anlayÕúÕnÕn; 20. yüzyÕlÕn yönetim anlayÕúÕnÕ oldukça kapsamlÕ bir de÷iúime u÷rattÕ÷Õ, merkeziyetçilik yerine, yerelli÷i, üniter yapÕ yerine federalizmi, katÕ bürokrasi yerine katÕlÕmÕ, kapalÕlÕk yerine açÕklÕ÷Õ, hiyerarúi yerine hesap verebilirli÷i ve sorumlulu÷u getirerek, adeta “yönetsel bir devrimin altÕna imzasÕnÕ” attÕ÷Õ söylenebilir152.

ùekil 1: Yönetim - Yönetiúim KavramlarÕnÕn KarúÕlaútÕrÕlmasÕ

Kaynak: Akif ÇUKURÇAYIR - Esra B. SøPAHø, “Yönetiúim YaklaúÕmÕ ve Kamu Yönetiminde Kalite”, SayÕútay Dergisi, SayÕ: 50-51, s.47.

151 _{M. Akif ÖZER, “Yönetiúim Üzerine Notlar”, SayÕútay Dergisi, SayÕ: 63, Ekim-AralÕk 2006, s. 62.} 152 _{ÖZER, a.g.m., s. 63.}

- Daha dar kapsamlÕdÕr. - Tepeden inmeci bir yönetimdir.

- Basit sistemler hakkÕndadÕr.

- øúlevsel karar almayla ilgilidir. - Planlanan iúlerin uygulanmasÕ hakkÕndadÕr. - Hiyerarúik iliúkiler üzerinden kuruludur. -Kapsam bakÕmÕndan gönüllü kuruluúlarÕ da içermesi dolayÕsÕyla daha geniútir. - KarÕúÕk sistemleri yönlendirmeyi içerir. - UyumlaútÕrma sürecidir. - øúbirli÷i yapma, de÷erlendirme ve planlama hakkÕndadÕr. - Yatay iliúkiler üzerine kuruludur.

70 AnlaúÕldÕ÷Õ üzere yönetiúim; siyaset bilimi ve kamu yönetimi disiplinlerinde, devlet, özel sektör ve sivil toplum arasÕnda yeni etkileúimsel iliúkileri tanÕmlamaktadÕr. Kavram, bir taraftan “birlikte düzenleme”, “birlikte yönetim”, “birlikte üretme” anlamÕna gelirken, bir taraftan da kamu, özel sektör ve sivil toplum arasÕnda sa÷lanan bu birlikteli÷in ulusal ölçe÷in yanÕ sÕra, bölgesel ve yerel düzeylerde de uygulamaya konmasÕnÕ gündeme getirmektedir. Böylece, kamu iúletmecili÷i ekolünün piyasaya ve özel sektöre vurgu yapan anlayÕúÕnÕn yerine, kamu, özel sektör ve sivil toplum ortaklÕ÷Õ öne çÕkartÕlmaktadÕr153.

Di÷er taraftan yönetiúimin ekonomik, siyasi ve idari olmak üzere üç temel dayana÷Õ mevcuttur. Ekonomik yönetiúim, bir ülkenin ekonomik faaliyetlerini ve di÷er ekonomilerle olan iliúkilerini etkileyen karar alma süreçlerini içermekte olup, eúitlik, yoksulluk ve yaúam kalitesi üzerinde etkileri bulunmaktadÕr. Siyasi yönetiúim, strateji oluúturmada karar alma sürecine iliúkindir. ødari yönetiúim ise, politikalarÕn uygulandÕ÷Õ sistemi ifade eder. Bu üç unsur birlikte ele alÕndÕ÷Õnda, ‘iyi yönetiúim’; siyasi ve sosyoekonomik iliúkileri yönlendiren süreç ve yapÕlarÕ tanÕmlamaktadÕr. Bu yapÕda hiyerarúik iliúki yerine heterarúik iliúki öngörülmektedir. Bu çerçevede heterarúi; karúÕlÕklÕ iliúki ve ba÷ÕmlÕlÕk halindeki aktivitelerin eúgüdümünü ve kendi kendine organize olma etkinliklerini ifade etmektedir. Heterarúik yapÕ içinde; karúÕlÕklÕ ba÷ÕmlÕlÕk iliúkileri bulunan, iúlevsel açÕdan ba÷ÕmsÕz olan sistemlerin, kurumlarÕn ve di÷er birimlerin kendi kendini örgütleme çabalarÕ söz konudur. Bu ba÷lamda heterarúi, kiúiler arasÕ, örgütler arasÕ ve sistemler arasÕ döngüyü ifade etmektedir154.

Kamu yönetiminde iyi yönetiúim dendi÷inde, kabul görmüú evrensel uygulamalara ve bunlarÕn dayandÕ÷Õ yeni kamu yönetimi anlayÕúÕna göre, úu ilkelerin de birlikte düúünülmesi gerekmektedir155;

1. Demokratikleúme, 2. Yerinden Yönetim,

153 _{Ceren KALFA-Faruk ATAAY, “Yönetiúim: Devlet-Toplum øliúkilerinde Yeni Bir Aúama”, Ç.Ü.}

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, SayÕ: 3, 2008, s. 232.

154 _{ÇUKURÇAYIR-SøPAHø, a.g.m., s. 46.} 155 _{SAYGILIOöLU-ARI, a.g.e., s. 131.}

71 3. HalkÕn katÕlÕm ve katkÕsÕnÕn sa÷lanmasÕ,

4. Saydam yönetim, 5. TutarlÕlÕk,

6. AçÕklÕk,

7. VatandaúÕn bilgi edinme hakkÕnÕn tanÕnmasÕ, 8. Kamu kaynaklarÕnÕn etkin ve verimli kullanÕmÕ,

9. Kamu yönetiminde verimlili÷in ve etkinli÷in arttÕrÕlmasÕ, 10. Hukuk devleti,

11. Hesap verme sorumlulu÷u, 12. Etik de÷erler.

Ezcümle, yönetiúim (iyi yönetiúim); devlet yönetiminde temsil, katÕlÕm ve denetimin, etkin bir sivil toplumun, hukukun üstünlü÷ünün, yerinden yönetimin, yönetimde açÕklÕk ve hesap verme sorumlulu÷unun, kalite ve ahlakÕn, kurallar ve sÕnÕrlamalarÕn, rekabet ve piyasa ekonomisi ile uyumlu alternatif hizmet sunum yöntemlerinin ve nihayet dünyada gerçekleúen dijital devrime uyumun mevcut oldu÷u bir siyasal ve ekonomik düzeni ifade etmektedir156.

Yönetilme alÕúkanlÕ÷ÕnÕn yerleúti÷i ve insan düúüncesini koúullandÕrdÕ÷Õ bir ortamda birlikte yönetim kavramÕnÕn güven verici olmasÕnÕ düúünmek kolay de÷ildir. Hiyerarúik yönetim insanlarÕn iradeyi kabul edici e÷ilimlerine daha kolay gelmekte ve toplumda bilerek veya bilmeyerek daha çok benimsenmektedir. Yönetilmekten yönetiúime geçiú kolay ve hemen kabul görecek bir olgu olmamakla birlikte hiyerarúik olmayan yönetim ancak yaúanan baúarÕlarla pekiútirilecek ve ikna edici olacak, yeterli bir toplumsal sindirme, ö÷renme ve deneyim sürecinin yaúanmasÕnÕ, toplumun bu anlamda örgütlenmesini gerektirecektir157.

Sivil hareket böyle bir yapÕlanmayÕ ve yönetimi önce kendi bünyesinde gerçekleútirmeli, daha sonra toplumun bunu sahiplenmesini veya en azÕndan

156 _{Coúkun Can AKTAN, “øyi Yönetiúim (Good Governence)”,}

http://www.canaktan.org/Politika/yonetisim/anasayfa-yonetisim.htm (Eriúim: 20.06.2009), s. 2.

157 _{M. ølker HAKTANKAÇMAZ, “Türk Kamu Yönetiminde Yönetiúimin Uygulanabilirli÷i”, Amme}

72 bireylerin kendileri ile ilgili karar alma süreçlerine katÕlmalarÕnÕ sa÷lamalÕ, bu úekilde bu son derece güncel yönetim tarzÕna toplumu ortak etmelidir. Bu, toplum yaúamÕnda sivil toplum kuruluúlarÕnÕn düzenleyici ve belirleyici iúlevler yüklenen özneler haline gelmelerini ve toplumun birlikte yönetim biçimini benimsemesini sa÷layacaktÕr.

Bu úekilde toplumun idare edenleri ile edilenleri arasÕnda göz ardÕ edilemeyecek bir iúbirli÷i, duyarlÕlÕk ve birlikte yönetim tarzÕ oluúacaktÕr. Di÷er bir deyiúle; halkÕn yönetime katÕlÕmÕ, katÕlÕmcÕ bireylerin organize olmasÕndan geçmektedir. Çözümün gerçekleúebilmesi için merkezi yönetim, yerel yönetimler, meslek örgütleri, akademisyenler, parlamenterler, sendikalar ve sivil toplum kuruluúlarÕ yani toplumun her kesiminin bir “ortak”lÕk kavramÕ içinde olmasÕ gerekmektedir. Bu noktada sivil hareket hayati bir önem taúÕmaktadÕr. Çünkü, bu yeni anlayÕú, demokratik bir iúbirli÷ini, dayanÕúma kültürünü ve eti÷ini simgeleyebilece÷i gibi toplumun ve yönetimlerin meúruiyet açÕsÕndan etkinli÷ini de yükseltecek, açÕklÕk ve úeffaflÕ÷Õ oluúturacak, dolayÕsÕyla temiz toplum arayÕúlarÕna da bir cevap verebilecektir. AyrÕca sivil hareketin geliúmesi; halk içinde aktif katÕlÕmÕ, sahiplenmeyi ve bir araya gelerek ülke sorunlarÕnÕ saptamayÕ, yetkili ortaklarla konuúarak çözüm projeleri oluúturmayÕ ve projeler do÷rultusunda eylem birli÷i yapmayÕ sa÷layacaktÕr. Böylece toplumun her kesiminin katÕlabilece÷i ve sahiplenece÷i bir yönetim tarzÕ oluúturulmuú olacaktÕr158.